Цыянабактэрыі
Цыянабактэрыі (Cyanobacteria) — група фотатрофных пракарыётаў, што называецца таксама сіне-зялёнымі водарасцямі.
| Цыянабактэрыі | ||||||||||||
 Anabaena spiroides | ||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | ||||||||||||
|
Cyanobacteria Stanier ex Cavalier-Smith, 2002 | ||||||||||||
| Сінонімы | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Даччыныя таксоны | ||||||||||||
|
Гл. тэкст
| ||||||||||||
| ||||||||||||
АпісаннеПравіць
Уключаюць аднаклетачныя і шматклетачныя (ніткаватыя) формы. Да бактэрый сіне-зялёныя водарасці адносяць паводле будовы клетак (напрыклад, не маюць абмежаванага мембранай ядра), наяўнасці агульных спецыфічных злучэнняў (напрыклад, мурэіну ў клетачнай сценцы), блізкасці іх генетычных уласцівасцей. Таксама цыянабактэрый уключаюць у батанічную класіфікацыю паводле іх здольнасці, як вышэйшых раслін і водарасцей, да фотасінтэзу з выдзяленнем малекул кіслароду. Многія фіксуюць малекулярны азот. Назва «цыянабактэрыі» выкарыстоўваецца ў мікрабіялагічнай літаратуры, у батанічнай часцей ужываецца назва «сіне-зялёныя водарасці».
СістэматыкаПравіць
Падзяляюцца на 3 класы: храакокавыя, хамесіфонавыя і гармагоніевыя водарасці. Адрозніваюць каля 150 родаў, 2 тыс. відаў. Пашыраны ўсюды. Вядомы з дакембрыю (узрост некаторых з іх больш за 3 млрд гадоў). На Беларусі 327 відаў, разнавіднасцей і форм з 55 родаў: асцыляторыя (Oscillatoria), насток (Nostoc), мікрацысціс (Microcystis), афанізаменон (Aphanizomenon), глеятрыхія (Gloeotrichia), глеякапса (Gloeocapsa), фармідыум (Phormidium), калотрыкс (Calothrix), спіруліна (Spirulina), афанатэцэ (Aphanothece), сінехакокус (Synechococcus) і інш.
ЭкалогіяПравіць
Аднаклетачныя, каланіяльныя і шматклетачныя (ніткаватыя) арганізмы, мікраскапічныя, часта ўтвараюць буйныя скопішчы ў выглядзе корак і кусцікаў вышынёю да 20 см (у трапічных морах). Афарбоўка ад сіне-зялёнай да чырвонай. Фотасінтэзавальныя, маюць хларафілы, караціноіды і асобныя пігменты — фікабіліпратэіды. Для іх характэрна адсутнасць жгуцікавых стадый і палавога працэсу.
Размнажэнне вегетатыўнае.
Значэнне і выкарыстаннеПравіць
Уваходзяць у склад планктону, бентасу прэсных вод і мораў, жывуць на паверхні глебы, у гарачых крыніцах з тэмпературай вады да 80 °C, у вапнавым субстраце, гарах, Арктыцы і Антарктыцы. З’яўляюцца піянерамі жыцця ў крайніх умовах існавання. Часта знаходзяцца ў сімбіятычных адносінах з іншымі арганізмамі: аднаклетачнымі водарасцямі, што страцілі хларапласты, прасцейшымі, грыбамі (лішайнікі), моха- і папарацепадобнымі, сагаўнікавымі, пакрытанасеннымі. Выконваюць ролю азот-фіксатараў і выкарыстоўваюцца як угнаенне (напр., на рысавых палях). Выклікаюць «цвіценне» вады ў вадасховішчах.
Некаторыя ўжываюцца ў ежу (насток, спіруліна), выкарыстоўваюцца для культывавання (напр., для вырабу лекаў).
Зноскі
ЛітаратураПравіць
- Міхеева Т. М. Сіне-зялёныя водарасці // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 398—399. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
- Цыянабактэрыі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).