Васа Пелагіч

Вага Пелагіч (сербск.: Васо Пелагић; 1838, Горні-Жабар — 25 студзеня 1899, Пажаравац) — асманскі і сербскі баснійскі палітычны дзеяч, рэвалюцыйны дэмакрат, сацыяліст-утапіст, удзельнік сацыялістычнага і нацыянальна-вызвольнага руху на тэрыторыі Сербіі і Босніі і Герцагавіны, педагог, народны лекар.

Васа Пелагіч
сербск.: Васо Пелагић
Род дзейнасці	урач, гісторык
Дата нараджэння	1838
Месца нараджэння	Пелагічава[d], Асманская імперыя
Дата смерці	25 студзеня 1899(1899-01-25)
Месца смерці	Пажаравац, Каралеўства Сербія
Месца пахавання	Пажаравац
Грамадзянства	Асманская імперыя  Княства Сербія  Каралеўства Сербія
Веравызнанне	праваслаўе
Альма-матар	Saint Sava Seminary[d] Бялградскі ўніверсітэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся ў сялянскай сям'і, скончыў найнізкую гімназію, у 1857 годзе паступіў у Белградскую духоўную семінарыю. У 1860 годзе стаў настаўнікам сербска-моўнай пачатковай школы ў Брчко, пры якой заснаваў адну з першых у Босніі сербскіх чытальных залаў.

У 1863 годзе з'ехаў у Расійскую імперыю, дзе паступіў у Маскоўскі ўніверсітэт і вучыўся там два гады, вывучаючы палітычную гісторыю і медыцыну і звядучы знаёмства з рускімі рэвалюцыйнымі дэмакратамі, якія зрабілі вялікі ўплыў на яго светапогляд.

У 1865 годзе вярнуўся ў Боснію, у горад Баня-Лука, дзе заснаваў сербскую праваслаўную семінарыю, што стала адной з першых у Босніі. У семінарыі ён навучаў свае ідэі, у 1867 годзе выдаў у Белградзе «Руковођу за српско-босанске, херцеговачке, старосрбијанске и македонске учитеље». За свае ліберальныя педагагічныя пагляды падпадаў цкаванню з боку прадстаўнікоў розных веравызнанняў у Босніі, аднак стаў архімандрытам. За крытыку асманскага кіравання ў Босніі быў у 1869 годзе высланы ў Малую Азію. У 1871 годзе здолеў бегчы са спасылкі з дапамогай рускіх і праз Канстанцінопаль далез да Сербіі, дзе некаторы час працаваў у грамадстве «Уједињене омладије српске», потым на час з'ехаў у Цэтыне (Чарнагорыя), дзе браў удзел у руху «Дружыне за ослобођење српства». У 1872 годзе ён адправіўся ў Нові-Сад, у 1873 годзе паслядоўна жыў у Грацы, Празе, Трыесце і Цюрыху, у выніку адмовіўшыся ад рэлігійных службаў.

У 1875 годзе прыняў актыўны ўдзел у баснійскім паўстанні супраць асманскага валадарства. Пасля занятку тэрыторыі Босніі аўстра-венгерскімі войскамі ў 1878 годзе выступіў з катэгарычнымі пратэстамі супраць акупацыі. У 1880-х гадах жыў у Сербіі, але з-за прапаганды сацыялістычных ідэй некалькі раз высылаўся ў Балгарыю і Румынію; супрацоўнічаў у газеце Српски занатлија. Напачатку 1890-х гадоў быў адным з арганізатараў стварэння ў краіне працоўных і рамесных грамадстваў, з якіх у 1892 годзе паўстала Сацыялістычная партыя Сербіі. У 1895 годзе заснаваў у Белградзе газету «Сацыял-дэмакрат», перакладаў артыкулы сацыялістычнай тэматыкі з балгарскай. У выніку антыўрадавых дзеянняў быў арыштаваны, публічна пазбыты сану і змешчаны ў псіхіятрычную лякарню, а потым у турму, дзе і памёр.

Спасылкі

• Статья в БСЭ. Архівавана 14 ліпеня 2014.
• Биография (серб.). Архівавана 29 снежня 2013.