Панявежыс

горад у Літве

Паняве́жыс (літ.: Panevėžys; беларуская назва — Паняве́ж) — горад у цэнтральнай Літве, размешчаны на рацэ Нявежа (прыток Нёмана). Горад з’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам Панявежыскага павета, у складзе якога ўтварае асобнае гарадское самакіраванне.

Горад
Панявежыс
літ.: Panevėžys
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Статус
гарадское самакіраванне
Павет
Каардынаты
Кіраўнік
Заснаваны
1503[1]
Ранейшыя назвы
Панявеж
Плошча
  • 54 км²
Вышыня цэнтра
61 м
Насельніцтва
  • 87 913 чал. (1 студзеня 2023)[2]
Часавы пояс
Тэлефонны код
845
Паштовыя індэксы
35001
Афіцыйны сайт
Панявежыс на карце Літвы
Панявежыс (Літва)
Панявежыс

Геаграфія

правіць

Займае плошчу прыкладна 50 км². Праз горад ідзе аўтамагістраль Вільнюс — Рыга. Чыгункай злучаецца з Даўгаўпілсам і Шаўляем, дзейнічаюць два аэрапорты мясцовага значэння. Панявежыс лічыцца сталіцай этнаграфічнага рэгіёна Аўкштайція.

Гісторыя

правіць

Упершыню горад згадваецца 7 верасня 1503 года ў грамаце вялікага князя літоўскага Аляксандра Ягелончыка, дзе бурмістру Рымгалаў даравалася зямля з умовай пабудовы на ёй касцёла. На правым беразе Нявежыса утварылася паселішча з касцёлам, гандлёвай плошчай, карчмой, броварам і лазняй, якое атрымала назву Стары Панявежыс. У пачатку ХVІ стагоддзя на левым беразе Невяжы на дзяржаўных землях утварылася новае паселішча, якое атрымала назву Новы Панявежыс. Абедзве часткі аб'ядналіся ў 1780 годзе. У 1727 годзе ў Панявежысе быў заснаваны ордэн піяраў, які пабудаваў касцёл, манастыр і калегію — першую сярэднюю школу ў горадзе.

Сёння, Панявежыс з’яўляецца вялікім цэнтрам прамысловасці Літвы, тут размешчаны некалькі буйных прадпрыемстваў, якія былі заснаваныя яшчэ у часы СССР.

Насельніцтва

правіць
Год Колькасць
1804 800
1823 2 000
1833 3 700
1857 5 908
1887 8 071
1897 12 968
1919 9 000
1923 19 197
1931 20 562
1939 26 653
1945 12 000
Год Колькасць
1959 41 100
1970 74 497
1979 102 303
1989 126 483
2001 119 749
2001 119 808 [2]
2002 118 231 [2]
2003 116 925 [2]
2004 114 917 [2]
2005 112 543 [2]
2006 109 901 [2]
Год Колькасць
2007 114 582
2007 108 314 [2]
2008 106 495 [2]
2009 104 793 [2]
2010 111 953
2010 103 101 [2]
2011 100 027 [2]
2012 98 469 [2]
2013 97 343 [2]
2014 96 328 [2]
2015 95 202 [2]
Год Колькасць
2016 93 598 [2]
2017 91 054 [3]
2018 88 678 [4]
2019 87 139 [5]
2020 85 885 [5]
2021 89 100 [2]
2022 87 590 [5]
2023 87 913 [2]

Пяты паводле колькасці насельніцтва горад у краіне. Аснову насельніцтва складаюць літоўцы (96 %), рускія (2,6 %), беларусы (0,2 %), украінцы (0,2 %) і іншыя (3,6 %).

Культура

правіць

Гарады-пабрацімы

правіць

Вядомыя асобы

правіць
  • Ілья Ашаровіч (1879—1938) — беларускі рэдактар, гісторык, палітычны дзеяч.
  • Артурас Барысас (1954—2005) — дзеяч літоўскай контр-культуры, рэжысёр, акцёр, спявак, бібліяфіл.

Зноскі

правіць
  1. Getty Research Institute Getty Thesaurus of Geographic NamesLA: Getty Research Institute, 1997. Праверана 5 кастрычніка 2020.
  2. а б в г д е ё ж з і к л м н о п р с т Resident population by city / town at the beginning of the yearState Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
  3. State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
  4. State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
  5. а б в Resident population by city / town at the beginning of the yearState Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
  6. https://irpin.ua/news/irpin-ta-kotsiubyns-ke-staly-pobratymamy/
  7. а б в г д е ё ж з і к л http://www.panevezys.lt/lt/veiklos-sritys/uzsienio-rysiu-skyrius_1247/tarptautinis-bendradarbiavimas-220/miestai-partneriai.html
  8. https://www.vmr.gov.ua/en/twin-cities#parentHorizontalTab2
  9. https://gabrovo.bg/bg/page/1294
  10. https://www.goes.nl/bestuur-en-organisatie/stedenband_43782/
  11. https://old.daugavpils.lv/lv/46
  12. https://www.kolding.dk/om-kommunen/internationalt
  13. https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/poniewiez-litwa,9126,w.html
  14. https://www.luenen.de/staedte_europa/sp_auto_509.php
  15. http://mytyshi.ru/international/partners/index.php?sphrase_id=78546
  16. http://rakvere.kovtp.ee/panevezys
  17. https://rustavi.gov.ge/page/45
  18. https://www.kalmar.se/download/18.3d99d73715c38c8a9e14a82/1496845540377/Vanortsavtal_Panevezys.pdf

Спасылкі

правіць