Позняя Антычнасць

Позняя Антычнасць — перыядызацыя, якую выкарыстоўваюць гісторыкі як мацерыковай частцы Еўропы, так і міжземнаморскага свету для апісання часу пераходу ад антычнасці да Сярэднявечча. Тэрмін упершыню з'явіўся на нямецкай мове ў 1853 годзе ў выглядзе выраза «эпоха позняй антычнасці» (ням.: spätantike Zeit) у актыве гісторыка культуры Якаба Буркгарта. У канцы XIX стагоддзя аўстрыйскі мастацтвазнавец Алаіз Рыгль прыняў сучасную форму «позняя антычнасць» (ням.: Spätantike), пасля чаго тэрмін набыў папулярнасць сярод нямецкамоўных гісторыкаў у пачатку XX стагоддзя^[1], а таксама замацаваўся ў навуковым абароце дзякуючы сацыялагічным даследаванням Макса Вебера^[2]. У англійскую мову трапіў як літаральны пераклад з нямецкага збольшага дзякуючы працам брытанскага гісторыка Пітэра Браўна, у прыватнасці яго выведцы «Свет позняй антычнасці» (1971).

Дакладныя межы гэтага перыяду з'яўляецца прадметам дыскусій, да прыкладу, ужо згаданы Пітэр Браўн прапанаваў часовы прамежак ад II па VIII стагоддзе нашай эры. У цэлым гэта можна разглядаць як перыяд ад канца крызісу трэцяга стагоддзя Рымскай імперыі (~235-284 гг.) да рэарганізацыі Усходняй Рымскай імперыі Іракліям і арабскімі заваяваннямі ў сярэдзіне VII стагоддзя або якога-небудзь моманту раней, калі браць пад увагу Усход.

На Захадзе канчатковая кропка была раней, з пачаткам Ранняга Сярэднявечча, якое, як правіла, адносяць да VI стагоддзя, або раней, калі глядзець на заходніх рубяжах імперыі.

Рымская імперыя пацярпела значныя сацыяльныя, культурныя і арганізацыйныя змены, пачынаючы ад праўлення Дыяклетыяна, які завёў звычай падзелу імперыі на Усходнюю і Заходнюю палову, дзе кіравалі розныя імператары. Пачынаючы з Канстанціна Вялікага, у імперыі праходзіла хрысціянізацыя і была заснавана новая сталіца Канстанцінопаль. Міграцыі германскіх плямёнаў ад канца IV стагоддзя неаднаразова парушалі межы падуладных Рымскай імперыі зямель, кульмінацыяй чаго ў 476 годзе стала канчатковае падзенне Заходняй Рымскай імперыі, якой на змену прыйшлі так званыя варварскія каралеўствы. Атрыманы культурны сплаў грэка-рымскіх, германскіх і хрысціянскіх традыцый заклаў асновы наступнай культуры Еўропы.

Агульны спад колькасці насельніцтва, тэхналагічных ведаў і ўзроўняў жыцця ў Еўропе ў гэты перыяд стаў для пісьменнікаў ад эпохі Адраджэння да нядаўніх часоў архетыповым прыкладам грамадскага распаду. У выніку гэтага заняпаду і, у прыватнасці, адноснай нешматлікасці гістарычных запісаў з Еўропы, у перыяд паміж падзеннем імперыі і Сярэднявеччам стаў вядомым як Цёмнае сярэднявечча — тэрмін, які ў большасці бягучых перыядызацый заменена на «познюю антычнасць».

У мастацтве і літаратуры той эпохі пад уплывам навеяных хрысціянствам формаў і тым утварыўся ўласны характэрны стыль, у якім адбіліся таксама ўсходнія ўплывы. Акрамя таго, Позняя Антычнасць прайшла пад знакам рэфармавання арміі і адміністрацыі Дыяклетыянам і Канстанцінам, умацаванне становішча свяшчэннага імператара, завершанага пры Юстыніяне, перасяленне народаў і з прычыны гэтага — пераўтварэнні, у канчатковым выніку, заходняй часткі Рымскай імперыі ў той германа-раманскі свет, якім пазначана еўрапейскае сярэднявечча.

Зноскі

↑ A. Giardana, "Esplosione di tardoantico, " Studi storici 40 (1999).
↑ Max Weber, Soziologie — Weltgeschichtliche Analysen — Politik, Stuttgart 1968, S. 58 (zuerst erschienen 1909); Jacob Burckhardt, Die Zeit Konstantins des Großen, Leipzig 1853, S. 313. Vgl. Alexander Demandt, Die Spätantike. 2. Aufl. München 2007, S. XVII und 587f.

Літаратура

Perry Anderson, Passages from Antiquity to Feudalism, NLB, London, 1974.
Peter Brown, The World of Late Antiquity: from Marcus Aurelius to Muhammad (AD 150—750), Thames & Hudson, 1989, ISBN 0-393-95803-5
Peter Brown, Authority and the Sacred : Aspects of the Christianisation of the Roman World, Routledge, 1997, ISBN 0-521-59557-6
Peter Brown, The Rise of Western Christendom: Triumph and Diversity 200—1000 AD, Blackwell, 2003, ISBN 0-631-22138-7
Henning Börm, Westrom. Von Honorius Justinian bis, Kohlhammer, 2013 г., ISBN 978-3-17-023276-1.
Averil Cameron, Later The Roman Empire: AD 284—430, Harvard University Press, 1993, ISBN 0-674-51194-8
Averil Cameron, The Mediterranean World in Late Antiquity AD 395—700, Routledge, 2011, ISBN 0-415-01421-2
John Curran, Pagan City and Christian Capital: Rome in the Fourth Century, Clarendon Press, 2000.
Peter Dinzelbacher and Werner Heinz, Europa in der Spätantike, Primus, 2007.

[1] A. Giardana, "Esplosione di tardoantico, " Studi storici 40 (1999).

[2] Max Weber, Soziologie — Weltgeschichtliche Analysen — Politik, Stuttgart 1968, S. 58 (zuerst erschienen 1909); Jacob Burckhardt, Die Zeit Konstantins des Großen, Leipzig 1853, S. 313. Vgl. Alexander Demandt, Die Spätantike. 2. Aufl. München 2007, S. XVII und 587f.

[1]

[2]