Юзаф Бака

Юзаф Бака
Юзаф Бака
	Józef Baka
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	18 сакавіка 1707
Месца нараджэння	Новагародак, Новагародскі павет, Новагародскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Дата смерці	2 чэрвеня 1780 (73 гады)
Месца смерці	Варшава, Варшаўская зямля[d], Мазавецкае ваяводства, Велікапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага, Рэч Паспалітая;
Пахаванне	Езуіцкі касцёл у Варшаве[d];
Грамадзянства	Вялікае Княства Літоўскае; Рэч Паспалітая;
Альма-матар	Віленская езуіцкая акадэмія;
Месца працы	Віленская езуіцкая акадэмія;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, пісьменнік, каталіцкі тэолаг, місіянер, агіёграф
Кірунак	барока
Мова твораў	польская
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Юзаф Бака (польск.: Józef Baka; 18 сакавіка 1707, Меншчына^[3], паводле іншых звестак 1706 — 2 мая 1780) — польскі паэт, каталіцкі прапаведнік.

Біяграфія

Пра жыццё ксяндза Бакі вядома няшмат, яго партрэтаў не захавалася. Выхадзец з літоўскай шляхты, Ён быў сынам мсціслаўскага скарбніка Адама Бакі.

У 1723 годзе ён уступіў у ордэн езуітаў. Вучыўся ў Віленскай езуіцкай акадэміі. Выкладаў у розных езуіцкіх калегіях на Беларусі і Літве. У 1735—1739 гадах чытаў у Віленскай акадэміі рыторыку. У 1740-я гады жыў у Менску. Больш за дваццаць гадоў служыў місіянерам у Мінску, Навагрудку і Вільні^[3]. З 1768 года ўладкаваўся ў Вільні. У 1773 годзе атрымаў у сваёй alma mater званне доктара тэалогіі.

Творчасць і спадчына

Ілюстрацыі з кнігі вершаў Бакі, падрыхтаванай У. Сыракомлям (Вільня, 1855)

Выпусціў некалькі кніг духоўнай прозы на лацінскай і польскай мовах: Comitia honorum Ioannis Ludovici Plater (1736), Wielki obrońca upadłej grzeszników przed Bogiem sprawy św. Jan Francziszek Regis… (1755). Выдаў дзве кнігі вершаў Uwagi rzeczy ostatecznych i złości grzechowej і Uwagi śmierci niechybnej wszystkim pospolitej (абедзве — 1766). Пры жыцці яго вершы лічыліся пацешнай неспадзяванкай, узорам безгустоўшчыны. «Вершы а ля Бака» — гэта азначала вершы, цалкам пазбаўленыя сэнсу.

Нашчадкі вырашылі інакш. Пасля перавыдання яго вершаў Уладзіславам Сыракомлям (1855) прызнанне Бакі з канца XIX — пачатку XX стагоддзяў расло. Ім зацікавіліся паэты «Скамандра», затым — футурысты (Аляксандр Ват) і катастрафісты (Юзэф Чаховіч, Чэслаў Мілаш), у больш блізкі час — Станіслаў Граховяк, Яраслаў Марэк Рымкевіч, які прысвяціў яму некалькі вершаў і эсэ. Сёння Бака — найслынны паэт позняга («сармацкага») барока на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, яго вершы збліжаюць з лірыкай Джона Донна і іншых англійскіх паэтаў-метафізікаў. Адно з найноўшых выданняў яго вершаў ілюстраваў Ян Лебенштэйн (2000).

Паэтычны зборнік «Развагі пра смяротны стан і грахоўную злосць» (1766) Ю. Бакі належыць да метафізічнай паэзіі позняга барока. Яго другая частка «Роздум пра непазбежную смерць» (1766), выдадзеная асобна, атрымала процілеглыя ацэнкі: у ХІХ ст. — прадмет насмешак і жартаўлівых наследаванняў, сёння лічыцца шэдэўрам гратэску; спроба паказаць у ёй дэманічную ўсемагутнасць смерці блізкая да нігілізму. У гэтым творы, напісаным з рэлігійнымі і маралізатарскім мэтамі, утрымоўваецца шмат звестак аб цяжкім становішчы сялян^[3].

Стыль Ю. Бакі выкарыстоўвалі В. Дунін-Марцінкевіч («Просьба» № 1), У. Сыракомля («Наследаванне Баку»).

Найноўшыя выданні

Poezje/ Antoni Czyż; Aleksander Nawarecki, eds. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986
Uwagi/ Antoni Czyż; Aleksander Nawarecki, eds. Lublin: Wydawnictwo Test, 2000
Trys baroko saulėlydžio literatai: Pranciška Uršulė Radvilienė, Konstancija Benislavska, Juozapas Baka: chrestomatija. Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2003

Зноскі

↑ ^а ^б Deutsche Nationalbibliothek Record #119093316 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 мая 2014.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^а ^б ^в Бака Юзеф // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 38. — 737 с.

Літаратура

Nawarecki A. Czarny karnawał. «Uwagi śmierci niechybnej» księdza Baki — poetyka tekstu i paradoksy recepcji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
Бака Юзаф // Мысліцелі і асветниікі Беларусі. Энцыклапедычны даведнік / гал. рэд. Б. I. Сачанка. — Мінск: Беларуская энцыклапедыя, 1995. — С. 177. — 672 с. — 6 000 экз. — ISBN 985-11-0016-1. (бел.)
Важнік Ю. Юзаф Бака. Геній майго месца. - Мінск: Энцыклапедыкс. 2018 - ISBN 978-985-7153-49-7.

Спасылкі

Józef Baka Архівавана 8 жніўня 2007.
Вершы on line Архівавана 2 верасня 2007.
Baka Józef
Józef Baka Архівавана 4 лістапада 2011. (польск.)
Геній майго месца

[_2630ab427565a373-1] а ^б Deutsche Nationalbibliothek Record #119093316 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 мая 2014.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[_733af6b68ff65fec-2] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[БС-3] а ^б ^в Бака Юзеф // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 38. — 737 с.

[3]

[1]

[2]