Вікіпедыя:Зноскі
 |
Гэта старонка з’яўляецца часткай рэкамендацый Вікіпедыі. Пададзенымі тут нормамі рэкамендуецца кіравацца ўсім удзельнікам. Аднак, гэтыя нормы — не догма. Кіруйцеся здаровым сэнсам. Перад рэдагаваннем упэўніцеся, што змены адпавядаюць пагадненню. Калі ёсць сумневы, першапачаткова абмяркуйце іх на старонцы размоў. |
Зноска — спасылка па-за асноўны тэкст на крыніцу інфармацыі, выкарыстаную пры напісанні артыкула, або на заўвагу, каментар. Спасылка ствараецца з дапамогай адпаведных тэгаў або шаблонаў, якія трэба ўставіць пасля паясняемай часткі тэкста.
Зноскі аўтаматычна размяшчаюцца ў канцы артыкула, або ў адмыслова створаным раздзеле «Зноскі» (гл. рэкамендацыі адносна структуры артыкула). Таксама аўтаматычна пасля фрагмента паясняемага тэксту ставіцца знак зноскі (лічба, літара або значок), які злучае паясняемы тэкст са зноскай, а ў «Зносках» перад тэкстам зноскі аўтаматычна ставіцца значок вяртання да паясняемага тэксту. Калі пстрыкнуць мышкай па знаку зноскі, прагляд перамесціцца да зноскі, калі па значку вяртання — да паясняемага тэксту.
У рухавіку Вікіпедыі MediaWiki ёсць убудаваная падтрымка зносак і шаблонаў для іх афармлення. Зноскі можна ствараць у артыкуле, выкарыстоўваючы тэг <ref>. А таксама спрошчана, праз кнопку панэлі рэдагавання.
Ніжэй даюцца прыклады, як ўстаўляць зноскі проста ў тэксце артыкула, а ў пазначаным месцы артыкула (звычайна ўнізе) будзе аўтаматычна стварацца спіс усіх зносак са значкамі вяртання.
ВыкарыстаннеПравіць
Асноўная ідэя тэга <ref> у тым, што ён устаўляе змешчаны ў ім тэкст як зноску ў пэўны раздзел, зададзены тэгам <references /> (або, у беларускай Вікіпедыі, шаблонам {{зноскі}} ці ўніверсальным шаблонам {{reflist}})
Калі вы забудзецеся ўставіць тэг <references /> або шаблон {{зноскі}} на старонку, зноскі будуць адкінутыя ў самы яе ніз. Пакідаць іх у такім выглядзе не варта.
Зноскі можна ствараць спрошчана, кнопкай панелі інструментаў або панель хуткай ўстаўкі пад полем рэдагавання. У гэтым выпадку тэгі падставяцца аўтаматычна.
На гэтай старонцы таксама ўжываюцца зноскі — напрыклад, у канцы гэтага сказу[1]. Калі вы праглядзіце зыходны тэкст гэтай старонкі, націснуўшы на кнопку «правіць», то зможаце ўбачыць прыклад стварэння гэтай зноскі.
Зноскі
Зноскі
- ↑ Гэта зноска з’яўляецца прыкладам да раздзела «Выкарыстанне».
Прыклад зноскіПравіць
Паводле навуковых дадзеных, Сонца вялікае<ref>''Иванов И. И.'' Солнце. — М. : Наука, 2005. — С. 23.</ref>. А Месяц — не такі вялікі<ref>''Сидоров В. В.'' Размер Луны // Наука и жизнь : журнал. — 1973. — № 5.</ref>. == Зноскі == {{reflist}}
Вынік:
Паўторнае выкарыстанне адной і той жа зноскіПравіць
Часта ёсць патрэба некалькі разоў спаслацца на адну крыніцу ў розных месцах артыкула. Каб пры гэтым тэкст зноскі не паўтараўся шматразова ў спісе зносак, зносцы можна даць унікальнае імя і карыстацца ім ў месцах паўторных спасылак. Для наймення зноскі карыстаюцца параметрам name тэга <ref>: <ref>, для паўтарэння зноскі ўжываецца кароткая форма тэга <ref>: <ref>.
У наступным прыкладзе на адну крыніцу спасылаемся двойчы:
Гэта прыклад шматразовай зноскі на адну і тую ж крыніцу<ref name="multiple">Тэкст зноскі, які шматразова выкарыстоўваецца.</ref>. Такія спасылкі карысны, напрыклад, для прывядзення розных сцвярджэнняў з адной і той жа крыніцы. Каб рабіць шматразовыя зноскі трэба ўжываць пустыя тэгі ref са слэшэм у канцы<ref name="multiple" />. == Зноскі ==
{{зноскі}}
Вышэйпрыведзенны тэкст будзе выглядаць у артыкуле так:
Падзел спісу зносак і тлумачальных заўвагПравіць
У некаторых выпадках можа быць пажаданым падзяліць зноскі на два або больш спісы — напрыклад, на спіс спасылак і тлумачальныя заўвагі. У такім выпадку можна выкарыстоўваць параметр group тэга <ref>. Прыклад:
Тэкст<ref group="заўвага">тэкст заўвагі</ref><ref group="зноска">тэкст зноскі</ref> == Заўвагі ==
{{заўвагі|group="заўвага"}} == Зноскі ==
{{заўвагі|group="зноска"}}
Вынік:
З дапамогай падобнага падзелу магчымая таксама арганізацыя зносак да зносак, для чаго служыць шаблон {{ref+}} (гл. падрабязней яго дакументацыю)
Указанне тэксту зносак у раздзеле «Зноскі»Правіць
Гл. дакументацыю шаблона {{reflist}}
Без выкарыстання шаблонаўПравіць
Звычайная зноскаПравіць
Зыходны код для выкарыстання звычайнай зноскі:
<poem> Мороз и солнце; день чудесный! Ещё ты дремлешь, друг прелестный…<ref name="pushkin" /> </poem> == Зноскі == <references>
<ref name="pushkin">Стихотворение А. С. Пушкина.</ref>
</references>
Вынік:
Групоўка зносакПравіць
Зыходны код:
<poem> На заре<ref name="zarya" group="А" /> ты её не буди<ref name="budit" group="А" />, На заре она сладко<ref name="sladko" group="Б" /> так спит…<ref name="spit" group="Б" /><ref name="fet" group="В" /> </poem> == Зноскі == '''Група зносак «А»'''
<references group="А">
<ref name="zarya">Заря — свечение неба перед восходом и после заката Солнца.</ref>
<ref name="budit">Будить — выводить кого-либо из сна в состояние бодрствования.</ref>
</references> '''Група зносак «Б»'''
<references group="Б">
<ref name="sladko">Сладко — в значении «приятно».</ref>
<ref name="spit">Спать — находиться в состоянии сна.</ref>
</references> '''Группа зносак «В»'''
<references group="В">
<ref name="fet">Стихотворение А. А. Фета.</ref>
</references>
Вынік:
Зноскі і спіс літаратурыПравіць
Для афармлення зноскі ў раздзеле «Зноскі» ў выглядзе гіпертэкставай спасылкі на крыніцу, размешчаны ў спісе літаратуры (у выпадку, калі такіх спасылак больш адной і яны адрозніваюцца, напрыклад, нумарам старонкі), можна выкарыстоўваць шаблон {{sfn}} або яго аналагі. Для гэтага ў шаблоне {{кніга}}, {{артыкул}} або {{cite web}}, якім павінен быць аформлены крыніца, неабходна дадаць параметр ref. У якасці значэння параметру пазначыць прозвішча аўтара.
У тым месцы тэксту, дзе трэба спаслацца на канкрэтную старонку ў дадзеным крыніцы, трэба падставіць шаблон {{sfn}} з прозвішчам аўтара, годам выдання (абавязковы параметр, калі не пусты) і нумарам старонкі:
Пазней гэты факт атрымаў паясненне{{sfn|Иванов|1985|с=13}}. == Зноскі == {{зноскі}} == Литература == * {{кніга | аўтар = Иванов И. И. | загаловак = О необходимости всего сущего <!-- іншыя неабходныя параметры шаблона «кніга» --> | год = 1985 | ref = Иванов }}
Пасля захавання рэдагуемага тэксту на месцы шаблона {{sfn}} з'явіцца знак зноскі, у раздзеле «Заўвагі» з’явіцца гіпертэкст з прозвішчам аўтара, год выдання і нумар старонкі. Пры націску мышшу на знак зноскі тэкст перамесціцца на гіпертэкст у «Заўвагах», пры націску на які тэкст перамесціцца на афарбаванае назва крыніцы ў спісе літаратуры.
Шаблон {{sfn0}} фармуе спасылку на крыніцу без стварэння зноскі (карысна ў выпадку, калі неабходна даць спасылку на крыніцу ў іншы зносцы, якая акрамя спасылкі можа ўтрымліваць, напрыклад, цытату з крыніцы).
Іншым спосабам з’яўляецца выкарыстанне шаблонаў {{arf}} і {{f+}}{{f-}}, якія маюць істотныя адрозненні ад {{sfn}} ў функцыянаванні.
Рэкамендацыі па стыліПравіць
- Унутраныя спасылкі ў зноскі можна рабіць як звычайна, напрыклад: Вікіпедыя.
- Спасылку на зноску варта ставіць ушчыльную да папярэдняга тэксту, без папярэднічаў прабелу або разрыву радка.
- У тэксце паміж
<ref>і</ref>пажадана выкарыстоўваць шаблоны, прызначаныя для фарматавання бібліяграфічных спасылак, гл.: Вікіпедыя:Шаблоны/Бібліяграфія. Калі вам прасцей набраць спасылку без шаблона, можаце яго не выкарыстоўваць. - Выкарыстоўваючы дадатковы параметр шаблона {{зноскі}} (напрыклад,
{{зноскі}}або{{зноскі}}), можна размясціць спіс заўваг у некалькі калонак, аднак варта мець на ўвазе, што такое размяшчэнне не заўсёды прыводзіць да большай кампактнасці спісу спасылак. - Паводле ВП:РУБ, у загалоўках раздзелаў зноскі не ставяцца.
Месца знака зноскі ў тэксцеПравіць
Знак зноскі ставіцца непасрэдна пасля слова або словазлучэння, да якога ён адносіцца. Знак зноскі ставіцца ў канцы сказа, да якога адносіцца заўвага або заканчваецца паясняемы дадзенай заўвагай тэкст. Пры выкананні правіла неабходна прымаць ва ўвагу кантэкст[1].
Становішча знака зноскі адносна знакаў прыпынкуПравіць
Дызайнер Арцемій Лебедзеў адзначае, што ўдала глядзіцца становішча зноскі над знакам прыпынку[2]. У Вікіпедыі можна ўключыць такое афармленне для сябе асабіста, паставіўшы галачку насупраць гаджэта «Размясціць спасылкі на зноскі над знакамі прыпынку, а не перад (⧼gadget-shiftrefs⧽» у наладах.
Памылкі ў афармленні зносакПравіць
Імя зноскі не павінна пачынацца з лічбы, гэта выкліча памылку[3].
Дапускаюцца імёны зносак без двукоссяў, калі яны складаюцца толькі з сімвалаў ASCII, акрамя прабелу, кіруючых сімвалаў і знакаў "$%'+=\>. Аднак калі ў імя без двукоссяў сустрэнуцца іншыя знакі, то параметр name ў тэгу <ref> будзе праігнараваны.
Распаўсюджаная памылка, калі сноскам, якія на самай справе не з'яўляюцца паўторамі, даюць адно і тое ж імя. Гэта можа быць вынікам капіявання найменныя зноскі і замены ў яе тэксце, напрыклад, нумары старонкі крыніцы. Гэта прыводзіць да таго, што тэкст такіх зносак у спіс зносак не трапляе, а замест іх ідуць адсылкі да іншых, непадыходзячым сноскам. Ніякай дыягностыкі для падобных выпадкаў не прадугледжана.
Таксама распаўсюджаная памылка з пустымі імёнамі зносак: панэль хуткай ўстаўкі рускай Вікіпедыі уключае канструкцыю <ref name="">...</ref>, прызначаную для наступнага запаўнення імя параметру і тэксту зноскі. Пустое імя лічыцца дапушчальным і не дыягнастуецца, таму, паколькі некаторыя ўдзельнікі не прыбіраюць параметр name="..." і не правяраюць вынік сваіх правак, гэта таксама прыводзіць да схаваным тэксце зносак з намёкаў не да тых сноскам.
Спасылкі на крыніцы ў зноскахПравіць
Спасылкі на вэб-сайты, ньюсгруппы, спісы рассылання, навіны, кнігі, артыкулы, юрыдычныя дакументы, фільмы, кампутарныя гульні, тэле- і радыёперадачы і г . п. пажадана афармляць з дапамогай аднаго з адпаведных шаблонаў, якія палягчаюць афармленне ў адпаведнасці з правіламі. Больш падрабязную інфармацыю аб спасылках і цытатах гл Вікіпедыя:Спасылкі на крыніцы і Вікіпедыя:Шаблоны/Бібліяграфія.
Як гэта працуе?Правіць
Для тэхнічных тлумачэнняў да тэгам <ref> і <references> гл. mw:Extension:Cite/Cite.php.
Недахопы і тэхнічныя абмежаванніПравіць
- У старой сістэме і спасылкі, і аўтаматычна нумерующиеся зноскі отсчитывались ад аднаго і таго ж лічыльніка, з-за чаго было цяжка падтрымліваць адпаведнасць з раздзелам спасылак. З новым модулем Cite.php узнікае іншая праблема: выпадковы чытач можа не заўважыць або не зразумець адрозненні паміж знешняй спасылкай і аўтаматычна нумаруемаой зноскай і можа заблытацца, палічыўшы, што нумары расстаўленыя па парадку. Таму некаторыя рэдактары лічаць, што на адной старонцы са зноскамі з аўтанумарацыяй лепш не карыстацца аўтаматычна нумараванымі знешнімі спасылкамі, чаго можна пазбегнуць, напрыклад, стварэннем знешніх спасылак з тэкстам, напрыклад kate's Tool замест kate's Tool [1].
- У большасці браўзераў верхнія індэксы выклікаюць павелічэнне міжрадковай адлегласці для таго радка, дзе яны знаходзяцца. Паколькі радкі без індэксаў расстаўляюцца са стандартнай адлегласцю, гэта надае нераўнамернасць адлегласці радкоў у тэксце і выглядае непрыгожа. Такая агульная праблема з верхнімі індэксамі, для вырашэння якой могуць спатрэбіцца змены ў CSS або нават паляпшэння ў браўзерах або сістэмах адмалёўкі шрыфтоў у АС. Існуе выпраўленне, якое ліквідуе гэтую праблему без памяншэння памеру азначніка. Яно патрабуе ад карыстальніка дадаць CSS у свой style. sheet (monobook.css) і таму даступна толькі зарэгістраваным удзельнікам.
- Некаторым падабаецца ідэя бакавых зносак у дадатак да ніжнім сноскам, асабліва калі гэтую магчымасць можна ўключаць у наладах MediaWiki. (Табліцу можна ператварыць у бакавую зноску з дапамогай
style="float:right;".) - Пры рэдагаванні зносак даводзіцца іх шукаць у тэксце артыкула, а не рэдагаваць адразу ўсе ў раздзеле «Заўвагі». Пры неабходнасці гэта вырашаецца выкарыстаннем канструкцыі {{примечания|refs=}} (больш падрабязную інфармацыю гл. дакументацыю шаблона).
- Пры рэдагаванні падзелу, дзе выкарыстаны зноскі, у якіх зададзены параметр
group, яны не паказваюцца ў стандартным папярэдняга прагляду; аднак можна часова дадаць {{зноскі}} у канец падзелу.
- Пры выкарыстанні некаторых шаблонаў для фарматавання усяго спісу зносак, напрыклад, у канструкцыі выгляду
{{зноскі}}, фарматаванне распаўсюджваецца толькі на першую зноску. Для абыходу гэтага з'явы можна выконваць фарматаванне непасрэдна ўнутры тэгаў, як паказана тут:<ref>форматируемый тэкст</ref>. - Ўнутры
<ref>не працуюць некаторыя магчымасці MediaWiki — напрыклад,<ref>{{{параметр}}}</ref>ўнутры шаблонаў (больш падрабязную інфармацыю гл фаб:2257). У такіх выпадках варта выкарыстоўваць механізм зносак праз чароўнае слова {{#tag}}Шаблон:Mwmw, замяняючы<ref>...</ref>на{{#tag:ref|...}}. Напрыклад,<ref name="Ran1912">J. Random, 1912.</ref>будзе выглядаць як{{#tag:ref|J. Random, 1912.|name=Ran1912}}, а калі з групамі, то{{#tag:ref|J. Random, 1912.|name=Ran1912|group="auth"}}.
- У прыватнасці, такім чынам можна зрабіць зноску ўнутры зноскі — напрыклад, паказаць зноску на крыніцу (у прыкладзе ніжэй выдзелена колерам) у зносцы-каментары:
Общеизвестно, что Земля вращается вокруг Солнца{{#tag:ref|Хотя в [[Общество плоской Земли|Обществе плоской Земли]] с этим и не согласны{{#tag:ref|[http://www.tfes.org Сайт современного (с 2013 года) Общества плоской Земли]|group=прим.}}.
...
== Примечания ==
{{примечания|group=прим.}}
== Источники ==
{{примечания}}Іншыя абмежаванні апісаны ў en:Wikipedia:Footnotes#Known bugs(англ.) .
ЗаўвагіПравіць
- ↑ Мильчин А. Э., Чельцова Л. К. Место знака сноски в основном тексте // Справочник издателя и автора. Редакционно-издательское оформление издания. — Алімп, 1999. — С. 492-494. — 688 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-7390-0837-9.
- ↑ § 143. Знаки препинания в нестандартных ситуациях // Ководство Артемия Лебедева.
- ↑ См. также: phab:T24850.
СпасылкіПравіць
- ГОСТ Р 7.0.5—2008. Сістэма стандартаў па інфармацыі, бібліятэчнай і выдавецкай справе. Бібліяграфічная спасылка. Агульныя патрабаванні і правілы складання (уведзены ў дзеянне 1 студзеня 2009 года)