Хакайда (прэфектура)
Хакайда[1] (яп.: 北海道 Хокайдо, «губернатарства паўночнага мора») — прэфектура Японіі, размешчаная на аднайменным востраве Хакайда, другім па велічыні востраве Японіі, і бліжэйшых малых астравах. Самая паўночная з 47 прэфектур. Праліў Цугару аддзяляе Хакайда ад Хонсю, хоць гэтыя два вострава звязаны чыгуначным тунэлем Сэйкан. Адміністрацыйны цэнтр прэфектуры — горад Сапара.
 Прэфектура Хакайда на карце Японіі  Карта прэфектуры Хакайда | |
| Размяшчэнне | |
|---|---|
| Краіна | Японія |
| Востраў | Хакайда |
| Каардынаты | 43°04′ пн. ш. 141°54′ у. д.HGЯO |
| Інфармацыя | |
| Адміністрацыйны цэнтр | Сапара |
| ISO 3166-2:JP | JP-01 |
| Статыстыка | |
| Плошча | 83 456,64 км² (1-я) |
| % вады | 6,4 % |
| Насельніцтва | (на 31 сакавіка 2010) |
| Усяго | 5 520 883 чал. (7-я) |
| Шчыльнасць | 66,2 чал./км² |
| Паветаў | 68 |
| Муніцыпалітэтаў | 180 |
| Сімволіка | |
 Сцяг прэфектуры |
|
 Эмблема прэфектуры |
|
| Дрэва | Аянская елка |
| Кветка | Ружа маршчыністая (Rosa rugosa) |
| Птушка | Японскі журавель |
| Адміністрацыя | |
| Губернатар | Харумі Такахасі |
| Афіцыйны сайт (яп.) | |
Кароткія звесткі
правіцьХакайда — найбуйнейшая і самая паўночная прэфектура Японіі. Плошча гэтай адміністрацыйнай адзінкі займае 22 % ад плошчы краіны. Гэта адзіная адміністрацыйная адзінка Японіі найвышэйшага ўзроўню, якая мае выхад да Ахоцкага мора. Яна размешчана ў стратэгічна важным рэгіёне. Праз Хакайда пралягае карацейшы шлях з Японіі ў Расію і ЗША. У адрозненне ад астатняй часткі Японскага архіпелага, клімат прэфектуры ўмерана халодны, падобны на клімат Цэнтральнай і Усходняй Еўропы. Кліматычныя асаблівасці Хакайда абумовілі адрозненні яе фаўны і флоры ад астатняй краіны. Дзякуючы таму, што працэс асваення тэрыторыі прэфектуры пачаўся адносна позна, яна захавала першародныя ландшафты. Некаторыя з іх, такія як Сірэтока, адносяцца да Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. У параўнанні з іншымі рэгіёнамі Японіі Хакайда слаба заселены. Каля 33 % усяго насельніцтва прэфектуры прыпадае на прэфектурны цэнтр Сапара.
Хакайда — радзіма народа айнаў. З часоў палеаліту яны вялі традыцыйны паляўніча-збіральніцкі лад жыцця. Японцы з’явіліся на востраве ў Сярэднявеччы. Яны звалі гэты туземны народ «эдзо», а іх краіну — «Зямлёй эдзо» (яп.: 蝦夷地, えぞち). На працягу перыяду Эда (1603—1868) японскія перасяленцы пражывалі толькі на поўдні Хакайда і наведвалі паўночныя раёны пераважна для гандлю з айнамі. Паселішча каланістаў кантралявала аўтаномнае княства Мацумаэ. З пачатку 19 стагоддзя востраў перайшоў пад прамую ўладу цэнтральнага японскага ўрада з-за небяспекі каланізацыі рэгіёна рускімі. Урад арганізаваў мноства экспедыцый для вывучэння Хакайда і прылеглых тэрыторый. У 1869 годзе, па прапанове Мацууры Такэсіра, востраў Мацумаэ пераназвалі ў «Шлях у паўночныя моры» — Хакайда[2]. З другой паловы 19 стагоддзя пачалося актыўнае асваенне поўначы, і японскае насельніцтва перавысіла туземнае айнскае. На востраве было створана Ведамства асваення, якое пасля пераназвалі ў губернатарства.
Гісторыя
правіцьГісторыя прэфектуры Хакайда адрозніваецца ад гісторыі астатняй Японіі, гэтак жа як гісторыя прэфектуры Акінавы. У адрозненне ад Хонсю, Сікоку і Кюсю, на Хакайда і прылеглых астравах на працягу 6 тысячагоддзя да н.э. — 13 стагоддзя існавала пераемнасць культур. Аўтахтонная культура дзёмон знайшла сваё развіццё ў пост-дзёмонскай культуры. Напачатку нашай эры яна трансфармавалася ў культуру Сацумон, носьбітамі якой былі прота-айны. У 13 стагоддзі на аснове гэтай культуры ўзнікла культура айнаў.
Першыя японцы з’явіліся на Хакайда ў 12 стагоддзі. Яны прыбылі з паўднёвага вострава Хонсю. Падчас канфрантацыі з айнамі японцы ўсталявалі ўладу на поўдні вострава. У 17 стагоддзі яны аформілі свае ўладанні ў аўтаномнае княства Мацумаэ, якое залежала ад цэнтральнага японскага ўрада — сёгуната Такугава. Гэты хан вёў гандаль з айнамі.
Пасля рэстаўрацыі Мэйдзі 1869 года ўся тэрыторыя Хакайда і прылеглыя астравы сталі аб’ектамі каланізацыі японцаў. Раёны, размешчаныя бліжэй да асноўных японскіх астравоў, асвойваліся сялянамі, рамеснікамі і збяднелымі самураямі. Аддаленыя землі служылі месцам ссылкі на ўзор расійскай Сібіры ці брытанскай Аўстраліі. Япанізацыя Хакайда была завершана ў сярэдзіне 20 стагоддзя.
Геаграфія
правіцьВостраў Хакайда размешчаны ў паўночнай частцы Японіі, побач з Расіяй, абмываецца водамі Японскага мора, Ахоцкага мора і Ціхім акіянам. У цэнтры вострава шмат гор і вулканічных плато, з усіх бакоў вострава маюцца прыбярэжныя раўніны.
Урадавая юрысдыкцыя Хакайда складаецца з некалькі меншых астравоў, у тым ліку Рысіры, Акусіры і Рэбун.
Сейсмічная актыўнасць
правіцьЯк і астатняя частка Японіі, Хакайда з’яўляецца сейсмічна актыўным. Акрамя шматлікіх землетрасенняў, наступныя вулканы ўсё яшчэ лічаць актыўнымі (прынамсі адно вывяржэнне з 1850 года):
Нацыянальныя паркі
правіцьНа востраве Хакайда захавалася яшчэ шмат некранутых лясоў, у тым ліку:
| Нацыянальныя паркі | |
|---|---|
| Нацыянальны парк Сірэтока | 知床 |
| Нацыянальны парк Акан | 阿寒 |
| Нацыянальны парк Кусіра Сіцугэн | 釧路湿原 |
| Нацыянальны парк Дайсэцузан | 大雪山 |
| Нацыянальны парк Сікоцу-Тоя | 支笏洞爺 |
| Нацыянальны парк Рысіры-Рэбун-Сарабэцу | 利尻礼文サロベツ |
Акруга
правіцьПрэфектура Хакайда падзелена на 14 акруг:
Буйныя гарады
правіцьСамы вялікі горад Хакайда — сталіца, Сапара. Буйныя гарады Хакадатэ на поўдні і Асахікава ў цэнтральным рэгіёне. Іншыя буйныя населеныя пункты ўключаюць Кусіра, Абіхіра, Івамідзава, Кітамі, Абасіры і Немура.
Насельніцтва
правіцьДаныя перапісаў насельніцтва Японіі на працягу 1920—2005 гг[3].
| 1920 | 2359183 |
|---|---|
| 1925 | 2498679 |
| 1930 | 2812335 |
| 1935 | 3068282 |
| 1940 | 3272718 |
| 1945 | 3518389 |
| 1947 | 3852821 |
| 1950 | 4295567 |
| 1955 | 4773087 |
| 1960 | 5039206 |
| 1965 | 5171800 |
| 1970 | 5184287 |
| 1975 | 5338206 |
| 1980 | 5575989 |
| 1985 | 5679439 |
| 1990 | 5643647 |
| 1995 | 5692321 |
| 2000 | 5683062 |
| 2005 | 5627737 |
Транспарт
правіцьАдзіная сувязь Хакайда з астатняй часткай Японіі — тунэль Сэйкан. Большасць падарожнікаў на востраў прыбывае паветраным транспартам: галоўны аэрапорт — Новы Тытасэ ў Тытасэ, на поўдні ад Сапара. Да Хакайда можна дабрацца таксама і на пароме з Сэндая, Ніігаты і некаторых іншых гарадоў, паромы з Токіа перавозяць толькі грузы.
У Хакайда даволі развітая чыгуначная сетка (гл. Hokkaido Railway Company), але да шматлікіх гарадоў можна дабрацца толькі па аўтадарозе.
Адукацыя
правіцьУ Хакайда маецца 37 універсітэтаў (7 нацыянальных, 5 мясцовых і 25 прыватных), 34 каледжа і 5 тэхналагічных каледжаў (4 нацыянальных і 1 мясцовы).
Гл. таксама
правіць- Сірэтока — адзіны помнік Сусветнай спадчыны на Хакайда
Зноскі
- ↑ Напісанне Хакайда паводле БЭ у 18 т. Т.18, кн.1. — С. 282.
- ↑ Гісторыя народа айну і іх сучаснае становішча Архівавана 4 сакавіка 2016. — Сахалінская абласная ўніверсальная навуковая бібліятэка
- ↑ Даныя Службы статыстыкі Японіі
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Хакайда- Афіцыйны сайт
- Прадстаўніцтва губернатарства Хакайда на Сахаліне
- ХОККАЙДО // Япония от А до Я. Популярная иллюстрированная энциклопедия. (CD-ROM). — М.: Directmedia Publishing, «Япония сегодня», 2008. — ISBN 978-5-94865-190-3.
