Група армій «Цэнтр»

Гру́па а́рмій «Цэ́нтр» (ням.: Heeresgruppe Mitte) — аператыўна-стратэгічнае аб’яднанне войск вермахта ў часы Другой сусветнай вайны, самая магутная з трох груп армій нацысцкай Германіі, сканцэнтраваных для нападзення на СССР па плану «Барбароса».

Група армій «Цэнтр»
ням.: Heeresgruppe Mitte
ням.: Heeresgruppe Mitte
Сцяг камандуючага групы армій Трэцяга рэйха
Краіна  Трэці рэйх
Падпарадкаванне Трэці рэйх
Уваходзіць у Галоўнае камандаванне сухапутных войскаў вермахта
Тып Група армій
Войны Другая сусветная вайна
Удзел у
Камандзіры
Вядомыя камандзіры Федар фон Бок
Вальтэр Модэль
Фердынанд Шорнер

Гісторыя правіць

Група армій «Цэнтр» разгортвалася на цэнтральным участку наступлення нямецкіх войскаў супраць Савецкага Саюза. Па першапачатковым плане павінна была разграміць савецкія войскі ў Беларусі, затым наступаць на Маскву.

Нанесла паражэнне савецкага Заходняга фронту ў Беластоцка-Мінскай бітве і Смаленскай бітве. 30 ліпеня 1941 года перайшла да абароны пасля рашэння Гітлера спыніць наступленне на Маскву і павярнуць танкавую групу Гудэрыяна на Кіеў[1]. Танкавая група Гота была накіравана на поўнач, у напрамку Ленінграда.

Пасля заканчэння баёў за Кіеў (30 верасня) армія аднавіла наступленне на Маскву.

 
Бітва пад Вязьмай і Бранскам

1 кастрычніка 1941 года ў рамках аперацыі «Тайфун» 2-я танкавая група Гудэрыяна групы армій «Цэнтр» прарвала на сваім цэнтральным участку абарону 13-й арміі Бранскага фронту А. І. Яроменкі на ўсю глыбіню і прасунулася на 60 км. 1 кастрычніка 24-ы мотакорпус заняў Сеўск.

З-за супраціву савецкіх войскаў, непадрыхтаванасці да дзеянняў пры нізкіх тэмпературах, была спыненая на блізкіх подступах да савецкай сталіцы і пацярпела цяжкае паражэнне (глядзі Бітва за Маскву).

 
Калінінскі фронт, 1941-1943

8 студзеня 1942 года без аператыўнай паўзы пасля контрнаступлення пачалася Ржэўска-Вяземская аперацыя — завяршальны перыяд бітвы пад Масквой. У аперацыі ўдзельнічалі Калінінскі, Заходні пры садзейнічанні Паўночна-Заходняга і Бранскага франтоў. Мэта яе заключалася ў тым, каб разграміць галоўныя сілы групы армій «Цэнтр»[2][3].

У ліпені 1942 года паспяхова правяла аперацыю «Зейдліц», у якой былі разгромленыя і фактычна перасталі існаваць савецкія 39-я армія і 11-ы кавалерыйскі корпус.

У 1943 годзе ў ходзе аперацыі «Цытадэль» вяла няўдалае наступленне на паўночным фасе Курскай дугі.

Летам 1944 года была разгромлена ў Беларусі (гл. Аперацыя «Баграціён»).

26 студзеня 1945 года была перайменавана ў Групу армій «Поўнач». У сваю чаргу, назва Група армій «Цэнтр» перайшла да Групы армій «А» (камандуючы — генерал-палкоўнік Фердынанд Шорнер).

Камандуючыя правіць

Склад правіць

22 чэрвеня 1941 правіць

Заўвага. Пяхотныя дывізіі танкавых груп пасля першага дня вайны былі перападпарадкаваныя штабам Армій[4].

На 22 чэрвеня 1941 года агульная колькасць 1 453 200 салдат і афіцэраў (50 дывізій), 1 700 танкаў, 910 самалётаў, 3 000 гармат.

На студзень 1945 агульная колькасць менш 400 000 салдат і афіцэраў[5].

30 чэрвеня 1941 правіць

12 жніўня 1942 правіць

22 снежня 1942 правіць

  • 2-я танкавая армія
  • 4-я палявая армія
  • 3-я танкавая армія
  • 9-я палявая армія
  • Камандаванне тылавой зоны групы армій «Цэнтр»

7 ліпеня 1943 правіць

  • 2-я палявая армія
  • 4-я палявая армія
  • 2-я танкавая армія
  • 9-я палявая армія
  • 3-я танкавая армія
  • Камандаванне тылавой зоны групы армій «Цэнтр»

15 чэрвеня 1944 правіць

  • 2-я палявая армія
  • 4-я палявая армія
  • 9-я палявая армія
  • 3-я танкавая армія
  • Камандуючы войскамі вермахта ў Беларусі

Пасля завяршэння Беларускай наступальнай аперацыі касцяк групы армій «Цэнтр» быў разгромлены і яна фактычна перастала існаваць як адзінае цэлае, хоць фармальна існавала да канца вайны.

12 сакавіка 1945 правіць

  • 1-я танкавая армія
  • 17-я палявая армія
  • 4-я танкавая армія

У культуры правіць

Уладзімір Высоцкі для спектакля тэатра на Таганцы «Загінуўшыя і жывыя» ў сярэдзіне 1960-х гадоў напісаў песню «Салдаты групы „Цэнтр“»:[6]

Па выпаленай раўніне —
За метрам метр —
Ідуць па Украіне
Салдаты групы «Цэнтр».

На самай справе падчас наступлення ў 1941 годзе група армій «Цэнтр» дзейнічала не на Украіне, а ў Беларусі. Аднак уваходзячыя ў склад групы танкавыя часці Гудэрыяна ўдзельнічалі ў Кіеўскай бітве.

Зноскі

  1. Гот Г., Танковые операции. — М.: Воениздат, 1961
  2. Великая Отечественная война, 1941—1945 : энциклопедия / под ред. М. М. Козлова. — М. : Советская энциклопедия, 1985. — С. 611. — 500 000 экз.
  3. Василевский А. А.21-я гвардейская. — Уфа: Китап, 1995. — 300 с. — 2 500 экз. — ISBN 5-295-01494-0. — С. 36.
  4. а б Хаупт В. Сражения группы армий «Центр». Взгляд офицера вермахта Архівавана 25 студзеня 2012.. — М.: Яуза, Эксмо, 2006. — 352с. — (Сражения ВОВ)./ ISBN 5–699–16986–5. Тираж 5 000 экз. ≡ Werner Haupt. Die schlachten der heeresgruppe Mitte. Aus der Sicht der Divisionen. — Podzun-Pallas-Verlag GmbH, 1983
  5. Вермахт в России.Выжженная земля.група армий Центр - YouTube
  6. Владимир Высоцкий. «Солдаты группы „Центр“»

Літаратура правіць

  • Буркхарт Мюллер-Гиллебранд. Сухопутная армия Германии, 1939—1945 гг. — М.: Изографус, Эксмо, 2002. — 800 с. — 5000 экз. — ISBN 5-94661-041-4.
  • Залесский К. А. Вооружённые силы III Рейха. Полная энциклопедия.Вермахт, люфтваффе, кригсмарине. — М.: Эксмо, 2008. — 944 с. — 4000 экз. — ISBN 978-5-903339-73-0.
  • Werner Haupt:
    • Bildchronik der Heeresgruppe Mitte, Podzun-Pallas Verlag, ISBN B-0000B-RHY-4
    • Heeresgruppe Mitte, Podzun-Pallas Verlag, ISBN B-0000B-RHY-6
  • Rolf Hinze: Der Zusammenbruch der Heeresgruppe Mitte im Osten 1944, Motorbuch Verlag, ISBN 3-87943-681-9
  • Franz Kurowski:

Спасылкі правіць