Аціс
А́ціс (стар.-грэч.: Ἄττις, лац.: Attis) — бог расліннасці. Культ Аціса ўзнік у Фрыгіі і быў шчыльна звязаны з культам Кібелы. Пазней распаўсюдзіўся ў Старажытнай Грэцыі і Рыме.
| Аціс | |
|---|---|
 Статуя Аціса ў музеі Ватыкана | |
| Міфалогія | фрыгійская, старажытнагрэчаская, рымская |
| Пол | мужчынскі пол |
| Бацька | Калай, Агдыздзіс |
| Маці | Нана |
| Жонка | Кібела |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Міфалогія правіць
Існуе некалькі варыянтаў міфа пра Аціса. Старажытнагрэчаскі аўтар Паўсаній Вандроўнік з Лідыі паведамляў, што Аціс быў сынам фрыгійца Калая і з дзяцінства меў на целе загану — не меў мужчынскага палавога органа. У сталым узросце ён перасяліўся ў Лідыю, дзе заснаваў культ Кібелы. Аціс праславіўся сярод людзей сваёй самаадданасцю, але гэтаму пазайздросціў Зеўс. Бог-грамабой наслаў на Аціса дзіка, які забіў хлопца.
Другі больш папулярны варыянт апавядае, што Зеўс імкнуўся сукупіцца са сваёй маці Рэяй-Кібелай, але дарма праліў сваё насенне на камень. Камень нарадзіў дэмана Агдыздзіса з полавымі органамі мужчыны і жанчыны. Устрывожаныя багі звярнуліся за дапамогай да Дыяніса. Той хітрасцю напаіў Агдыздзіса віном і пазбавіў яго мужчынскага органа. Такім чынам Агдыздзіс ператварыўся ў звычайную жанчыну. На месцы, куды трапіў палавы орган дэмана вырасла міндальнае дрэва. Німфа Нана паспытала міндальны плод (або адарвала галінку) і стала цяжарнай. Хутка ў яе нарадзіўся прыгожы сын Аціс.
Калі хлопчык падрос, у яго закахалася Агдыздзіс (або Кібела). Ацісу было забаронена мець стасункі з іншымі жанчынамі. Але ён упадабаў рачную німфу (або ўладарскую дачку). Пасля ночы кахання (або падчас вяселля) раз'юшаная Агдыздзіс (Кібела) наслала на яго вар'яцтва. Ён кінуўся ў лес і сам сабе зрабіў пакладанне, пасля чаго памёр. На гэтым месцы з'явіліся кветкі і лекавыя травы. Агдыздзіс папытала Кібелу (або Кібела папытала Зеўса) уваскрэсіць юнака і разам з ім узнеслася на неба.
Шанаванне правіць
Лічыцца, што культ Аціса ўзнік у Фрыгіі ў канцы 2 тысячагоддзя да н. э. Прычым, першапачаткова Аціс быў мясцовым бажаством. У Грэцыю культ фрыгійскага бога пранік разам з культам Кібелы і набыў шырокае распаўсюджанне толькі ў IV ст. да н. э. У 204 г. да н. э. рымляне таксама запазычылі культ Кібелы з Малой Азіі. Рымскія грамадзяне разглядалі Аціса як спадарожніка і кансорта Вялікай Багіні-маці.