Язэп Шпэт
Язэп Геркуланавіч Шпэт (23 лютага 1891, Зембін, Барысаўскі павет, Мінская губерня — 21 студзеня 1955) — беларускі пісьменнік, публіцыст, фалькларыст.
| Язэп Шпэт | |
|---|---|
 Магіла Язэпа Шпэта | |
| Асабістыя звесткі | |
| Дата нараджэння | 23 лютага 1891 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 21 студзеня 1955 (63 гады) |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | пісьменнік, публіцыст, фалькларыст |
| Мова твораў | беларуская |
 Творы ў Вікікрыніцах | |
.svg){kind=small}
Біяграфія правіць
Нарадзіўся 23 лютага 1891 года ў мястэчку Зембін Барысаўскага павета Мінскай губерні (цяпер — Барысаўскі раён Мінскай вобласці). Бацька, Геркулан Аляксандравіч Шпэт, быў арганістам зембінскага касцёла. Маці рана засталася сіратой, выхоўвалася ў доме пана Свянціцкага. Язэп атрымаў пачатковую асвету ў сваім мястэчку, потым вучыўся ў Вільні на майстра па вытворчасці масла. Тут ён скора далучыўся да беларускага руху: гуртаваўся з беларускімі дзеячамі Вільні, хацеў працаваць у «Нашай Ніве». Аднак лёс склаўся інакш, і скончыўшы навуку ён вярнуўся на Барысаўшчыну.
У 1911—1912 гадах быў за панскага аканома ў маёнтку Замошша Граковіча, пазней працаваў у Казіміраве Свянціцкага. Падтрымліваў сувязі з вядомым гісторыкам беларускай літаратуры і краязнаўцам Рамуальдам Зямкевічам, які настойліва раіў Шпэту запісваць фальклор і народныя абрады.
У 1913 годзе вярнуўся ў Вільню, дзе ў газеце «Беларус» было надрукавана яго першае апавяданне «Сіроцкая доля». Актыўна друкаваўся ў «Нашай Ніве» і «Беларусе» — за два перадваенныя гады з’явілася больш за 20 яго расказаў. З пачаткам Першай сусветнай вайны быў мабілізаваны, у беларускія газеты дасылаў апавяданні, паведамленні і нататкі з фронта.
Пасля рэвалюцыйных падзей 1917 года Язэп Шпэт вярнуўся ў родны Зэмбін. У мінскай газеце «Вольная Беларусь» публікаваў незалежніцкія артыкулы. Да Кастрычніцкай рэвалюцыі паставіўся прыхільна. Працаваў сакратаром Зембінскага суда, рахункаводам Плешчаніцкага і Каменскага вучылішчаў, рахункаводам-статыстыкам Барысаўскай МТС, лабарантам на Зембінскім масласырзаводзе.
Быў адным з арганізатараў калгасаў, пра што хваліўся ў сваіх газетных артыкулах. У савецкі час друкаваўся ў газетах «Звязда», «Савецкая Беларусь», «Беларуская вёска» (пад псеўданімамі «Дзядзька Язэп», «Свой»). Быў энергічным краязнаўцам: збіраў фальклор, этнаграфічныя матэрыялы, друкаваўся ў часопісе «Наш край».
У 1930-х адышоў ад публіцыстычнай і грамадскай дзейнасці. Пад канец 1930-х уладкаваўся бухгалтарам у вясковым калгасе і працаваў там да канца жыцця.
Любіў маляваць краявіды сваіх ваколіц (не захаваліся). Ткаў і вышываў. Адзяваўся ў беларускім стылі. Добра спяваў. Рамуальд Зямкевіч запісваў ад яго народныя песні.
Памёр 21 студзеня 1955 года. Пахаваны ў Зембіне на каталіцкіх могілках.
Літаратура правіць
- Беларускія пісьменнікі: слоўнік. Том 6. 1994. — С. 384—385.
Спасылкі правіць
- Язэп Шпэт: Зэмбінскі «нашанівец» Архівавана 9 снежня 2017.