Румынская рэвалюцыя 1989 года

Румынская рэвалюцыя 1989 года
Румынская рэвалюцыя 1989 года
	рум.: Revoluția română
	Пратэстоўцы ў Бухарэсце падчас Румынскай рэвалюцыі
Месца	Сацыялістычная Рэспубліка Румынія
Дата	16 — 25 снежня 1989
Прычына	усталяванне ў краіне рэжыму Чаўшэску
Асноўная мэта	дэмакратызацыя краіны
Вынік	звяржэнне рэжыму Чаўшэску
Арганізатары	Іон Іліеску і іншыя антыкамуністычныя лідары
Колькасць удзельнікаў	100 000
Загінула	1104
Паранена	1413
Арыштавана	няма
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Румынская рэвалюцыя 1989 года (рум.: Revoluţia română din 1989) — антыкамуністычнае паўстанне, якое прывяло да звяржэння ўрада прэзідэнта Сацыялістычнай Рэспублікі Румыніі Нікалае Чаўшэску.

Румынія з’яўляецца адзінай краінай Усходняй Еўропы, дзе сацыялістычны рэжым быў зрынуты ў выніку ўзброенага паўстання, а былы лідар быў пакараны смерцю.

Перадумовы

Снежаньская рэвалюцыя ў Румыніі была выклікана абвастрэннем у краіне сацыяльных, нацыянальных і палітычных праблем, у тым ліку харчовай, энергетычнай і інш. З-за інтэнсіўнай выплаты ўрадам Нікалае Чаўшэску знешніх даўгоў, праследавання ўладамі венгерскай нацыянальнай меншасці, задушэння апазіцыі і дэмакратычных свабод, самавольства службаў бяспекі — секурытатэ.

Ход падзей

Народнае паўстанне пачалося 15—16 снежня 1989 годаў г. Тымішаара з выступленняў у абарону свабоды царкоўных службаў і пропаведзі венгерскага святара Л. Цёкёша і сутыкненняў дэманстрантаў 16—17 снежня з узброенымі атрадамі сіл бяспекі. 22 снежня яно пашырылася на Бухарэст, дзе на мітынгу народ запатрабаваў ад Н. Чаўшэску дэмакратычных свабод і яго адстаўкі. У Бухарэсце разгарнуліся жорсткія вулічныя баі (ішлі некалькі дзён) паміж паўстанцамі, якіх падтрымала армія, незадаволеная тым, што Н. Чаўшэску паставіў яе пад кантроль сіл бяспекі, і вернымі Чаўшэску сіламі паліцыі і бяспекі. Узброеныя сутыкненні адбыліся таксама ў Тымішаары, Брашове, Сібіў. Пасля ўцёкаў Н. Чаўшэску і яго жонкі ўладу 26 снежня ўзначаліў Савет Фронту нацыянальнага выратавання пад кіраўніцтвам І. Іліеску, які распачаў дэмакратызацыю палітычнага ладу Румыніі і мерапрыемствы па пераадоленні цяжкай сацыяльна-эканамічнай спадчыны.

Нікалае Чаўшэску здолеў збегчы на верталёце з Бухарэста, аднак ў выніку быў схоплены румынскім войскам і разам са сваёй жонкай Аленай адразу паўстаў перад трыбуналам^[1]. Трыбунал абвінаваціў Чаўшэску ў злачынствах супраць дзяржавы, генацыдзе ўласнага народа, адкрыцці таемных рахункаў у замежных банках і падрыве нацыянальнай эканомікі^[2]^[3]^[4].

25 снежня 1989 года Нікалае Чаўшэску быў расстраляны разам з жонкай Аленай Чаўшэску па прыгаворы трыбунала, праз некалькі гадзін пасля суда; уся яго маёмасць была канфіскавана.

У ходзе паўстання забіты 1104 чал., з іх каля 260 ваеннаслужачых, паранены 3352 чал.

Вынікі

Смерць Н. Чаўшэску адзначыла заканчэнне шэрагу антыкамуністычных рэвалюцый, якія адбыліся ў 1989 годзе ва Усходняй Еўропе. Спешны паказальны працэс і мёртвыя Чаўшэску былі запісаны на відэа, і гэтыя кадры адразу паказалі тэлеканалы ў многіх краінах.

У Румыніі быў сфарміраваны ўрад на чале з П. Гоманам, на пач. 1990 былі прызначаны парламенцкія выбары.

Зноскі

↑ Лабиринт. Почему поторопились расстрелять Николая Чаушеску (нявызн.)(недаступная спасылка). журнал "Планета" (Декабрь 2006). Архівавана з першакрыніцы 20 красавіка 2017. Праверана 24 марта 2013.
↑ 1989: Romania's 'first couple' executed (нявызн.)(недаступная спасылка). BBC. Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2016. Праверана 6 лістапада 2007. (англ.)
↑ Chehabi, Houchang E. (1998). Sultanistic Regimes. Johns Hopkins University Press. p. 242. ISBN 978-0801856945. {{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне |pages= і |page= specified (даведка) (англ.)
↑ Chirot, Daniel (1996). Modern Tyrants: the power and prevalence of evil in our age. Princeton University Press. p. 258. ISBN 978-0691027777. {{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне |pages= і |page= specified (даведка) (англ.)

Літаратура

Калаткоў У. Я. Народнае паўстанне ў Румыніі 1989 // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Румынская рэвалюцыя 1989 года

[planet2006-1] Лабиринт. Почему поторопились расстрелять Николая Чаушеску (нявызн.)(недаступная спасылка). журнал "Планета" (Декабрь 2006). Архівавана з першакрыніцы 20 красавіка 2017. Праверана 24 марта 2013.

[2] 1989: Romania's 'first couple' executed (нявызн.)(недаступная спасылка). BBC. Архівавана з першакрыніцы 8 снежня 2016. Праверана 6 лістапада 2007. (англ.)

[Chehabi-3] Chehabi, Houchang E. (1998). Sultanistic Regimes. Johns Hopkins University Press. p. 242. ISBN 978-0801856945. {{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне |pages= і |page= specified (даведка) (англ.)

[modern2tyrants-4] Chirot, Daniel (1996). Modern Tyrants: the power and prevalence of evil in our age. Princeton University Press. p. 258. ISBN 978-0691027777. {{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне |pages= і |page= specified (даведка) (англ.)

[1]

[2]

[3]

[4]