Рызактаніёз бульбы

Рызактаніёз бульбы^[1] — грыбковае захворванне бульбы, якое выклікаецца базідыяльным грыбом віду рызактонія бульбяная (Rhizoctonia solani)^[2]. Хвароба адносіцца да групы рызактаніёзаў і называецца таксама воспай клубняў бульбы^[3].

Узнікненне і шкоднасць

Захворванне распаўсюджана ва ўсіх рэгіёнах свету, дзе вырошчваюць бульбу, і на ўсіх відах глеб. Яно таксама атакуе многія іншыя віды раслін, выклікаючы хваробу, званую апёкам расады (польск.) (бел.. У бульбы гэта выклікае зніжэнне ўраджаю, змяншэнне клубняў і воспіны. Рызактаніёз таксама аказвае шкоднае ўскоснае ўздзеянне. Спадарожная парасткавая гніль выклікае нераўнамернае і запозненае з’яўленне ўсходаў бульбы, у выніку чаго становіцца немагчымым правесці першы адмоўны адбор у насенных насаджэннях да з’яўлення тлі — пераносчыцы вірусных захворванняў . Хвароба таксама выклікае скручванне верхавіннага лісця, вельмі падобнае на сімптомы пашкоджання вірусам скручвання лісця бульбы, што дадаткова абцяжарвае выкананне адмоўнага адбору, які абмяжоўвае развіццё вірусных захворванняў^[4].

З’яўленне рызактаніёзу бульбы на палях звычайна прыводзіць да зніжэння ўраджаю клубняў на 25-50 %, павелічэння долі дробных клубняў з дэфармацыямі ва ўраджаі (да 35 %) і частковай адсутнасці ўсходаў^[5].

Сімптомы

Першыя сімптомы парасткавай гнілі з’яўляюцца неўзабаве пасля высадкі клубняў у грунт. Яны выглядаюць як бясформенныя карычневыя паражніны, а пры цяжкім працяканні хваробы — як плямы. Частка заражаных усходаў гіне, у выніку чаго ўсходы бульбы затрымліваюцца і становяцца нераўнамернымі. З пакінутых здаровых парасткаў або спячых вочкаў вырастае больш парасткаў, чым звычайна. На падземных частках заражаных парасткаў, якія, аднак, не загінулі, пазней развіваецца сухая гніль парасткаў, званая гніллю асновы сцябла. Яны ў гэтым месцы становяцца карычневымі і часта ўвагнутымі. Сухая гніль распаўсюджваецца на праводзячыя пучкі, у выніку чаго ў заражаных парастках тармозіцца паступленне вады і мінеральных соляў з глебы ў надземныя часткі расліны. Гэта прыводзіць да таго, што маладое лісце скручваецца лодачкай. Яго ніжні бок становіцца фіялетава-ружовым. Характэрна, што скручванае лісце мяккае, што адрознівае рызактаніёз ад віруснага скручвання лісця. Рызактаніёз таксама выклікае пашкоджанне сітападобных трубак (руск.) (бел., што абцяжарвае праходжанне асімілятаў (руск.) (бел. з лісця ў клубні. У выніку часам у пазухах лісця ўтвараюцца так званыя паветраныя бульбінкі^[6].

У насаджэннях, заражаных рызактаніёзам бульбы, часта пасля першых ападкаў на сцеблах з’яўляецца брудна-белая гіфальная абалонка (польск.) (бел.. Яна ўтвараецца кудзелістым пластом міцэлію з базідыямі і базідыяспорамі, а на паверхні клубняў бульбы ўтвараюцца споравыя склероцыі. Па меры развіцця клубняў склероцыі павялічваюцца і з’яўляюцца новыя. Гэты сімптом называецца воспай клубня.

Меры аховы

Сярод мер, якія прадухіляюць захворванне і абмяжоўваюць яго развіццё, можна пералічыць такія:

пасадка раней стымуляваных клубняў або папярэдне прарослых клубняў, свабодных ад склероцыяў узбуджальніка
пасадка клубняў у старанна апрацаваную і ўгноеную глебу, неглыбока і ў аптымальныя тэрміны
выкарыстанне севазвароту . Нельга вырошчваць бульбу на адным полі часцей, чым раз у 4 гады
выкопванне (польск.) (бел. клубняў адразу пасля іх паспявання. Гэта прадухіляе або, па меншай меры, аслабляе развіццё склероцыяў на іх
апрацоўка клубняў перад пасадкай. Для гэтага выкарыстоўваюць фунгіцыды, якія змяшчаюць манкацэб, або апырскваюць клубні пры пасадцы завіссю фунгіцыду, што змяшчае пенцікурон або талклафос-метыл^[7].

Крыніцы

↑ Рызактаніёз // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.. — С. 393
↑ Rhizoctonia solani (RHIZSO)[Overview| EPPO Global Database] (нявызн.). gd.eppo.int. Праверана 12 ліпеня 2024.
↑ Manka Karol. Fitopatologia leśna. — Warszawa: PWRiL, 2005. — ISBN 83-09-01793-6.
↑ Selim Kryczyński (польск.) (бел., Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Choroby roślin uprawnych, t. 2, Poznań: PWRiL, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7
↑ Parch i rizoktonioza zagrożenie dla upraw ziemniaka (польск.).
↑ Zofia Fiedorow; Barbara Gołębniak; Zbigniew Weber. Choroby roślin rolniczych. — Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu. — ISBN 978-83-7160-468-3.
↑ Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber, Choroby roślin rolniczych, Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008, ISBN 978-83-7160-468-3

Літаратура

Дорожкин Н. А., Бельская С. И. Болезни картофеля. — М., 1979
Куневіч Р. В. Да пытання аб паражэнні бульбы рызактоніяй. — Весці АН БССР. Сер. сельскагаспадарчых навук, 1974, № 1
Биологические особенности возбудителя ризоктонии картофеля (Rhizoctonia solani Kuehn) в условиях Белоруссии и меры борьбы с ним : автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата биологических наук : специальность 094 Ботаника / Р. В. Куневич ; Белорусский государственный университет им. В. И. Ленина. — Минск, 1968. — 25 с. : табл. — Библиография: с. 25

[ЭПБ-1] Рызактаніёз // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.. — С. 393

[2] Rhizoctonia solani (RHIZSO)[Overview| EPPO Global Database] (нявызн.). gd.eppo.int. Праверана 12 ліпеня 2024.

[3] Manka Karol. Fitopatologia leśna. — Warszawa: PWRiL, 2005. — ISBN 83-09-01793-6.

[:1-4] Selim Kryczyński (польск.) (бел., Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Choroby roślin uprawnych, t. 2, Poznań: PWRiL, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7

[5] Parch i rizoktonioza zagrożenie dla upraw ziemniaka (польск.).

[6] Zofia Fiedorow; Barbara Gołębniak; Zbigniew Weber. Choroby roślin rolniczych. — Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu. — ISBN 978-83-7160-468-3.

[7] Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber, Choroby roślin rolniczych, Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008, ISBN 978-83-7160-468-3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]