Угра

(Пасля перасылкі з Рака Угра)

Угра́[1] (руск.: Угра) — рака ў Смаленскай і Калужскай абласцях Расіі, левы прыток Акі (басейн Волгі). Найдаўжэйшы (разам з ракой Масквой) прыток Акі на Верхнім і Сярэднім Павоччы.

Угра
Характарыстыка
Даўжыня 399 км
Басейн 15 700 км²
Расход вады 85,2 м³/с (ля п. Таваркава)
Вадацёк
Выток  
 • Месцазнаходжанне Смаленскае ўзвышша, в. Бабічы
 • Каардынаты 54°24′33,30″ пн. ш. 33°27′52,90″ у. д.HGЯO
Вусце Ака
 • Месцазнаходжанне в. Угра (Калуга)
 • Вышыня 117,3 м
 • Каардынаты 54°30′26″ пн. ш. 36°06′24″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма Ака → Волга → Каспійскае мора
Краіна
Рэгіёны Смаленская вобласць, Калужская вобласць
Раён Ельнінскі раён
Код у ДВР 09010100412110000020453
physical
выток
выток
вусце
вусце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва правіць

Назва Угра балцкага паходжання, яна не звязаная з этнонімам «вугры».

Найбліжэйшыя гідранімічныя адпаведнікі — літоўская рачная назва Ugra, латышская Ugriņ-up (< Ugriņa «Уграчка» < *Ugra)[2].

Назва Угра параўноўваецца з назвай латвійскай дзвінскай ракі Ogre (Uogre) і звязваецца з балцкім *angur- «(рыба) вугор»[3].

Далей да індаеўрапейскага *ang(h)i- «змяя, чарвяк»[4], ад якога балцкае *angis «вуж, вужака» і вытворнае ад яго *angra- «падобны да вужакі» (> «вугор»)[5].

Рака Угра вядомая сваёй выключнай звілістасцю (колькасцю выгінаў і паваротаў на адзінку вымярэння)[6]. Яе назва матываваная звілістасцю рачнога рэчышча, так жа сама як «звілістасць» уласцівая вугру і вужу.

Паводле звілістасці рэчышча таксама названая і пруская рака *Wangr-ape «Звілістая рака», назва якой ад іншага кораня — балцкага *veng-[7] (да індаеўрапейскага *ṷe-n-g- «быць сагнутым»[8]).

Гідраграфія правіць

Даўжыня 399[1] км, плошча басейна 15 700[1] км². Бярэ пачатак на Смаленскім узвышшы на паўднёвым усходзе Смаленскай вобласці.

Жыўленне ракі змяшанае: доля сцёку талых вод у сярэднім складае каля 60 %, больш за 30 % гадавога сцёку прыпадае на грунтавыя воды, каля 5 % — на сцёк дажджавых вод. Расход вады за 35 км ад вусця — каля 90[1] м³/с. Замярзае ў лістападзе — пачатку студзеня.

Даліна ракі пойменная, з шырынёй поймы 1—2 км, у ніжнім цячэнні — 3,5 км. Шырыня рэчышча ў ніжнім цячэнні — 70—80 м. Глыбіня ў межань на перакатах — 0,4-0,6 м, найбольшая на плёсах — 4 м. Сярэдняя хуткасць цячэння вады — 0,4—0,6 м/с.

На рацэ горад Юхнаў.

Заўвагі правіць

  1. а б в г ГЭС 1983.
  2. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 352.
  3. Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. Москва, 1997. С. 288—289.
  4. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 43—44.
  5. V. Mažiulis. Prūsų kalbos etimologijos žodynas. Vilnius, 2013. C. 31.
  6. Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. Москва, 1997. С. 286.
  7. V. Mažiulis. Prūsų kalbos etimologijos žodynas. Vilnius, 2013. C. 932, 949.
  8. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1148—1149.

Літаратура правіць

  • Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1983. — С. 443. — 538 с. — 100 000 экз.

Спасылкі правіць