Рота памежная КАП «Коласава»

Ро́та паме́жная Ко́рпуса ахо́вы паме́жжа «Ко́ласава» (польск.: Kompania graniczna KOP «Kołosowo») — трэцяя памежная рота батальёна «Стоўбцы» Корпуса аховы памежжа часоў міжваеннай Польскай Рэспублікі, якая размяшчалася каля станцыі Коласава ў 1924—1939 гадах.

Рота памежная Корпуса аховы памежжа «Коласава»
Kompania graniczna KOP «Kołosowo»
Жаўнеры памежнай роты «Коласава» у 1925 годзе
Гады існавання	верасень 1924 — верасень 1939
Краіна	Польшча
Падпарадкаванне	Корпус аховы памежжа
Уваходзіць у	Батальён КАП «Стоўбцы» → Брыгада КАП «Навагрудак» (1924—1937) → Полк КАП «Сноў» (1937—1939)
Тып	воінскае фарміраванне
Функцыя	Ахова савецка-польскай мяжы
Колькасць	95 жаўнераў
Дыслакацыя	Коласава
Камандзіры
Вядомыя камандзіры	капітан Зігмунт Сліва

Гісторыя

На паседжанні палітычнага камітэта Рады міністраў Польскай Рэспублікі, якое адбывалася 21—22 жніўня 1924 года было прынята рашэнне аб стварэнні адмысловага ўзброенага фармавання для аховы ўсходняй мяжы, з прычыны чаго 12 верасня 1924 г. польскае Міністэрства вайсковых спраў выдала распараджэнне аб стварэнні Корпуса аховы памежжа, а 17 верасня таго ж года — дапаўненне з указаннем яго структуры. На першым этапе арганізацыі гэтага вайсковага ўтварэння на падставе загада начальніка генеральнага штаба ад 27 верасня 1924 года была заснавана другая памежная брыгада, а ў яе складзе — восьмы памежны батальён.

Памежная рота «Коласава» з’яўлялася трэцяй адзінкай падобнага тыпа ў складзе батальёна «Стоўбцы». Па стане на лістапад 1936 г., у ёй служылі 2 афіцэры, 7 унтэр-афіцэраў, 4 звыштэрміновых і 82 жаўнеры тэрміновай службы — разам 95 вайскоўцаў. Галоўнай задачай памежнікаў была ахова савецка-польскай мяжы. Да абавязкаў таксама адносіліся патруляванне памежнай зоны, назіранне за станам памежнай паласы, арганізацыя засадаў у небяспечных месцах, праверка дакументаў і затрымоўванне падазраваных, а таксама наладжванне шчыльнай сувязі паміж адзінкамі Корпуса аховы памежжа і прадстаўнікамі выканаўчай улады. Мясцовасць, у якой знаходзілася рота, атрымлівала статус гарнізона Корпуса аховы памежжа.

У 1934 годзе рота ахоўвала адрэзак дзяржаўнай мяжы даўжынёй 18.780 км. З савецкага боку гэты ўчастак памежнай паласы ахоўваўся заставай «Асінаўка» камендатуры «Паланевічы» і заставамі «Коласава» і «Прусінава» камендатуры «Магільна».

17 верасня 1939 г. пачаўся паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Украіну, у ходзе якога памежная рота «Коласава» была атакавана савецкімі войскамі і пасля непрацяглай абароны апынулася захопленай.

На цяперашні момант захаваліся парэшткі будынка колішняй роты «Коласава» у выглядзе часткаў падмурка і насыпа, а таксама атрыбуты былой мяжы: бетонныя пастаменты для памежных знакаў, калючы дрот. На думку беларускага гісторыка Ігара Мельнікава, месца размяшчэння колішняга гарнізона варта было б зрабіць турыстычным аб’ектам, а таксама правесці кансервацыю захаваных парэшткаў, якія «з’яўляюцца лепшай ілюстрацыяй няпростай гісторыі Беларусі першай паловы XX стагоддзя».

• Памежная рота на старых здымках
• 
  Брама роты «Коласава», 1934 г.
• 
  Выгляд на савецкую тэрыторыю з боку Польшчы, 1930-я г.
• 
  Выгляд на польскую тэрыторыю з боку БССР, 1933 г.
• 
  Савецка-польскі памежны пераход падчас Другой сусветнай вайны

Структура

Камандаванне роты 65-я памежная стражніца «Самахвалы» 66-я памежная стражніца «Коласава»

67-я памежная стражніца «Смалярня» 68-я памежная стражніца «Сверынава»

Факты

• Знаходжанне памежнай роты «Коласава» побач з буйным польска-савецкім пераходам абумовіла адлюстраванне яе службы ў творах культуры. Дзейнасць польскіх памежнікаў апісваецца, напрыклад, у апавяданні «Тоня» савецкіх пісьменнікаў Ільфа і Пятрова, напісанага ў 1937 годзе: «Праз два тыдні цягнік Парыж—Негарэлае выйшаў з польскай станцыі Стоўбцы і рушыў да савецкай мяжы. На станцыі Коласава ён на хвіліну затрымаўся. Яшчэ на хаду сталі саскокваць польскія жандары ў ссунутых кажушках з шэра-сабачымі каўнярамі. Цягнік вельмі павольна прайшоў яшчэ некалькі метраў. Тоня з заміраннем сэрца стала праціраць шкло і ўбачыла ў змроку зімовага вечара драўляную вышку, на якой стаяў чырвонаармеец у доўгім вартаўнічым кажуху і шлеме. На хвіліну яго асвятлілі агні цягніка, бліснуў ствол вінтоўкі, і вышка павольна паехала назад. Вартавога завальвала снегам, але ён не абтрасаўся, нерухомы, суровы і велічны, як помнік».

Літаратура

• Багуслаў Поляк, Ежы Прохвіч, Марэк Яблонаўскі, Уладзімір Янкоўскі. O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924—1939. Wybór dokumentów. — Варшава—Пултуск: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. — ISBN 83-88067-48-8.
• Генрык Дамінічак. Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919—1939. — Варшава: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. — ISBN 83-01-10202-0.
• Ежы Прохвіч. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r.. — «Wojskowy Przegląd Historyczny» №3(149)/1994. — Варшава: Czasopisma Wojskowe, 1994. — С. 148—160. — ISBN 0043-7182.
• Ежы Прохвіч. Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. — Варшава: Neriton, 2003. — ISBN 83-88973-58-4.
• Станіслаў Фалькевіч. Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwsza rocznice objecia sluzby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924—1925. — Варшава: Druk. Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1925.