Альбрэхт V (герцаг Баварыі)

А́льбрэхт V Баварскі (ням.: Albrecht V. von Bayern, Альбрэхт V Вялікадушны (ням.: Albrecht V. der Großmütige); 29 лютага 1528, Мюнхен, герцагства Баварыя — 24 кастрычніка 1579, Мюнхен) — герцаг Баварыі з 1550 года.

Альбрэхт V
ням.: Albrecht V. von Bayern
61-ы герцаг Баварыі 7 сакавіка 1550 — 24 кастрычніка 1579
Папярэднік	Вільгельм IV Баварскі
Пераемнік	Вільгельм V Набожны
Нараджэнне	29 лютага 1528 Мюнхен, Q19964046?, Герцагства Баварыя
Смерць	24 кастрычніка 1579 (51 год) Мюнхен, Q19964046?, Герцагства Баварыя
Месца пахавання	Фраўэнкірхэ, Мюнхен
Род	Вітэльсбахі
Бацька	Вільгельм IV Баварскі
Маці	Марыя Якоба Бадэнская[d]
Жонка	Ганна Аўстрыйская
Дзеці	Вільгельм V Набожны, Фердынад Баварскі[d], Марыя Ганна Баварская, Эрнст Баварскі[d] і Марыя Максіміліяна Баварская[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Кіраванне

Альберт атрымаў адукацыю ў Інгальштаце ў выкладчыкаў-каталікоў. Ён быў адным з нешматлікіх нямецкіх князёў, які цвёрда стаяў на баку каталіцтва, і адным з кіраўнікоў нямецкай контррэфармацыі. Пасля смерці бацькі ў 1550 годзе ён стаў герцагам Баварыі. Некаторыя гісторыкі паказваюць на малаважную ролю герцага Альбрэхта V у кіраванні дзяржавай. Напрыклад, Генрых Бемер так ахарактарызаваў асобу герцага:

«…герцаг быў дабрадушны, але гультаяваты, бестурботны і пазбаўлены ўсякай сур’ёзнага ўсведамлення сваіх абавязкаў.»

Альбрэхт V і яго жонка Ганна за гульнёй у шахматы. Ганс Міліх

Герцаг усё ж браў удзел у справах дзяржаўнага кіравання, аднак быў пад моцным уплывам сваіх саветнікаў, сярод якіх на пачатковым этапе яго кіравання былі два каталікі, Георг Штокхамер і Вігулеус Хунт. Апошні адыгрываў важную ролю ў падзеях, якія прывялі да падпісання Пасаўскага дагавора ў 1552 і Аўгсбургскага міру ў 1555 годзе.

Назіраючы сур’ёзную неабходнасць у царкоўнай рэформе, герцаг прыняў дапамогу езуітаў і 7 ліпеня 1556 года 8 айцоў-езуітаў і 12 схаластыкаў прыбытку ў Інгальштат. Менавіта ва ўніверсітэце Інгальштата, заснаваным Альбертам V, езуіты ўпершыню занялі сур’ёзныя выкладчыцкія пасады. У Інгальштаце езуіты адкрылі гімназію, а ў 1578 годзе яшчэ і бясплатную семінарыю. Пры ім калегіумы езуітаў з’явіліся таксама ў Аўгсбургу і Мюнхене (у 1559 годзе), асаблівы ўплыў набыў езуіт Пётр Канізій.

Рэлігійная палітыка герцага Альбрэхта пасля з’яўлення ордэна езуітаў у Баварыі набыла даволі рэзкую контррэфармацыйную афарбоўку. Пачынаючы з 1563 года герцаг стаў бязлітасна пераследваць анабаптыстаў (паводле слоў езуіта Агрыкалы, «агнём, вадою і жалезам») і паслядоўна знішчаць пратэстанцкія кнігі і памфлеты. Тысячы адступнікаў ад рымскай каталіцкай царквы былі выгнаны з Баварыі. Гарадскому савету Мюнхена герцаг Альбрэхт заявіў літаральна наступнае:

«Але слава Божая і выратаванне душ мусяць быць пастаўлены вышэй за ўсе свецкія інтарэсы.»

Альберт намагаўся зрабіць свайго сына Эрнста архібіскупам-курфюрстам Кёльна. Гэта адбылося толькі пасля смерці Альберта, аднак на працягу наступных двух стагоддзяў гэтую пасаду займалі баварскія Вітэльсбахі. З 1560 года Альбрэхт кіраваў таксама графствам Глатц у якасці пераемніка свайго дзядзькі Эрнэста Зальцбургскага, але прадаў яго імператару Максіміліяну II у 1567 годзе.

Мецэнацтва

Альбрэхт быў аматарам мастацтваў, мецэнатам і калекцыянерам і зрабіў Мюнхен адным з культурных цэнтраў Еўропы. Кнігі яго асабістай бібліятэкі паслужылі асновай для Баварскай дзяржаўнай бібліятэкі ў Мюнхене. Ён меў велізарную калекцыю грэчаскага і рымскага антыкварыяту, карцін і манет. Для захоўвання сваёй калекцыі герцаг адвёў Антыкварыум у Мюнхенскай рэзідэнцыі, які стаў найбуйнейшай залай твораў мастацтва Рэнесансу на поўнач ад Альпаў. Ён запрасіў да двара Арланда дзі Ласа і падтрымліваў многіх іншых творчых асоб, што пацягнула за сабой узнікненне немалых даўгоў. Герцаг выступіў заказчыкам ілюстраванага вопісу каштоўнасцей сваёй жонкі «Кніга скарбаў герцагіні Ганны Баварскай» — манускрыпта, выкананага мастаком Гансам Міліхам у 1555 годзе.

Альбрэхт V быў пахаваны ў мюнхенскай Фраўэнкірхэ. Пераемнікам стаў яго сын Вільгельм.

Сям’я

Сын герцага Баварыі Вільгельма IV і Марыі Якабы Бадэнскай.

У 1547 годзе Альбрэхт ажаніўся з Ганнай Аўстрыйскай (1528—1590), дачкой імператара Фердынанда I. Мэтай саюза было заканчэнне палітычнага суперніцтва паміж Аўстрыяй і Баварыяй. З сямі дзяцей герцага выжылі пяцёра:

• Вільгельм V (1548—1626), герцаг Баварыі;
• Фердынанд (1550—1608), уступіў у марганатычны шлюб;
• Марыя Ганна (1551—1608), выйшла замуж за Аўстрыйскага эрцгерцага Карла II;
• Максіміліяна Марыя (1552—1614)
• Эрнст (1554—1612), архібіскуп і курфюрст Кёльна у 1583—1612.

Альбрэхт быў апекуном сястры Якобы Бадэнскай, пасля герцагіні Юліхскай, і Філіпа Бадэнскага, пасля маркграфа Бадэна-Бадэна.

Літаратура

• Генрих Бемер. История ордена иезуитов// Орден иезуитов: правда и вымысел. М.: Издательство АСТ, 2004. — 539 с.

Спасылкі

• Дзеці Альбрэхта V і Ганны Аўстрыйскай Архівавана 29 ліпеня 2020.