Новая плынь
Новае працягу (лат.: Jaunā strāva) у гісторыі Латвіі ― масавы левы сацыяльна-палітычны рух, які існаваў падчас Першага латышскага нацыянальнага абуджэння (вядучую ролю ў якім гулялі младалатышы пачынаючы з 1850-х і да 1880-х гадоў), вышэйшай кропкай развіцця якога была Рэвалюцыя 1905 года. Удзельнікаў руху называлі «новаплынцамі» (лат.: jaunstrāvnieki).
Гісторыя
правіцьЗараджэнне Новай плыні звычайна датуецца 1886 годам, калі газета руху Dienas Lapa («Штодзённы лісток») была заснавана Пятэрысам Бісеніксам, які загадваў Рыжскім саюзам працоўных. Пётр Стучка , які пасля ўзначаліў латвійскіх бальшавікоў, стаў рэдактарам Dienas Lapa у 1888 годзе. З 1891 па 1896 год рэдактарамі газеты былі Бісенекс і Райніс. Райніс, які стаў адным з выдатных латышскіх літаратурных дзеячаў, таксама стаў адным з галоўных новаплынцаў. У 1896-97 гг. газета звяртаецца да сацыялізму (Стучка зноў становіцца рэдактарам у гэты час). Міністэрства ўнутраных спраў у 1897 годзе закрывае газету, пасля чаго тая займае больш памяркоўныя пазіцыі пад рэдакцыяй філосафа і публіцыста Петэрыса Залітэ паміж 1899 і 1903 гадамі. Нягледзячы на сваю умеранасць пры Залітэ, газета зноў не праходзіць цэнзуру. Яна адкрываецца паўторна ў 1905 годзе як газета сацыял-дэмакратычнага кшталту да свайго канчатковага закрыцця.[1]
Ацэнкі
правіцьГісторык Арведс Швабе апісвае Новую плынь як «першую арганізацыю, звязаную з палітычным абуджэннем латышскага рабочага класа, якая займалася прапагандай сацыялістычных ідэй»[2].
Урбанізацыя прывяла да росту пралетарыяту, які быў добрай глебай для ідэй заходнееўрапейскага сацыялізму, што супала са стратай папулярнасці младалатышэй, чые ідэі былі блізкія да нацыянальнага рамантызму па свайму духу. У гэты час расла адчужанасць паміж буржуа і беднымі, а вядучыя нацыяналісты той эпохі былі арыштаваны і сасланы. У 1893 годзе Райніс кантрабандай прывёз у багажы нямецкую марксісцкую літаратуру ў Латвію : гэта былі працы Карла Маркса, Фрыдрыха Энгельса і Карла Кауцкага . Гэты «багаж з небяспечным зместам», як яго назваў гісторык Улдзіс Германіс, паслужыў семем для стварэння Латвійскай сацыял-дэмакратычнай партыі.[3]