Фіны

Фіны (саманазва «суомалайсэт» фінск.: suomalaiset) — народ у Паўночнай Еўропе, асноўнае насельніцтва Фінляндыі.

Фіны
маладая і старшая жанжчына ў традыцыйнай вопратцы рэгіёну Руокалахці, малюнак 19 ст.
Агульная колькасць	каля 6,5 мільёнаў
Рэгіёны пражывання	Фінляндыя: 5 231 163 ЗША: 623 573 Швецыя: 446 134 Канада: 131 040 Расія: 34 050 Нарвегія: 15 000 Эстонія: 10 639
Мова	фінская
Рэлігія	пратэстанства (пераважна лютэранства)
Блізкія этнічныя групы	квены, лясныя фіны, карэлы, эстонцы

Тэрыторыя пражывання і колькасць

Агульная колькасць фінаў — каля 5,5 мільёнаў чалавек, у тым ліку ў Фінляндыі — 4,83 мільёнаў (93 % насельніцтва дзяржавы). Фіны жывуць таксама ў ЗША — каля 300 тыс. чалавек, у Швецыі — звыш 100 тыс. чалавек, Канадзе звыш 50 тыс. чалавек, Расіі — 34,1 тыс. чалавек, Нарвегіі — 20 тыс. чалавек, Эстоніі — 16,6 тыс. чалавек (бл. 3 % насельніцтва дзяржавы), ва Украіне — каля тысячы фінаў.

Мова і рэлігія

Фіны размаўляюць фінскай мовай, якая належыць да ўграфінскіх моў. Сярод фінаў таксама разпаўсюджаная шведская мова. Пісьменнасць на аснове лацінкі.

Сярод фінаў-вернікаў збольшага лютэраны.

Гісторыя

Паходжанне фінаў звязанае з старажытнымі прыбалтыйска-фінскімі плямёнамі, якія ў 2-м тысячагодзі до н.э. праніклі на тэрыторыю сучаснай Фінляндыі, а да VIII стагоддзя засялілі яе большую частку, адзясніўшы карэннае саамскае насельніцтва на поўнач.

Асноўнымі плямёнамі даўніх фінаў былі сумь (суомі) і емь (хяме), акрамя таго на этнагенез фінаў значна паўплывалі карэлы, якіх асіміліравалі фіны. Шведы і рускія, насупраць, імкнуліся інкарпараваць фінаў у сваі грамадства, — ў прыватнасці трывалы час Заходняя Фінляндыя належала Швецыі (з ХII—ХIII стагодзь пачаліся захопніцтва фінскіх зямель), тады як Усходняя Фінляндыя была ўключаная (часткова застаецца і цяпер) да складу расійскай дзяржавы. У 1809 годзе Фінляндыя атрымала аўтаномію ў Расійскай імперыі (Фінляндскае аўтаномнае вялікае княства).

Незалежнасць Фінляндыя, як Беларусь (БНР) і Украіна (УНР) здабыла ў 1917 годзе, але больш яе так і не ўтраціла.

Эпас і фальклор фінаў

Найбольш вядомы ў свеце фінскі народны эпас Калевала (укладзены з народных рун Еліасам Лёнратам у першай палове ХІХ ст.).

У фінаў вельмі багаты фальклор, асобным жанрам якога ёсць руны — від пясеннай творчасці, вершаваныя адмысловым рітмам сказанні. Пашыраная таксама неказковая проза — бывальшчыны, легенды і паданні пра нячыстых, розных вядзьмароў і чарцей.

Выбітныя фіны

• Франс Эміль Сіланпяя — Нобелеўскі лаўрэат па літаратуры