Вікіпедыя

Галіцкая грэка-каталіцкая мітраполія

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Галіцкая мітраполія.

Галіцкая мітраполія — грэка-каталіцкая (уніяцкая) мітраполія з цэнтрам у Львове і юрысдыкцыяй над Галіцыяй, заснаваная ў 1808 годзе папам Піем VII як цэнтральная мітраполія Украінскай Грэка-Каталіцкай Царквы. Спыніла існаванне ў 2005 годзе, калі цэнтр УГКЦ быў перанесены ў Кіеў.

Гісторыя правіць

У 1596 годзе кіеўскі мітрапаліт Міхаіл Рагоза падпісаў Берасцейскую унію з каталіцкай царквой, і Кіеўская (праваслаўная) мітраполія ўвайшла ў унію з Рымам, аднавіўшы такім чынам першапачатковае адзінства царквы, якое доўжылася да расколу 1054 года. Толькі ў 1620 годзе, пасля пасвячэння Іерусалімскім Патрыярхам Феафанам III новага мітрапаліта і епіскапаў на прастолы, занятыя уніяцкімі кіраўнікамі, узніклі дзве паралельныя іерархіі, кіраўнікі якіх носяць аднолькавы тытул — Мітрапаліт Кіеўскі, Галіцкі і ўсяе Русі — і кананічна лічаць гэту ж тэрыторыю «сваёй», хоць фактычна ажыццяўляюць свае паўнамоцтвы толькі ў адносінах да тых, хто прызнае іх юрысдыкцыю.

У выніку трох падзелаў Рэчы Паспалітай Кіеўская уніяцкая мітраполія была падзелена паміж дзвюма імперыямі: Кіеўскае архіепіскапства, а таксама Валынскае і Беларускае княствы пасля другога і трэцяга падзелаў апынуліся ў складзе Расійскай імперыі, і дзве галіцкія дыяцэзіі — Львоўская і Перамыская, а таксама Холмская— адышлі да Габсбургскай манархіі. У адрозненне ад Расійскай імперыі, дзе царква называлася грэка-уніяцкай, ва ўладаннях Габсбургаў яна атрымала назву грэка-каталіцкай паводле рэскрыпту Марыі Тэрэзіі 1774 года. У далейшым гэтыя Цэрквы развіваліся аўтаномна, хаця Кіеўская Уніяцкая Мітраполія фармальна захоўвалася як кананічная ўстанова да 1808 г. Яе апошні кіраўнік, мітрапаліт Феадосій Растоцкі, з 1795 г. да сваёй смерці ў 1805 г. знаходзіўся пад хатнім арыштам у Пецярбургу. Яго змяніў, згодна з прадпісаннямі Замойскага сабора, архіепіскап полацкі Іраклій Лісоўскі, які быў прызначаны кіраўніком другога (грэка-уніяцкага) аддзела калегіі па справах каталікоў. У ліпені 1806 г. быў прызначаны імпэратарам Аляксандрам І мітрапалітам усіх уніяцкіх цэркваў у Расейскай імпэрыі, што было фактычным падзелам Кіеўскай мітраполіі.

З 1760-х гг. (г. зн. пад Рэччу Паспалітай) сярод галіцкай царкоўнай іерархіі існавала ідэя аб неабходнасці стварэння асобнай мітраполіі на аснове паўднёвых дыяцэзій з сядзібай у Львове, незалежнай як ад лацінскіх арцыбіскупаў Львова, так і і кіеўскіх мітрапалітаў[1].

Увосень 1773 г. львоўскі біскуп Леў Шаптыцкі накіраваў імператрыцы Марыі Тэрэзіі праект, які прадугледжваў два варыянты: першы — аднаўленне старажытнай Галіцкай мітраполіі з падпарадкаваннем ёй Львоўскай і Перамыскай дыяцэзій; і другое — перанесьці сядзібу Кіеўскай мітраполіі з Польшчы ў Аўстрыю, а менавіта ў Львоў, бо кіраўніцтва разгасланай па абодва бакі мяжы мітраполіі падвысіла б аўтарытэт аўстрыйскай дзяржавы.

11 верасня 1806 года імператар Франц I зацвердзіў прапановы аб аднаўленні Галіцкай мітраполіі, якія былі распрацаваны Антоніем Ангеловічам і генеральным вікарыем Львоўскай епархіі Міхаілам Гарасевічам. Вена прапанавала папе Пію VII узвесці Львоўскае біскупства да годнасці мітраполіі ў складзе трох княстваў: Львоўскай архідыяцэзіі, Перамыскай і Холмскай дыяцэзій. Імператар прасіў зацвердзіць львоўскім архіепіскапам і галіцкім мітрапалітам Антонія Ангелавіча, які пасля смерці холмскага біскупа Парфірыя Важынскага і львоўскага біскупа Мікалая Скарадынскага застаўся адзіным грэка-каталіцкім біскупам у Галіцыі.

23 лютага 1808 г. Папа Пій VII падпісаў булу «In universalis Ecclesiae regimine», якой аднавіў Галіцкую мітраполію, зацвердзіў кандыдатуру і прызнаў усе правы, якімі карысталіся кіеўскія мітрапаліты. Падзеі папярэднічала працяглая дыпламатычная спрэчка і разгляд справы па сутнасці. Спачатку было адмоўлена ў стварэнні мітраполіі (май 1807 г.) у сувязі з прызначэннем Іраклія Лісоўскага мітрапалітам на Русі і нежаданнем Апостальскай Сталіцы падзяліць Кіеўскую мітраполію. Вырашальным фактарам стала лабіраванне з боку аўстрыйскага ўрада[2].

25 верасня 1808 года Антоній Ангелавіч урачыста ўступіў на Галіцкую мітраполію, дзе заставаўся да сваёй смерці ў 1814 годзе.

У 1848 годзе мітраполія складалася з дзвюх епархій — Львоўская і Пярэмышльская, залічаны 1 985 парафій і каля 2 мільёнаў 170 тысяч вернікаў[3]. У 1885 годзе створана трэцяя епархія Грэка-Каталіцкай Царквы з цэнтрам у Станіславове[4].

У 1946 годзе на Львоўскім саборы Грэка-Каталіцкая Царква была ў прымусовым парадку прызнаная несапраўднай, ліквідаваная і падпарадкаваная Маскоўскаму Патрыярхату.

Вярхоўныя арцыбіскупы Галіцыі, кіраўнікі Галіцкай грэка-каталіцкай мітраполіі, знаходзіліся ў Рыме да афіцыйнага аднаўленьня царквы ва Ўкраіне ў 1989 годзе.

У 2005 годзе Галіцкая мітраполія была ліквідаваная. Зьверхнік УГКЦ кардынал Любамір Гузар пераехаў у Кіеў.

Заўвагі правіць

  1. ↑ Поділ Київської та піднесення Галицької греко-унійних митрополій: документи та матеріали Ватиканських архівів 1802 - 1808 рр. / Упор. і вступ. стаття В. Ададурова [Українською]. Львів: УКУ. 2019. pp. С. 5-6 і наст.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  2. ↑ Ададуров, Вадим (2011). Фундація Галицької митрополії у світлі дипломатичного листування Австрії та Святого Престолу: документи та матеріали 1807 - 1808 років / Упоряд. та вступна стаття В. Ададурова [Українською]. Львів: УКУ.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  3. ↑ Турій О. Греко-католицька церква в суспільно-політичному житті Галичини 1848 −1867 рр. //Автореф. дис. канд. іст. наук. — Львів, 1994. — С. 12
  4. ↑ Делятинський Р. Історія Станіславівської єпархії (1885–1900). — Івано-Франківськ: Нова зоря, 2001. — С. 22

Літаратура правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Галіцкая_грэка-каталіцкая_мітраполія&oldid=4322406"