Другая халерная пандэмія
Другая халерная пандэмія — выбуховае распаўсюджванне халеры на значныя тэрыторыі за межы эндэмічнай тэрыторыі Індыі на працягу 1826—1837 гадоў праз Заходнюю Азію да Еўропы і Амерыкі, а таксама на ўсход да Кітая і Японіі. Яе распаўсюджванне адбылося пераважна на тыя ж тэрыторыі, як і падчас першай пандэміі, аднак адбылося пэўнае распаўсюджванне на Усходнюю Азію, чаго не было раней. Некаторыя навукоўцы лічаць, што другая пандэмія працягвалася аж да 1851 года.
| Другая халерная пандэмія | |
|---|---|
 | |
| Папярэдні ў спісе | Першая халерная пандэмія |
| Наступны ў спісе | трэцяя пандэмія халеры |
| Дата пачатку | 1829 |
| Дата заканчэння | 1852 |
 | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Распаўсюджванне пандэміі правіць
У 1826—1828 гадах халера распаўсюдзілася на ўсход ад Індыі, у Кітай, Індакітай, а таксама на паўночны захад у Афганістан, Хіву і Бухару[1].
У Расійскай імперыі хвароба з’явілася ў Арэнбургу ў 1829 годзе ў выніку заносу бухарскім караванам. Баючыся халеры, арэнбургскі губернатар накіраваў насустрач яму чыноўніка для асобых даручэнняў з некалькімі сотнямі казакоў. На мяжы караван спынілі, пасля чаго чыноўнік прымусіў купцоў паклясціся на Каране, што сярод іх няма хворых. Потым ад бухарцаў запатрабавалі, каб яны кідалі адзін у аднаго кавалкі воўны і бавоўны з распакаваных цюкоў, а затым і пажавалі бавоўну і воўну. Усё гэта прымусілі купцоў «закусіць» сухафруктамі і прысмакамі, якія былі ў караване. Праверкі прайшлі паспяхова, караван прапусцілі, але ў Арэнбургу неўзабаве пачаліся ўспышкі халеры.
Тым часам хвароба ў 1830 годзе распаўсюдзілася да краін Блізкага Усходу. У Егіпце памерла да 150 тысяч жыхароў. Адтуль адбыўся новы занос у Расійскую імперыю, у Астрахань камандай ваеннага брыга з Ленкарані, потым уверх па Волзе да Масквы. Велізарнае садзейнічанне распаўсюджванню адбылося праз арцелі волжскіх бурлакоў. Сярод іх было шмат тых, хто хаваўся ад пераследу ўладаў. У іх разуменні нават лекары былі прадстаўнікамі адміністрацыі, ад якіх трэба было хавацца. Паніка паўстала на Ніжагародскім кірмашы, дзе халера з-за традыцыйнага натоўпу знайшла выдатныя ўмовы для свайго распаўсюду. «Жах разліўся па вуліцах. Шмат заможных людзей пакінула горад, менш заможныя спрабавалі, па меншай меры, назапасіцца харчаваннем на паўтара месяца; цана на патрэбы жыцця паднялася. На наступны дзень не відаць было ніводнага экіпажа, вароты былі паўсюль зачыненыя…»
У Цэнтральную і Заходнюю Еўропу халера распаўсюдзілася ў 1831 годзе. У Лондане загінула 6536 жыхароў, у Францыі — каля 200 тысяч[1]. У наступным годзе французскія каланіяльныя войскі занеслі халеру ў Афрыку, а эмігранты — у Паўночную Амерыку і Аўстралію[2]. Пасля таго як 30 тысяч чалавек у Вялікабрытаніі памерлі ад халеры ў 1831—1832 гг., нью-ёркская ўлада выдала ў чэрвені 1832 года распараджэнне аб тым, што ні адзін карабель не можа наблізіцца на 300 ярдаў да любога доку, калі яго капітан падазрае ці ведае пра выпадкі халеры на борце. Аднак хвароба прарвалася ў горад, загінула каля 3 500 з 250 000 жыхароў горада, перш чым халера пацішэла ў верасні. Пандэмія распаўсюдзілася на ўсе кантыненты.
У Расійскай імперыі правіць
Падчас Польскага паўстання 1830—1831 гадоў толькі ў расійскай арміі ад халеры загінула больш за 12 тысяч вайскоўцаў. У Расійскай імперыі за два гады перахварэла халерай 466 457 жыхароў, памерла 197 069 тысяч чалавек.
Падчас Другой пандэміі халера ў 1830 годзе была ўпершыню занесена ва Украіну. Яе распаўсюджванню спрыяла руска-турэцкая вайна, калі войска пачало вяртацца з баявых дзеянняў. Халера дасягнула свайго апагею на Украіне ў 1831 годзе. Дакладных дадзеных аб захворвальнасці і смяротнасці няма, але вядома, напрыклад, што ў невялікім сяле Падосах на Бярдзічаўшчыне, ад халеры штодня памірала да 8 чалавек. Па стане на сярэдзіну лета 1831 года ад халеры памерла не менш 26 946 чалавек[3].
У многіх гарадах Расійскай імперыі ўзнікалі «халерныя» бунты, падставай да якіх было ўсталяванне строгіх каранцінна-паліцэйскіх мерапрыемстваў. Мікалай Гогаль пісаў у 1831 годзе з Пецярбурга Васілю Жукоўскаму ў Царскае сяло: «…каранціны ператварылі гэтыя 24 вярсты [да вас] у дарогу з Пецярбурга на Камчатку». Аляксандр Пушкін запісаў у дзённіку за 26 ліпеня 1831 года наступнае
|
«Ледзь паспеў я прыехаць, як даведаюся, што каля мяне ачапляюць вёскі, засноўваюцца каранціны. Народ наракае, не разумеючы строгай неабходнасці і аддаючы перавагу злу невядомасці і загадкаваму нязвыклай сваёй сарамлівасці. Мяцяжы ўспыхваюць то тут, то там». «У мінулым годзе каранціны спынілі ўсю прамысловасць, загарадзілі шлях абозам, прывялі ў галечу падрадчыкаў і рамізнікаў, спынілі даходы сялян і памешчыкаў і ледзь не ўзбунтавалі 16 губерняў .... Некалькі мужыкоў з дубінамі ахоўвалі пераправу праз нейкую рэчку. Я пачаў распытваць іх. Ні яны, ні я добра не разумелі, чаму яны стаялі тут з дубінамі і з загадам нікога не пускаць. Я даказваў ім, што, відаць, дзе-небудзь ды заснаваны каранцін, што я не сёння, дык заўтра на яго наеду, і ў доказ прапанаваў ім сярэбраны рубель. Мужыкі са мной пагадзіліся, перавезлі мяне і пажадалі шмат гадоў.» | 
|
Набыло значнае распаўсюджванне хабарніцтва сярод каранцінных чыноўнікаў. За хабар можна было скараціць час знаходжання ў ізаляцыі з 2-х тыдняў да ўсяго двух гадзін. А. Пушкін тады ж запісаў у сваім дзённіку: «злоўжыванні неразлучныя з каранціннымі пастановамі, якіх не разумеюць ні ўжывальныя на тое людзі, ні народ…»
Халерныя беспарадкі правіць
Беспарадкі, падобныя расійскім, адбываліся ў 1830-х гадах у Венгрыі, дзе народ падазраваў у успышках халеры атручванні. Хлоркавую вапну, якую ўжывалі для дэзінфекцыі, людзі прызналі за яд і прымусілі лекараў яе глынаць для доказу бясшкоднасці.
У ліпені 1831 года найбуйнейшае сялянскае паўстанне ў XIX стагоддзі адбылося ва ўсходняй Славакіі. Падставай да яго паслужыла халера. Санітарныя меры ўрада Аўстрыйскай імперыі (забарона на гандаль, перамяшчэнне насельніцтва, хлараванне вады і г. д) спарадзілі чуткі, што «спадары труцяць просты народ». Паўстанне ўспыхнула ў Кошыцэ, затым распаўсюдзілася на раёны Зэмплін і Шарыш. У ім удзельнічала каля 40 тысяч чалавек. Толькі да лістапада таго ж года яно было з вялікімі цяжкасцямі і ахвярамі задушана рэгулярнымі імперскімі войскамі.
У 1832 годзе ў Бірмінгеме разнёсся слых, што хаваюць яшчэ жывых людзей, хворых халерай. Натоўп кінуўся на могілкі, разрывалі магілы, пераламалі труны і забілі некалькі чалавек, западозраных ва ўяўным злачынстве. У той жа год у Манчэстэры тысячы людзей сабраліся ў адну раніцу на вуліцы, сярод натоўпу неслі на насілках абезгалоўлены труп дзіцяці, у якога лекар адрэзаў галаву для анатамічных даследаванняў. Натоўп гараджан лічыў, што дзіця забілі лекары халернага шпіталя, і збіраліся яго разбурыць. Бунт быў падаўлены войскамі.
Зноскі
- ↑ а б Charles E. Rosenberg. {{{загаловак}}} (нявызн.). — University of Chicago Press, 1987.
- ↑ Cholera’s seven pandemics |url=https://web.archive.org/web/20080513221429/http://www.cbc.ca/health/story/2008/05/09/f-cholera-outbreaks.html |work=Canadian Broadcasting Corporation |date=December 2, 2008 |accessdate=2008-12-11
- ↑ Северная пчела, 1831 рік, 14 липня..
Літаратура правіць
- Hayes, J. N. (2005). Epidemics and Pandemics: Their Impacts on Human History. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. гг. 214—219. [1] (англ.)
- Інфекційні хвороби (підручник) (за ред. О. А. Голубовської). — Київ: ВСВ «Медицина» (2 видання, доповнене і перероблене). — 2018. — 688 °C. + 12 с. кольор. вкл. (О. А. Голубовська, М. А. Андрейчин, А. В. Шкурба та ін.) ISBN 978-617-505-675-2 / С. 45
- Возианова Ж. И. Инфекционные и паразитарные болезни: В 3 т. — К.:"Здоровье",2008. — Т. 1; 2-е изд., перераб. и доп — 884 с. ISBN 978-966-463-012-9. / С. 531
- Зюков А. М. (при участии Падалки Б. Я.) Острые инфекционные болезни и гельминтозы человека. Государственное медицинское издательство УССР, К. 1947. — 392 с. /С. 91
- Byrne, Joseph Patrick (2008). Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M. ABC-CLIO. p. 101. ISBN 978-0-313-34102-1. (англ.)