Эліяс Магнус Фрыс

Сістэматык жывой прыроды
Сістэматык жывой прыроды
	Аўтар найменняў шэрага батанічных таксонаў. У батанічнай (бінарнай) наменклатуры гэтыя назвы дапаўняюцца скарачэннем «Fr.».; Спіс такіх таксонаў на сайте IPNI ; Састарэлае абазначэнне батаніка: Fries

Эліяс Магнус Фрыс
Эліяс Магнус Фрыс
	Elias Magnus Fries
Дата нараджэння	15 жніўня 1794[…]
Месца нараджэння	Q10494613?, Швецыя;
Дата смерці	8 лютага 1878[…] (83 гады)
Месца смерці	Упсала[d], Швецыя, Шведска-нарвежская унія;
Месца пахавання	Старыя могілкі Упсалы[d];
Грамадзянства	Швецыя;
Бацька	Theodor Fries[d]
Дзеці	Theodor Magnus Fries[d], Robert Fries[d] і Elias Petrus Fries[d]
Род дзейнасці	батанік, птэрыдолаг, брыёлаг, міколаг, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	батаніка, мікалогія
Месца працы	Упсальскі ўніверсітэт; Лундскі ўніверсітэт;
Альма-матар	Лундскі ўніверсітэт;
Вядомыя вучні	Nils Conrad Kindberg[d] і Carl Johan Johanson[d]
Вядомы як	адзін з заснавальнікаў сістэматыкі грыбоў і лішайнікаў
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства; Леапальдзіна[d]; Шведская каралеўская акадэмія навук; Пецярбургская акадэмія навук; Шведская акадэмія; Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук; Каралеўская акадэмія славеснасці, гісторыі і антыкварыяту[d]; Расійская акадэмія навук; Пруская акадэмія навук; Баварская акадэмія навук;
Узнагароды і прэміі	Honorary Fellow of the Royal Society of Edinburgh[d] Член Лінееўскага таварыства[d] член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук[d] замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] honorary doctorate of Lund University[d]
	Эліяс Магнус Фрыс на Вікісховішчы

Э́ліяс Ма́гнус Фрыс^[12] (шведск.: Elias Magnus Fries, 1794—1878) — шведскі батанік і міколаг, «бацька мікалогіі».

Кароткая біяграфіяПравіць

Нарадзіўся ў сям'і пастара.

Адукацыю атрымаў у Лундзе; у 1814 годзе атрымаў званне прыват-дацэнта.

У 1834 годзе ён ужо быў прафесарам практычнай эканоміі ва Упсальскім універсітэце, а ў 1851 годзе заняў месца прафесара батанікі і дырэктары музея і батанічнага саду таго ж універсітэта.

З 1859 года да смерці ён жыў у адстаўцы ва Упсале^[13].

Фрыс працаваў ва ўсіх галінах батанікі; ён упершыню ўвёў у Швецыі натуральную класіфікацыю раслін і вывучэнне марфалогіі. Яго праца «Systema orbis vege tabilis» (Лунд, 1825(лац.) ) — класічная праца таго часу.

Па лішайнікам Фрыс выдаў: «Lichenographia Europaea reformata» (Лунд і Грэйфсвальд, 1831(лац.) ); «Lichenes Suecciae eksiccati» (Лунд, 1824—1833(лац.) ).

Фрыс асабліва вядомы сваімі працамі ў вобласці мікалогіі, ён з'яўляецца адным з заснавальнікаў сістэматыкі грыбоў. Першая яго мікалагічная праца «Observationes Mycologicae» (Капенгаген, 1815—1818; 2-ое выд., 1828(лац.) ), але самая каштоўная — гэта «Systema Mycologicum» (Лунд і Грэйфсвальд, 1821—1830(лац.) ; «Мікалагічная сістэма») — дата яе публікацыі з'яўляецца зыходным пунктам наменклатуры для большасці груп грыбоў (падобна таму, як дата публікацыі працы Species Plantarum К. Лінея — зыходная дата наменклатуры для сасудзістых раслін^[14]). Затым ідуць «Elenchus Fungorum» (Грэйфсвальд, 1828(лац.) ); «Novae Symbolae Mycologicae» (1851(лац.) ); «Icones selectae Hymenomycetum nondum delineatorum» (1867—1875(лац.) ).

Даследаванню скандынаўскай флоры прысвечаны наступныя сачыненні: «Flora hollandica» (Лунд, 1817(лац.) ); «Novitiae florae Suecciae» (Лунд, 1828(лац.) ); «Flora Scanica» (Упсала, 1836(лац.) ); «Summum vegetabilium Scandinaviae» (Стакгольм і Лейпцыг, 1846—1848(лац.) ); «Herbarium normale» (Упсала, 1896(лац.) ), які ўключае экзэмпляры найбольш рэдкіх скандынаўскіх раслін.

Са шматлікіх манаграфій увагі заслугоўваюць: «Symbolae ad historiam Hieraciarum» (Упсала, 1848(лац.) ); «Monographia Hymenomycetarum Suecciae» (Упсала, 1857—1863(лац.) ); «Sveriges öltiga ochgiftiga Svanipar» (Стакгольм, 1860(шведск.) ).

Фрыс быў таксама вядомы як добры аратар і знаўца лацінскай мовы. У 1847 годзе яго абралі ў лік васямнаццаці шведскіх акадэмікаў^[13].

У 1850 годзе Фрыс быў выбраны замежным членам-карэспандэнтам Пецярбургскай Акадэміі навук^[14].

Зноскі

↑ ^1,0 ^1,1 Eriksson G. Elias M Fries — 1917. — С. 522. Праверана 22 снежня 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5716418"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Elias Fries // Nationalencyklopedin — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Femsjö kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/LLA/13082/C I/2 (1755-1811), bildid: C0021370_00113, sida 208 Праверана 3 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10501038"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Eriksson G. Elias M Fries — С. 522. Праверана 22 снежня 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5716418"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 Uppsala domkyrkoförsamlings kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/ULA/11632/F/7 (1874-1879), bildid: 80002756_00145 Праверана 3 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10478639"></a>
↑ Fries, Elias Magnus — SvenskaGravar. Праверана 30 ліпеня 2020.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q26699962"></a>
↑ Elias Fries 1794–1878. Botaniker, mykolog — Шведская царква. Праверана 26 мая 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q749243"></a>
↑ Femsjö kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/LLA/13082/C I/2 (1755-1811), bildid: C0021370_00113, sida 208 Праверана 3 чэрвеня 2019.
↑ (unspecified title) Праверана 3 ліпеня 2019.
↑ Elias M Fries // Svenskt biografiskt lexikon, Dictionnaire biographique suédois, Dictionary of Swedish National Biography, Ruotsin kansallisbiografia — 1917.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a>
↑ (unspecified title) Праверана 20 ліпеня 2020.
↑ У літаратуры часта сустракаецца напісанне прозвішча як «Фрыз».
↑ ^13,0 ^13,1 Фриз, Элиас // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907..
↑ ^14,0 ^14,1 Эліяс Магнус Фрыс (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі(Праверана 13 жніўня 2009)

СпасылкіПравіць

Эліяс Магнус Фрыс (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (Праверана 5 кастрычніка 2009)
Фриз, Элиас // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907. (Праверана 13 жніўня 2009)

[_276d5e68773549a8-1] 1,0 ^1,1 Eriksson G. Elias M Fries — 1917. — С. 522. Праверана 22 снежня 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5716418"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a>

[_0e038ceeb405c8a6-2] 2,0 ^2,1 Elias Fries // Nationalencyklopedin — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538"></a>

[_3c0087b1618e101e-3] 3,0 ^3,1 Femsjö kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/LLA/13082/C I/2 (1755-1811), bildid: C0021370_00113, sida 208 Праверана 3 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10501038"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606"></a>

[_3e635b740d33149a-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Eriksson G. Elias M Fries — С. 522. Праверана 22 снежня 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5716418"></a>

[_011e147ced112bbe-5] 5,0 ^5,1 Uppsala domkyrkoförsamlings kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/ULA/11632/F/7 (1874-1879), bildid: 80002756_00145 Праверана 3 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10478639"></a>

[_ab281a68f085e55c-6] Fries, Elias Magnus — SvenskaGravar. Праверана 30 ліпеня 2020.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q26699962"></a>

[_05d190d1ff26d003-7] Elias Fries 1794–1878. Botaniker, mykolog — Шведская царква. Праверана 26 мая 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q749243"></a>

[_ea0b3c73dc5df719-8] Femsjö kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/LLA/13082/C I/2 (1755-1811), bildid: C0021370_00113, sida 208 Праверана 3 чэрвеня 2019.

[_b5af25421a79fd9e-9] (unspecified title) Праверана 3 ліпеня 2019.

[_03af65b01963482e-10] Elias M Fries // Svenskt biografiskt lexikon, Dictionnaire biographique suédois, Dictionary of Swedish National Biography, Ruotsin kansallisbiografia — 1917.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a>

[_764f5e6667778f53-11] (unspecified title) Праверана 20 ліпеня 2020.

[12] У літаратуры часта сустракаецца напісанне прозвішча як «Фрыз».

[ЭСБЕ-13] 13,0 ^13,1 Фриз, Элиас // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907..

[ВСЭ-14] 14,0 ^14,1 Эліяс Магнус Фрыс (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі(Праверана 13 жніўня 2009)

[12]

[1]

[2]

[4]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[13]

[14]

Эліяс Магнус Фрыс
Elias Magnus Fries

Дата нараджэння	15 жніўня 1794(1794-08-15)^[1]^[2]^[…]
Месца нараджэння	Q10494613?, Швецыя^[4]^[3]
Дата смерці	8 лютага 1878(1878-02-08)^[1]^[2]^[…] (83 гады)
Месца смерці	Упсала^[d], Швецыя, Шведска-нарвежская унія^[4]^[5]
Месца пахавання	Старыя могілкі Упсалы^[d]^[6]^[7]
Грамадзянства	Швецыя
Бацька	Theodor Fries^[d]^[8]
Дзеці	Theodor Magnus Fries^[d], Robert Fries^[d] і Elias Petrus Fries^[d]
Род дзейнасці	батанік, птэрыдолаг, брыёлаг, міколаг, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	батаніка, мікалогія
Месца працы	Упсальскі ўніверсітэт^[4] Лундскі ўніверсітэт^[9]
Альма-матар	Лундскі ўніверсітэт^[10]
Вядомыя вучні	Nils Conrad Kindberg^[d] і Carl Johan Johanson^[d]
Вядомы як	адзін з заснавальнікаў сістэматыкі грыбоў і лішайнікаў
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Леапальдзіна^[d] Шведская каралеўская акадэмія навук Пецярбургская акадэмія навук Шведская акадэмія^[11] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Каралеўская акадэмія славеснасці, гісторыі і антыкварыяту^[d] Расійская акадэмія навук Пруская акадэмія навук Баварская акадэмія навук
Узнагароды і прэміі	Honorary Fellow of the Royal Society of Edinburgh^[d] Член Лінееўскага таварыства^[d] член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук^[d] замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства^[d] honorary doctorate of Lund University^[d]
Эліяс Магнус Фрыс на Вікісховішчы