Усходнеафрыканская кампанія Першай сусветнай вайны

Усхо́днеафрыка́нская кампа́нія Пе́ршай сусве́тнай вайны́ — баявыя дзеянні ў Германскай Усходняй Афрыцы і прылеглых раёнах.

Усходнеафрыканская кампанія Першай сусветнай вайны
Асноўны канфлікт: Афрыканскі тэатр Першай сусветнай вайны
Усходняя Афрыка ў 1914—1918 гадах
Дата	1914 — 1918
Месца	Танганьіка, Мазамбік, Замбія, Руанда, Бурундзі, Кенія
Вынік	Перамога Антанты
Праціўнікі
Антанта і саюзнікі: Вялікабрытанія Партугалія Бельгія Цэнтральныя дзяржавы: Германская імперыя
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Перадгісторыя

Яшчэ ў 1885 годзе быў падпісаны Кангалезскі акт, у адпаведнасці з якім каланіяльныя ўладанні павінны былі захоўваць нейтралітэт у выпадку вайны ў Еўропе. Таму губернатар Брытанскай Усходняй Афрыкі сэр Хенры Конуэй Белфілд і губернатар Германскай Усходняй Афрыкі Хайнрых Шне спадзяваліся, што ім не прыйдзецца ваяваць адзін з адным, тым больш, што і асаблівых войскаў у калоніях не было — толькі па пары тысяч афрыканскіх салдат пад камандаваннем еўрапейскіх афіцэраў, служачых для аховы межаў і падаўлення мясцовых паўстанняў.

Ход падзей

1914—1915

8 жніўня два брытанскіх крэйсеры абстралялі Дар-эс-Салам, парушыўшы тым самым нейтралітэт калоній. Камандуючы войскамі Германскай Усходняй Афрыкі Паўль фон Летаў-Форбек вырашыў, што яго асноўнай задачай у вайне будзе адцягванне на сябе як мага большай колькасці войскаў, якія ў адваротным выпадку могуць быць перакінутыя на еўрапейскі тэатр ваенных дзеянняў. Так як было відавочна, што, дзякуючы панаванню Антанты ў Індыйскім акіяне, калонія будзе рана ці позна акупаваная праціўнікам, то ён вырашыў, што неабходна прыняць за аснову тактыку партызанскай вайны, а каб як мага даўжэй адцягнуць з’яўленне войскаў непрыяцеля на сваёй тэрыторыі — адразу перанесці вайну за межы калоніі, тым больш, што даволі блізка да мяжы праходзіла асноўная транспартная артэрыя брытанцаў — Угандыйская чыгунка.

Ужо 15 жніўня 1914 года германскія каланіяльныя войскі ўварваліся на брытанскую тэрыторыю і занялі Тавету ў раёне гары Кіліманджара. Брытанцы, карыстаючыся панаваннем на моры, пачалі блакаваць узбярэжжа і спешна перавозіць у Афрыку індыйскія войскі, што якраз і адпавядала намерам немцаў адцягнуць іх ад удзелу ў Еўрапейскай вайне. 3—5 лістапада брытанцы паспрабавалі захапіць Танга (пачатковы пункт Паўночнай чыгункі Танганьікі), але дэсант быў разбіты і яго прыйшлося эвакуіраваць.

Пасля пачатку вайны ў Індыйскім акіяне разгарнуў крэйсерскую вайну германскі рэйдэр «Кёнігсберг», база для якога была пабудавана ў вусце ракі Руфіджы. Пасля таго, як яна была выяўленая брытанцамі, яны яе блакавалі, але разгалінаваная дэльта з зарослымі джунглямі астравамі дала германцам выдатныя магчымасці для абароны, і брытанцам для знішчэння рэйдэра давялося правесці ў 1915 годзе працяглую ваенную аперацыю.

1916

У 1916 годзе брытанскія войскі ў Усходняй Афрыцы атрымалі значныя падмацаванні і перайшлі ў наступленне. Пасля некалькіх баёў германскія часці былі вымушаныя пакінуць раён Паўночнай чыгункі і адступіць да Цэнтральнай чыгункі. На працягу лета брытанцы занялі Цэнтральную чыгунку, і германскія часці адступілі да ракі Руфіджы, дзе абараняліся некалькі месяцаў нягледзячы на брытанскі дэсант у вусце ракі і спробу партугальцаў атакаваць з поўдня. На захадзе калоніі германскія часці паспяхова абараняліся супраць брытанцаў і галандцаў, і толькі ў канцы года адышлі ў раён Махенге.

1917—1918

Так як асноўная частка Германскай Усходняй Афрыкі была страчана, Паўль фон Летаў-Форбек вырашыў перанесці вайну ў Партугальскую Афрыку, дзе спадзяваўся сустрэць слабы супраціў і знайсці вялікія запасы харчавання. У другой палове года германскія войскі пераправіліся праз раку Ровума і ўступілі на партугальскую тэрыторыю.

Да лютага 1918 года германскія часці дайшлі да Нанунгну ў цэнтры Мазамбіка, і адтуль сталі здзяйсняць рэйды за харчаваннем і боепрыпасамі. Пад ціскам брытанскіх войскаў ад узбярэжжа і ад возера Ньяса германскім войскам давялося адступаць усё далей на поўдзень, адкідаючы па шляху нешматлікія партугальскія атрады. У пачатку ліпеня 1918 года германскія войскі атрымалі над англа-партугальскімі войскамі перамогу ў Намакуру на крайнім поўдні калоніі. Адсюль германскія войскі рушылі на паўночны ўсход, а затым, прайшоўшы ў верасні на ўсход ад возера Ньяса, 28 верасня вярнуліся да ракі Ровума, зноў апынуўшыся ў Германскай Усходняй Афрыцы. Абышоўшы возера Ньяса з поўначы 31 кастрычніка германскія войскі ўварваліся ў брытанскую Паўночную Радэзію, і 9 лістапада захапілі Касаму, дзе і атрымалі неўзабаве весткі аб заключэнні перамір’я.

Вынікі і наступствы

У цэлым германскія войскі ў Усходняй Афрыцы выканалі пастаўленую перад імі фон Летаў-Форбеком задачу, адцягнуўшы на сябе да 300 тысяч войскаў праціўніка. Умелыя дзеянні фон Летаў-Форбека прынеслі яму павагу праціўніка і зрабілі палкоўніка на радзіме нацыянальным героем. Ён апынуўся адным з нешматлікіх афіцэраў, якія засталіся ў шэрагах зрэзанай германскай арміі, аднак у сакавіку 1920 года быў звольнены за ўдзел у Капаўскім путчы.

Літаратура

• Зайончковский А.М. Первая мировая война. — СПб.: Полигон, 2000. — 878 с. — ISBN 5-89173-082-0.
• П.фон Леттов-Форбек «Мои воспоминания о Восточной Африке»/ в сб. «Заморские театры Первой мировой войны» — ООО «Издательство АСТ», 2003. ISBN 5-17-018624-X