Тэбрызская школа мініяцюры
Тэбрызская школа мініяцюры — школа персідскага мініяцюрнага жывапісу[1][2], якая зарадзілася ў Тэбрызе і развівалася ў гэтым горадзе.
Тэбрызская школа мініяцюры заснавана мангольскімі ільханамі ў пачатку XIV стагоддзя і была актыўная да другой паловы XVI стагоддзя. Стыль уяўляе сабой упершыню поўнае пранікненне ўсходне-азіяцкіх традыцый у ісламскі жывапіс[3]. Мініяцюры Тэбрызскай школы ствараліся і ў далейшым, у XIV—XV стст. пры кіраванні Цімурыдаў, а потым Кара-Каюнлу і Ак-Каюнлу.
Але перыядам росквіту Тэбрызскай школы лічыцца XVI стагоддзе, час праўлення дынастыі Сефевідаў. Калі Сефевіды прыйшлі да ўлады ў пачатку XVI стагоддзя, Ісмаіл I прывёў у Тэбрыз майстра Гератскай школы Бехзада, і Тэбрызская школа была адроджана з радыкальным змяненнем стылю [3]. Яркімі прадстаўнікамі Тэбрызскай школы ў гэты перыяд былі такія мастакі, як Султан Мухаммед, Ага Мірэк, Музафар Алі, Мірза Алі, Мир Сеид Алі і інш.
Мініяцюры на асобных лістах, не звязаныя кнігай, ствараліся дзякуючы асаблівым заканамернасцям жывапісу, арганічна ўваходзячы ў сінтэз дэкаратыўных вартасцей вокладкі сярэдневяковых кніг, вытанчанай графікі лістоў і ўзорыстых арнаментаў. На многіх мініяцюрах Тэбрызскай школы намаляваныя бытавыя сцэны, сцэны з прыдворнага жыцця, а таксама сюжэты і вобразы герояў паэтычных твораў класікаў персідскай літаратуры Нізамі Гянджэві, Фірдаўсі, Саадзі, Хафіза Шыразі, Аміра Хасрова Дэхлеві, а таксама Наваі, Джамі і іншых пісьменнікаў.
XIV стагоддзе правіць
Раннія працы Тэбрызскай школы характарызуюцца светлымі, лёгкімі мазкамі, больш мяккай (у параўнанні з яркай персідскай) расфарбоўкай, спробамі стварыць ілюзію прасторавасці. Прыкладам можа служыць малюнак (датаваны 1330—1340 гг.) з кнігі «Шах-намэ» персідскага паэта Фірдаўсі, які захоўваецца ў Метраполітан-музеі[3]. Ілюстрацыя пахавання Ісфандзіяра перадае смутак, не характэрны персідскаму мастацтву. У тэхніцы, прынесенай манголамі ў Цэнтральную Азію, прастора і глыбіня дасягаюцца шляхам размяшчэння вялікай колькасці фігур на розных узроўнях, аднаго над адным. Пазней, малюнак таго ж тэксту (1380 года), які захоўваецца ў кембрыджскім Музеі Мастацтваў, паказвае стадыю паспявання Тэбрызскай школы[3].
Малюнак сцэны, дзе сасанідскі князь Бахрам Гур забівае ваўка, выкананы майстэрскімі адценнямі і нагадвае месапатамскі жывапіс. Спроба малюнка трох вымярэнняў вельмі паспяховая, як і спалучэнне ўрачыстай сімволікі і рэалістычных дэталей[3].
Тэбрызская школа дасягнула свайго апагею пасля перамогі над ільханамі Цімурыдаў (1370—1506). Школа працягвае дзейнічаць у гэты перыяд, хоць яе ўжо адсоўваюць на задні план школы Шыраза і Герата[3].
У пазнейшай культуры правіць
Тэбрызскія мініяцюры згадваюцца ў рамане Архана Памука «Мяне клічуць Чырвоны».
Зноскі
- ↑ G.Fehervari. Art and architecture // Peter Malcolm Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis. The Cambridge history of Islam, vol. 2. Cambridge University Press, 1977. ISBN 0521291380, 9780521291385. Стар. 738 «In miniature painting, Herat remained the centre only for a few years after Shah Ismail’s occupation of the city. Artists, like Bihzad and many of his pupils, moved to the new capital, Tabriz. Thus Tabriz became once more a centre of Persian painting. Another new centre emerged in Bukhara, which was very active during the tenth/ sixteenth and early eleventh/seventeenth centuries. Illumination of manuscripts of the Shah-namа and Khamsa of Nizami continued. Bihzad’s style was followed for quite a long time. Upon the moving of the capital to Isfahan under Shah 'Abbas I, a new school of painters was founded there which excelled not only in miniature painting, but also in the production of bookbindings and in lacquer-works as well.»
- ↑ У савецкім мастацтвазнаўстве — азербайджанскай мініяцюры (гл. Миниатюра (в изобр. искусстве) (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (3-е выданне), Л. С. Бретаницкий, Б. В. Веймарн. Очерки истории и теории изобразительных искусств. Искусство Азербайджана. Стр. 83 Архівавана 15 лютага 2010.), што не знаходзіць падтрымкі ў сучасных аўтараў.
- ↑ а б в г д е «Tabrīz school.» Encyclopædia Britannica. 1995<https://web.archive.org/web/20120208042758/http://www.uv.es/EBRIT/micro/micro_578_26.html>. «Tabrīz school, in painting, school of miniaturists founded by the Mongol Il-Khans early in the 14th century and active through the first half of the 16th century. The style represented the first full penetration of East Asian traditions into Islāmic painting, an influence that was extreme at first but then blended with the native idiom.»
Літаратура правіць
- G.Fehervari. Art and architecture // Peter Malcolm Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis. The Cambridge history of Islam, vol. 2. Cambridge University Press, 1977
- «Tabrīz school.» Encyclopædia Britannica. 1995