Зялёная кітайская сцяна

Зялёная кітайская сцяна (кіт. трад. 三北防護林, спр. 三北防护林) — праект, закліканы прадухіліць пашырэнне пустыняў на тэрыторыі Кітайскай Народнай Рэспублікі. Афіцыйнае англійскае найменне праекта гучыць як The Three-North Shelterbelt Development Program.

Пясчаная бура ў Сахары і ва ўсходнім Кітаі

Назва праекта ўзята па аналогіі з Вялікай Кітайскай сцяной, што праходзіць паралельна будучай паласе насаджэнняў. Падобныя і іх функцыі: калі старажытнае збудаванне абараняла Кітай ад паўночных варвараў, новы праект закліканы абараніць яго ад пясчаных бур.

Зялёная сцяна — найбуйнейшы праект па азеляненню ў гісторыі чалавецтва. Яго асноўная мэта — спыніць апустыньванне паўночнага Кітая, які мае засушлівы клімат і досыць густазаселенага.

Апустыньванне ў Кітаі правіць

 
Пясок пасля пылавай буры ў Пекіне

У апошнія гады ў Пекіне выклікаюць усё большую трывогу азіяцкія пылавыя буры, ад якіх пакутуюць перш за ўсё паўночныя раёны краіны, якія прылягаюць непасрэдна да пустынь. Кожны год ад наступу пустыняў Кітай губляе каля 1300 км² карыснай тэрыторыі. Наступствы апустыньвання так ці інакш адчуваюць на сабе 400 мільёнаў чалавек.[1] Ад спякоты пустыняў сярэднегадавая тэмпература ў Пекіне ўжо паднялася на некалькі градусаў. Ад кітайскіх пылавых бур пакутуюць таксама Карэя і Японія, у якіх яны прыводзяць да гразевых дажджоў і забруджвання рэк. Пыльныя буры, якія кітайцы паэтычна завуць «жоўтымі цмокамі», бываюць настолькі моцныя, што пыл з Кітая быў знойдзены нават на заходнім узбярэжжы ЗША.

Прычыны апустыньвання правіць

Як і ў шматлікіх краінах свету, апустыньванне — следства дзейнасці чалавека. Сельская гаспадарка, якая хутка развіваецца, выкарыстоўвае глебы вышэй межаў іх магчымасцей, парушаючы іх структуру і пазбаўляючы іх пажыўных рэчываў. Беднае расліннае покрыва яшчэ больш памяншаецца пры выпасе скаціны і высечцы лясоў, і глеба страчвае ўстойлівасць да эрозіі. З часам раслінны пласт ці вымываецца ападкамі, ці высыхае і выносіцца ветрам.

Таксама на працэс апустыньвання ўплывае развіццё прамысловасці. На момант утварэння КНР у 1949 годзе 8% плошчы краіны былі пакрыты лясамі. Аднак пры індустрыялізацыі узнікла патрэбнасць у паліве, і праблема была вырашана за кошт павелічэння высечкі лясоў.

Яшчэ адной праблемай з'яўляецца рост спажывання вады прамысловасцю, сельскай гаспадаркай і насельніцтвам. Яна вырашаецца апроч іншага за кошт будаўніцтва новых артэзіянскіх свідравін і плацін, што прыводзіць да памяншэння ваданоснасці рэк (часам рака вычэрпваецца раней, чым дасягне моры) і спаду ўзроўню грунтавых вод. Да прыкладу, другая па даўжыні рака Кітая Хуанхэ застаецца ў нізоўях перасохлай прыкладна па паўгода.

Асноўныя прынцыпы правіць

Узвядзенне Зялёнай сцяны пачалося ў 1970-я гг. пасля культурнай рэвалюцыі і будзе працягвацца аж да 2050 г. Пры гэтым будуць азелянёныя 350 000 кв.км плошчы краіны, што прыкладна эквівалентна плошчы Германіі.

Пацярпелыя ад апустыньвання рэгіёны (уключаючы непасрэдна пустыні) займаюць плошчу каля 2,6 млн кв.км, што складае прыкладна 28 % плошчы ўсёй КНР.[2]

Лес як нельга лепш падыходзіць для такіх мэт, як памяншэнне хуткасці ветру і процідзеянне эрозіі глебы. З гэтай мэтай у Кітаі будзе ўкаранёная сапраўдная зялёная сцяна — ахоўны пояс з дрэў, травы і хмызнякоў, які праходзіць праз 13 правінцый, даўжынёй больш за 4500 км і шырынёй каля 100 км. Дрэвы будуць затрымліваць рух ветру і пяску, а карані — умацоўваць структуру глебы і перашкаджаць яе эрозіі. У такіх умовах для раслін важны хуткі рост і ўстойлівасць да пясчаных бур — і гэта пры тым, што сярэднегадавы ўзровень ападкаў у гэтых рэгіёнах складае ўсяго 100—200 мм. Галоўным чынам плануецца пасадка таполяў і тамарыксаў, якія непатрабавальныя да навакольнага асяроддзя і пры гэтым адрозніваюцца хуткім ростам. У будучыні будуць таксама высаджвацца генетычна мадыфікаваныя ці кланіраваныя таполі.

З прычыны таго, што монакультуры адрозніваюцца павышанай уразлівасцю да шкоднікаў і захворванняў, укараняюцца перш за ўсё змяшаныя лясы. Але ў Зялёную сцяну ўваходзяць і ворныя землі.

У праекце задзейнічаны ўвесь кітайскі народ. Так, па законе кожны грамадзянін Кітая ад 11 да 60 гадоў абавязаны пасадзіць на працягу года ад трох да пяці дрэў ці выплаціць адпаведны падатак.[3]

Ужываюцца розныя варыянты азелянення. Традыцыйны метад мяркуе скопванне пясчаных дзюн і выраўноўванне зямлі экскаватарамі і бульдозерамі, пасля чаго высаджваюцца расліны, галоўным чынам рукамі людзей. Іншы метад — высейванне насення з выкарыстаннем самалётаў; з самалёта скідваецца насенне, якое знаходзіцца на першай стадыі паспявання і загорнутыя ў шарыкі з суглінку. Такім спосабам былі азелянёныя ўжо больш за 1000 км². Падчас праекта «Зялёная сцяна» гэты метад быў выведзены Кітаем на рыначны ўзровень.

Структурная рэформа лясной гаспадаркі правіць

У 2003 г. Кітай пачаў структурную рэформу прадпрыемстваў лясной прамысловасці. Падчас рэформы лясныя раёны былі перададзены ў арэнду сялянам, а іх правы юрыдычна засведчаны; цяпер селянін лічыцца ўласнікам тых дрэў, якія ён сам пасадзіў. Акрамя таго, сяляне атрымалі права апрацоўваць зямлю, якую абкладаюць падаткам, або перадаць сваё права карыстання іншым асобам ці фірмам. Гэта рэформа дала сялянам стымул укладваць сродкі ў насаджэнне лясоў.

Дасягненні правіць

На гэты момант Зялёная сцяна размяшчаецца на тэрыторыі 13 правінцый, займаючы плошчу каля 220 000 кв.км — гэта адпавядае плошчы Вялікабрытаніі. У некаторых абласцях ужо навочна бачныя вынікі праекта: мясцовасці, дзе жыхары былі вымушаны кожны дзень чысціць дамы ад пяску, ізноў прыдатныя для жыцця, а пылавыя буры сталі значна меней пагібельнымі. Па падліках, ужо высаджаныя лясы затрымоўваюць каля 200 млн тон пяску ў год.

З 1970-х гг. плошча лясоў Кітая стала амаль удвая большай. У новым тысячагоддзі быў прыняты закон, які цалкам забараняе выпас скаціны ў размешчаных пад пагрозай абласцях. Нягледзячы на ўсе высілкі, у некаторых рэгіёнах пустыня працягвае пашырацца. Аднак за 2000—2004 гг. тэрыторыя гадавога апустыньвання ўпершыню паменшылася да 1300 кв.км, што супастаўна з плошчай такога горада, як Лос-Анджэлес[4]. На тэрыторыі Кітая размяшчаецца звыш 1 750 000 км² лясоў (даныя на 2008 г.) У гэту лічбу ўваходзіць найбуйнейшая ў свеце тэрыторыя адноўленых лясных масіваў.

Гл. таксама правіць

Зноскі

  1. Holding Back the Sands(недаступная спасылка). China International Business (10 лютага 2009). Архівавана з першакрыніцы 14 лютага 2009. Праверана 10 мая 2014. (англ.)
  2. http://archiv.rural-development.de/fileadmin/rural-development/volltexte/2006/04/ELR_dt_16-19.pdf Архівавана 19 студзеня 2012. (ням.)
  3. Бельскія абшары
  4. Поспехі Кітая ў барацьбе з апустыньваннем(недаступная спасылка). Агенцтва Сіньхуа (17 чэрвеня 2008). Архівавана з першакрыніцы 27 сакавіка 2012. Праверана 10 мая 2014.