Парламенцкія выбары ў Германіі (1933, лістапад)
Парламенцкія выбары ў лістападзе 1933 года (ням.: Reichstagswahl) — пазачарговае агульнанароднае галасаванне па выбарах германскага парламента — Рэйхстаг. Адбыліся 12 лістапада 1933 адначасова з рэферэндумам па пытанні аб выхадзе Германіі з Лігі Нацый. Другія выбары пасля прыходу да ўлады нацыянал-сацыялістаў; першыя пасля забароны дзейнасці ўсіх партый, за выключэннем нацыянал-сацыялістычнай. Выбаршчыкам быў прапанаваны адзіны спіс кандыдатаў без магчымасці ясна выяўленага галасавання «супраць».
| 12 лістапада 1933 года | |||
|---|---|---|---|
| Яўка: | 95,3 % | ||
 |
|||
| Глава партыі: | Адольф Гітлер | ||
| Партыя: | НСДАП | ||
| Глава партыі з: | 29 ліпеня 1921 | ||
| мінулая колькасць месцаў: | 288 | ||
| Месцаў атрымана: | 661 (▲373) | ||
| Галасоў: | 39 655 224 (92.11 %) |
||
| Змена долі галасоў: | ▲48.20 % | ||
 Вынікі выбараў у Рэйхстаг (лістапад 1933) | |||
.svg){kind=small}
Палітычны кантэкст выбараў правіць
Перыяд пасля выбараў Рэйхстага, якія адбыліся 5 сакавіка 1933 года, характарызаваўся фарміраваннем аднапартыйнай дыктатуры нацыянал-сацыялістаў, выключэннем іншых сіл з легальнага палітычнага працэсу.
Да моманту правядзення галасавання з парламента былі выгнаныя камуністы (8 сакавіка 1933); выдадзены закон «Аб ліквідацыі бядотнага становішча народа і дзяржавы» (ням.: Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich, Ermächtigungsgesetz, 23 сакавіка 1933), які перадаў усю паўнату дзяржаўнай улады ўраду; праведзена публічная акцыя па спаленні кніг, якія не адпавядаюць ідэалогіі нацыянал-сацыялізму (10 мая 1933); па абвінавачванні ў нацыянальнай здрадзе была забароненая найбуйнейшая апазіцыйная палітычная сіла — Сацыял-дэмакратычная партыя (22 чэрвеня 1933). 14 ліпеня 1933 былі распушчаныя ўсе палітычныя партыі за выключэннем нацыянал-сацыялістычнай і ўведзеная забарона на стварэнне новых партый.
Пераход усёй паўнаты улады да Гітлера і яго паплечнікаў супаў з заканчэннем вострай фазы сусветнага эканамічнага крызісу, якое суправаджалася эканамічным ажыўленнем і скарачэннем колькасці беспрацоўных. Распачатае эканамічнае аднаўленне актыўна выкарыстоўвалася ўладамі ў прапагандысцкіх мэтах.
На міжнароднай арэне Германія апынулася ў ізаляцыі. Вялікабрытанія выступіла з ініцыятывай аб усталяванні міжнароднага кантролю над германскімі ўзбраеннямі. У адказ Гітлер заявіў аб выхадзе з перамоў па раззбраенні і паставіў пытанне аб выхадзе Германіі з Лігі Нацый. Гэты крок выклікаў шырокую грамадскую падтрымку, віншавальны ліст кіраўніку ўрада, у прыватнасці, накіраваў Марцін Німёлер.
На 12 лістапада былі прызначаныя новыя парламенцкія выбары і рэферэндум па пытанні аб выхадзе з Лігі Нацый. Дата галасавання была прызначаная не выпадкова — яна была максімальна набліжаная да 11 лістапада, даты падпісання Камп’енскага перамір’я.
Адзіны спіс кандыдатаў у дэпутаты быў складзены Міністэрствам унутраных спраў пры ўдзеле Нацыянал-Сацыялістычнай партыі. Акрамя нацыстаў, у яго былі ўключаныя вядомыя палітычныя і грамадскія дзеячы, якія прадстаўлялі распушчаныя правыя партыі — Нямецкую нацыянальную народную партыю, Нямецкую народную партыю, Партыю Цэнтра, Баварскую народную партыю.
Агітацыйная кампанія правіць
Асноўным лозунгам выбарчай кампаніі нацыянал-сацыялісты зрабілі заклік «з Гітлерам супраць вар’яцтва ўзбраення» (ням.: Mit Hitler gegen den Rüstungswahnsinn). Ён атрымаў шырокую грамадскую падтрымку. 11 лістапада са зваротам да народа ў падтрымку ўрада ў радыёзвароце выступіў прэзідэнт Паўль фон Гіндэнбург. З аналагічнымі заявамі выступілі вядомы лекар Фердынанд Зауэрбрух, філосаф Марцін Хайдэгер, драматург Герхарт Гаўптман. У падтрымку адзінага спісу выступіла каталіцкая царква і буйныя прадпрымальнікі.
Вынікі галасавання правіць
Па выніках выбараў кандыдаты ад адзінага спісу нацыянал-сацыялістаў занялі ўсе месцы ў рэйхстагу (661), у тым ліку 22 крэслы, якія прызначаліся для «спецыяльна запрошаных» для ўдзелу ў працы парламента асоб. У буйных гарадах было зафіксавана значнае пратэстнае галасаванне. У Любеку было зафіксавана 22 % несапраўдных галасоў. У прыгарадзе Гамбургу Альтоне за спіс прагаласавалі толькі 77,4 % выбаршчыкаў, у самім Гамбургу — 78,1. У Брэмене нацыстаў падтрымалі 79,6 %, у Берліне — 78,6 %, у Лейпцыгу — 79,8 %. У сярэднім па краіне нацысты атрымалі 92,11 % галасоў (39 655 224 — «за», 3 398 249 несапраўдных бюлетэняў; агульная колькасць выбаршчыкаў — 45 178 701).
Гл. таксама правіць
Літаратура правіць
- Gerhard Schulz: Deutschland seit dem Ersten Weltkrieg 1918—1945 Göttingen 1982.
- Heinrich August Winkler: Der lange Weg nach Westen. Bd. 2, Bonn 2005.
- Nohlen, D & Stöver, P (2010) Elections in Europe: A data handbook. ISBN 978-3-8329-5609-7