Суддзя

Суддзя — дзяржаўнае службовая асоба ў судовай сістэме ("прававога поля" нацыянальнай дзяржавы), прадстаўнік судовай улады, абранае або прызначанае ў склад судовага органа.

З якіх бываюць - старшыні суда, намеснікі старшыні, члены суда. Суддзі выбіраюцца ў раённыя, гарадскія народныя суды. Суддзі аўтаномных абласцей, акругаў, рэспублік, у краях выбіраюцца Вярхоўным Саветам, ад Саветаў Народных Дэпутатаў. Суддзёй абіраюць з грамадзян гэтай дзяржавы, які дасягнулі 25 гадоў. Суддзя ваеннага трыбунала абіраецца з ваенных. Суддзя павінен быць незалежны і падпарадкуюцца толькі закону. Суддзі адказныя перад выбаршчыкамі, перад якімі даюць справаздачу. Суддзя можа быць пазбаўлены паўнамоцтваў па адкліканню выбаршчыкаў або органа, які яго абраў, або па прысудзе суда. Суддзя не можа быць прыцягнуты да крымінальнай адказнасці, арыштаваны або падвергнуты мерам адміністрацыйнага спагнання, які тыражаюцца ў судовым парадку, без згоды Вярхоўнага Савета рэспублікі.

Іх незалежнасць гарантуецца датэрміновым пазбаўленнем судзейскіх паўнамоцтваў, асаблівым парадкам пазбаўлення прыцягнення да крымінальнай адказнасці, арышту і прымянення мер адміністрацыйных спагнанняў, якія тыражаюцца ў судовым парадку. А таксама асаблівым парадкам дысцыплінарнай адказнасці суддзяў.

Суддзя старшынюе ў распарадчым і судовым пасяджэннях, але ў вырашэнні ўсіх пытанняў, якія ўзнікаюць пры разглядзе справы і пры пастанове рашэння, прысуду, вызначэнні раўнапраўем з народнымі засядацелямі. Суддзя павінен быць аб'ектыўным пры разглядзе і вырашэнні справы, і падлягае самаадвод або адводзе, калі прама або ўскосна асабіста зацікаўлены ў справе.

Рымскі суддзя. V ст. да н.э.

Значэнне

Улады суддзі, судовая ўлада — адна з найстаражытнейшых форм улады.

• Царкоўны суддзя - у прыватнасці дзейнасць суддзяў асвятляецца ў Святым Пісанні (Бібліі), разглядаецца ў кансісторыі біскупа, якія судзяць паводле Закона Божага адносна Святога Пісання (Бібліі), па царкоўным канонам (Кодэкс Канонаў). Лічыцца найвышэйшы Духоўны Суд - Суд Госпада Бога.
• Свецкія суддзя - чалавек, які дае суд, судзіць, то ёсць, выказвае сваё меркаванне адносна тых ці іншых учынкаў людзей, адносна Кодэкса (Грамадзянскага, Крымінальнага, Жыллёвага і інш.). Які ажыццяўляе правасуддзе і выносіць рашэнне ў судовым справе па Працэсуальнаму Кодэксу нацыянальнай дзяржавы.
• Без паўнамоцтваў, пераноснае значэнне "суддзя" (алегорыя) — пра індывіда ў соцыуме, які мае суб'ектыўнае меркаванне адносна чаго-небудзь і каго-небудзь.

У суседніх дзяржавах

У многіх краінах суддзя прызначаецца кіраўніком дзяржавы і захоўвае сваю пасаду пажыццёва або да дасягнення пэўнага ўзросту (так званы "прынцып нязменнасці суддзяў").

• У Расійскай Федэрацыі суддзі нязменныя. Усе федэральныя суддзі прызначаюцца Прэзідэнтам, яны незалежныя і падпарадкоўваюцца толькі Канстытуцыі і федэральнаму закону. Суддзі недатыкальныя: яны не могуць быць прыцягнутыя да крымінальнай адказнасці інакш як у парадку, устаноўленым федэральным законам.
• У заканадаўстве Украіны - дзяржаўны чыноўнік, прадстаўнік судовай улады, які ажыццяўляе правасуддзе і выносіць рашэнне ў судовым справе.

Міжнародны

Пры парушэнні міжнародных правоў грамадзян у нацыянальнай дзяржаве следчымі і суддзямі, пры злачыннай змове суддзяў са следчымі, іх манаполіі на следства, вераломна парушэнне дзяржаўнымі служачымі правоў і свабоды грамадзян, пры іх не прафесіяналізме, крымінагеннай сітуацыі ў дзяржаўнай службе ад іх беспакаранасці, невыкананні "слугамі народа" сваіх абавязкаў - грамадзяне маюць права звяртацца ў Еўрапейскі суд па правах чалавека для сваёй абароны.

Крыніцы

• гл. ред. Сухарев А. Я., "Юридический энциклопедический словарь", изд. "Советская энциклопедия", г. Москва, 1984 г., с. 365.