Тадэвуш Бой-Жаленскі

Тадэвуш Бой-Жаленскі (польск.: Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński, Tadeusz Boy-Żeleński; 21 снежня 1874, Варшава — 4 ліпеня 1941, Львоў) — польскі паэт, сатырык, пісьменнік, літаратуразнаўца, тэатравы крытык, лекар. Удзельнік Польскай акадэміі літаратуры(руск.) бел. і ПЕН-клуба.

Тадэвуш Бой-Жаленскі
Tadeusz Boy-Żeleński
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński
Псеўданімы	Boy (бел.: Бой)
Дата нараджэння	21 снежня 1874(1874-12-21)[…]
Месца нараджэння	Варшава, Царства Польскае, Расійская імперыя
Дата смерці	4 ліпеня 1941(1941-07-04) (66 гадоў)
Месца смерці	Львоў, Львоўская вобласць, УССР, СССР
Грамадзянства	Польшча
Альма-матар	Ягелонскі ўніверсітэт
Месца працы	Львоўскі нацыянальны ўніверсітэт імя Івана Франко
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, празаік, перакладчык
Гады творчасці	1906—1941
Мова твораў	польская мова
Дэбют	«Слоўкі» (Słówka) (1911)
Грамадская дзейнасць
Член у	Polish Academy of Literature[d] Польскі ПЭН-клуб[d]
Узнагароды
Подпіс
Выявы на Вікісховішчы

Жыццяпіс

Нарадзіўся ў сям'і кампазітара Уладыслава Жаленскага. У 1906 прылучыўся да польскага літаратурнага кабарэту «Zielony Balonik(польск.) бел.» пісаў сатырычныя тэксты, выданыя пазней — у 1911 — пад назваю «Слоўкі» (польск.: Słówka).

Вучыўся ў Ягеллонскім універсітэце.

У час Першай сусветнай вайны працуе лекарам. З 1919 году пісаў тэатравыя рэцэнзіі для кракаўскага часопіса «Час(польск.) бел.» (польск.: Czas). Ад 1922 году зноў жыве ў Варшаве .

Партрэт Бой-Жаленскага (мастак — Віткацы).

Пераклаў з французскай мовы на польскую значны шэраг твораў розных аўтараў, у тым ліку п'есы Мальера, Расіна, Марыво, працы Франсуа Вілона, Вальтэра, Паскаля, Мантэск'ё, Лакло, Брантома, Дэні Дзідро, Мантэня, Русо, Бальзака, Стэндаля, Пруста. Стварыў «Бібліятэку Боя» — блізка як 100 тамоў французскіх перакладаў.

У тыднёвіку «Wiadomości Literackie» выступаў з палітычнымі творамі. Абярнуў увагу на празмерны ўплыў каталіцтва на жыццё палякаў.

У верасні 1939 — пасля таго, як пачалася Другая сусветная вайна — выехаў у Львоў. З дапамогай савецкай улады прызначаны кіраўніком на кафедру гісторыі французскай літаратуры Львоўскага ўніверсітэта. Публікаваў артыкулы ў газеце «Czerwony Sztandar». 19 красавіка 1939 падпісаў зварот польскіх пісьменнікаў, прывітаўшы далучэнне Заходняй Украіны да УССР. У снежні 1940 працуе над трохтомным падручнікам польскай літаратуры.

Пасля захопу Львова нямецкім гітлераўскім войскам — ноччу з 3 на 4 ліпня 1941 — знішчальная група пад кіраўніцтвам К. Шонгарта, праводзячы знішчэнне польскай інтэлегенцыі, арыштавала Бой-Жаленскага разам з прафесарам Янам Грэкам і яго жонкай. У тую ж ноч ён быў расстраляны. Месца пахавання невядомае.

Помнік Бой-Жаленскаму у Кракаве

Беларускія пераклады

Творы Боя перакладаў на беларускую мову Максім Танк.

Літаратура

• Józef Hen, Błazen — wielki mąż. Opowieść o Tadeuszu Boyu-Żeleńskim, wyd. Iskry.
• Boy we Lwowie, red. Barbara Winklowa, Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 1992.
• Henryk Markiewicz, Boy-Żeleński, wyd. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, seria A to Polska właśnie.
• Wojciech Natanson, Boy-Żeleński , Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983.