Пласцінажаберныя

(Пасля перасылкі з Elasmobranchii)

Пласцінажаберныя (Elasmobranchii) — адзін з двух падкласаў храстковых рыб. Да пласцінажаберных адносяцца надатряды скатаў і акул.

Пласцінажаберныя

Звычайная пясчаная акула (Carcharias taurus)
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Elasmobranchii

Надатрады

Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  159786
NCBI  7778
EOL  1857
FW  54499

Косная тканка цалкам адсутнічае. Шкілет храстковы, часта бывае абвапнаваны. Верхняя сківіца прадстаўлена масіўным нёбна-квадратным храстком, які не зліваецца з чарапной каробкай і злучаны з ёй толькі злучальнатканымі звязкамі ці сучляненнямі храсткоў.

Скура звычайна пакрыта плакоіднай луской, якая ўяўляе сабой найбольш старажытны тып лускавага покрыва. Кожная такая луска складаецца з асноўнай пласцінкі, на якой падымаецца канічны ці грыбападобны зубец, пакрыты слоем эмалі, з адным або некалькімі вастрыямі на канцы. Відазмененыя зубцы ўтвараюць плаўніковыя калючкі ў рагатых і калючых акул, хваставыя іголкі ў скатаў-хвастаколаў, пілападобныя зубы на рыле акул-піланосаў. Сківічныя зубы, складзеныя з дэнтына і пакрытыя звонку эмаллю, таксама ўяўляюць сабой мадыфікацыю плакоіднай лускі.

Форма зубоў у пласцінажаберных можа быць вельмі разнастайнай. Яны бываюць плоскімі трохвугольнымі ці завостранымі канічнымі, бугра- ці шылападобнымі, гладкімі ці вышчэрбленымі, аднавяршыннымі ці з дадатковымі верхавінамі. Зубы размешчаны на сківіцах прамымі і касымі шэрагамі, прычым у кожным прамым шэрагу (ад краю сківіцы да яе ўнутранай часткі) маюцца зубы некалькіх генерацый. Функцыянуе звычайна толькі пярэдні рад (часам некалькі пярэдніх радоў), астатнія зубы загнуты ўнутр і замяняюць пярэднія па меры іх зношвання.

Жабернай накрыўкі не бывае, і з кожнага боку навонкі адкрываецца 5—7 жаберных шчылін. У многіх відаў маюцца таксама пырскальцы — невялікія адтуліны, размешчаныя за вокам, якія ўяўляюць сабой рудымент яшчэ адной шчыліны паміж сківічнай і пад'язычнай дугамі. Жаберныя пялёсткі маюць форму пласцін і прымацоўваюцца да дуг па ўсёй сваёй даўжыні (адгэтуль назва падкласа).

Наяўнасць спіральнага клапана ў кішачніку і артэрыяльнага конусу ў сэрцы — важныя анатамічныя асаблівасці пласцінажаберных. Спіральны клапан уяўляе сабою выраст слізістай абалонкі стрававальнага тракту. Ён утварае ад 4 да 50 абаротаў і моцна павялічвае ўсмоктвальную паверхню кішэчніка. Артэрыяльны конус — спецыяльны аддзел сэрца, размешчаны наперадзе жалудачка і забяспечаны некалькімі радамі паўмесяцовых клапанаў. Ён здольны да самастойных рытмічных скарачэнняў.

Гл. таксама правіць