Алена Васільеўна Глінская

Алена Васільеўна Глінская
Алена Васільеўна Глінская
	; Герб «Глінскі»
Вялікая княгіня Маскоўская
	1526 — 1538
Папярэднік	Васіль III
Пераемнік	Іван Грозны (дэ-юрэ) ; Абраная Рада (дэ-факта)
Нараджэнне	1510; Ласасін, Слонімскі павет, Новагародскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае;
Смерць	4 красавіка 1538 ці 3 красавіка 1538; Масква, Вялікае княства Маскоўскае;
Месца пахавання	Вазнясенскі манастыр[d];
Род	Род Глінскіх
Бацька	Васіль Львовіч Глінскі
Маці	Ганна Якшыч[d]
Муж	Васіль III
Дзеці	Іван IV Грозны і Юрый Васільевіч[d]
Веравызнанне	Праваслаўе
Дзейнасць	прынцэса
	Алена Васільеўна Глінская на Вікісховішчы

Алена Васільеўна Глінская (руск.: Елена Васильевна Глинская; каля 1508 — 4 красавіка 1538^[4], паводле іншых звестак 13.4.1538^[5]) — вялікая княгіня Маскоўская, другая жонка маскоўскага вялікага князя Васіля Іванавіча, маці Івана Грознага, кіраўніца дзяржавы ў час яго маленства (1533-38)^[5].

БіяграфіяПравіць

ПаходжаннеПравіць

Дачка князя Васіля Львовіча з літоўскага роду Глінскіх і яго жонкі Ганны Якшыч(руск.) бел., якая была родам з Сербіі.

Глінскія, вядомыя па дакументах з 1437, лічылі, што паходзяць ад татарскага цемніка(руск.) бел. Мамая, унукі якога нібыта атрымалі ў надзел гарадок Глінск.

Дзядзька Алены, князь Міхаіл Львовіч, быў буйным дзяржаўным дзеячам вялікага княства Літоўскага. Пасля паразы бунту Глінскіх бег разам з сваякамі ў Маскву. Сярод бежанцаў была і юная Алена.

ШлюбПравіць

Васіль III уводзіць у палац нявесту сваю, Алену Глінскую. Карціна Клаўдзія Лебедзева(руск.) бел.

У 1526 годзе Алена Глінская была абраная нявестай вялікага князя Васіля III, які развёўся з першай жонкай(руск.) бел. з прычыны адсутнасці ў яе дзяцей. Алена нарадзіла Васілю дваіх сыноў — Івана і Юрыя(руск.) бел.. У 1533 годзе яна заўдавела.

ПраўленнеПравіць

Маскоўскія князі (1276—1598)

Васіль III, жонка Алена Васільеўна

Іван IV Грозны


	Фёдар I Іаанавіч

Юрый Дзмітрыевіч Звенігародскі


	Васіль Касы
	Дзмітрый Юр’евіч Шамяка

Пасля смерці свайго мужа ў снежні 1533 Алена Васільеўна фактычна здзейсніла пераварот, адхіліўшы ад улады назначаных апошняй воляй яе мужа семярых апекуноў (рэгентаў), у тым ліку роднага брата мужа(руск.) бел. і свайго дзядзьку, і зрабілася кіраўніцай Вялікага Княства Маскоўскага. Такім чынам, яна стала першай пасля вялікай княгіні Вольгі (калі не лічыць Соф’ю Вітаўтаўну, улада якой у шматлікіх рускіх землях па-за Маскоўскага княства была фармальнай) кіраўніцай адзінай рускай дзяржавы.

Не карысталася сімпатыямі баяр, як жанчына не маскоўскіх, а еўрапейскіх нораваў і выхавання^[6]. Бліжэйшым саюзнікам Алены быў яе жанаты фаварыт, князь Целяпнёў-Аўчына-Абаленскі(руск.) бел.. Гэтая сувязь і ў асаблівасці задавацкія паводзіны каханка княгіні выклікалі незадавальненне ў баяраў. За выраз гэтых настрояў князь Міхаіл Глінскі быў пасаджаны пляменніцай ў турму. І дзядзька, і два браты мужа памерлі ў турме ад голаду.

У гады яе праўлення рускае войска атрымала шэраг бліскучых перамог, у тым ліку ў час руска-літоўскай вайны 1534-37^[5]. У 1536 дабілася ад польскага караля Жыгімонта І выгаднага для Расіі міра; Швецыю абавязала не дапамагаць Лівонскаму ордэну і ВКЛ^[5].

Яе ўрад праводзіў палітыку цэнтралізацыі дзяржавы^[5].

Найбольш важным момантам у праўленні Алены Глінскай з’яўляецца правядзенне грашовай рэформы(руск.) бел. (пачата ў 1535 годзе). Яна фактычна ўвяла ў Маскоўскім княстве адзіную валюту. Гэта была сярэбраная дзяньга(руск.) бел. вагой 0,34 г. Гэта быў важкі крок для стабілізацыі эканомікі дзяржавы.

Пры Алене Глінскай была выбудаваная Кітайгародская сцяна(руск.) бел..

Смерць і пахаваннеПравіць

Памерла ў 1538 годзе, існуе версія аб яе атручанні Шуйскімі^[7], што пацвярджаецца апошнімі даследаваннямі^[8]. Дадзеныя даследавання яе парэшткаў паказваюць на меркаваную прычыну смерці — атручэнне ядам (ртуць)^[9]. Але факт атручвання да гэтага часу не прызнаны гісторыкамі як бясспрэчны і не выклікаючы сумненняў.

Пахаваная ў Вазнясенскім жаночым манастыры(руск.) бел. ў маскоўскім Крамлі.

ЗнешнасцьПравіць

Праведзеная па чэрапе рэканструкцыя знешнасці Алены Глінскай высвяціла яе даліхакефалічны(руск.) бел. тыпаж (характэрны і для прыбалтаў і паўночных рускіх, і для сербаў, з якіх была яе маці). Твар княгіні адрозніваўся мяккімі рысамі. Яна была даволі высокага для жанчын таго часу росту — каля 165 см і гарманічна складзеная. У Алены была рэдкая анамалія: на адзін паяснічны пазванок(руск.) бел. больш. У пахаванні таксама захаваліся рэшткі валасоў рудога, як чырвоная медзь, колеру, што тлумачыць рудыя валасы Івана Грознага, якія пагалоска памылкова прыпісала яго нібыта незаконнанароджанасці^[10]^[11].

КінаўвасабленніПравіць

Фільм «Іван Грозны(руск.) бел.», рэжысёр Сяргей Эйзенштэйн — Ада Войцік(руск.) бел.
Тэлесерыял «Іван Грозны(руск.) бел.», рэжысёр Андрэй Эшпай(руск.) бел. — Зоя Кайданоўская(руск.) бел.

Зноскі

↑ Find a Grave — 1995. Праверана 30 жніўня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>
↑ (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
↑ С. Середонин Иоанн IV Васильевич Грозный // Русский биографический словарь — СПб.: 1897. — Т. 8. — С. 229–271.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15079384"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21175479"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1960551"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20894166"></a>
↑ Дата смерці паказваецца паводле артыкулу Глинские ў ВСЭ
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Глинские // Елена Васильевна // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 151. — 737 с.
↑ Елена Глинская // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.
↑ Сігізмунд Герберштэйн. Записки о Московии. (руск.)
↑ Martin, Medieval Russia, 331; Pushkareva, Women in Russian History, 65-67.
↑ Женщины Кремлевских подземелий / АиФ Москва, выпуск 37 (375) от 13 сентября 2000 г. (руск.)
↑ Вокруг Света | Журнал | Олицетворение средних веков (руск.)
↑ Тайны женского некрополя в московском кремле // Российские вести. — № (35) 1885 (10 - 16 октября 2007).

ЛітаратураПравіць

Богуславский В. В., Бурминов В. В. Русь рюриковичей. Иллюстрированный исторический словарь;
Шикман А. П. Деятели отечественной истории. Биографический справочник.— М., 1997.;
Вольдемар Балязин. Занимательная история России.— М., 2001;
Кобрин В. Б. Иван Грозный.— М., 1989.— С. 17—23;
Соловьев С. М. История России с древнейших времен.— М., 1960.— Кн. III. Т. 6.
Стрилецкий Иван. Великая княгиня Руси — украинка Елена Глинская. — К.: Альтерпрес, 2009. — 160 с.

СпасылкіПравіць

Елена Глинская // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.
Татьяна Панова. Олицетворение средних веков // Вокруг Света. — 2006. — № 3 (2786), Март.

[_990e108c00b38b6e-1] Find a Grave — 1995. Праверана 30 жніўня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63056"></a>

[_795575f5d3c2cc3f-2] (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.

[_cb36908ebdbb4963-3] С. Середонин Иоанн IV Васильевич Грозный // Русский биографический словарь — СПб.: 1897. — Т. 8. — С. 229–271.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15079384"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21175479"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1960551"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20894166"></a>

[bse-4] Дата смерці паказваецца паводле артыкулу Глинские ў ВСЭ

[БС-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Глинские // Елена Васильевна // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 151. — 737 с.

[6] Елена Глинская // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.) . — СПб., 1890—1907.

[7] Сігізмунд Герберштэйн. Записки о Московии. (руск.)

[8] Martin, Medieval Russia, 331; Pushkareva, Women in Russian History, 65-67.

[9] Женщины Кремлевских подземелий / АиФ Москва, выпуск 37 (375) от 13 сентября 2000 г. (руск.)

[10] Вокруг Света | Журнал | Олицетворение средних веков (руск.)

[11] Тайны женского некрополя в московском кремле // Российские вести. — № (35) 1885 (10 - 16 октября 2007).

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]