Васіль III
Васіль III Іванавіч (25 сакавіка 1479 — 4 снежня 1533) — вялікі князь маскоўскі ў 1505—1533, сын Івана III і Софіі Палеолаг, бацька Івана IV Грознага.
Васіль III | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ст.-слав: Василї Іѡанновичъ | |||||||
|
|||||||
Сумесна з | Іван III Васільевіч | ||||||
Папярэднік | Dmitry Ivanovich[d] | ||||||
|
|||||||
Папярэднік | Іван III Васільевіч | ||||||
Пераемнік | Іван IV Грозны | ||||||
Нараджэнне |
25 сакавіка 1479 |
||||||
Смерць |
3 снежня 1533 (54 гады) |
||||||
Месца пахавання | |||||||
Род | Рурыкавічы | ||||||
Бацька | Іван III Васільевіч | ||||||
Маці | Соф’я Палеалог | ||||||
Жонка | Саламонія Юр’еўна Сабурава[d][1] і Алена Васілеўна Глінская[1][2] | ||||||
Дзеці | Іван IV Грозны[3], Юрый Васільевіч[d] і Georgy Vasilyevich[d] | ||||||
Веравызнанне | праваслаўе | ||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Жыццё
правіцьВасіль не быў старэйшым сынам і стаў спадкаемцам пасля смерці Івана Маладога ў 1490 годзе і няміласці Дзмітрыя Іванавіча (сына Івана Маладога і ўнука Івана III) у 1502 годзе. Першы шлюб быў уладкаваны яго бацькам Іванам, які спачатку спрабаваў знайсці яму нявесту ў Еўропе, але скончыў справу выбарам з 1500 дзяўчын, прадстаўленых да двара для гэтай мэты з усёй краіны. Бацька першай жонкі Васіля Саламоніі, Юрый Сабураў, не быў нават баярынам. Род Сабуравых ідзе ад татарскага мурзы Чэта.
Паколькі першы шлюб быў бясплодны, Васіль дамогся разводу ў 1525 годзе, і ў пачатку наступнага (1526-га) года ажаніўся з Аленай Глінскай, дачкой літоўскага князя Васіля Львовіча Глінскага. Першапачаткова новая жонка таксама не магла зацяжарыць, але нарэшце 25 жніўня 1530 года ў іх нарадзіўся сын Іван, будучы Іван Грозны, а затым і другі сын — Юрый.
Васіль памёр 3 снежня 1533 года ад заражэння крыві, выкліканага нарывам на левым сцягне.
Знешняя палітыка
правіцьУ знешняй палітыцы магчыма вылучыць некалькі кірункаў — казанскі, літоўскі, крымскі. Паходы на Казань ажыццяўляліся ў 1506, 1523 і 1524 гадах. У 1521 годзе быў адбіты напад на Маскву сумеснага крымска-казанскага войска, а ў 1527 годзе — крымскага войска Іслям-гірэя. На літоўскім кірунку ў выніку двух маскоўска-літоўскіх войн (1507—1508 і 1512—1522) за Вялікім княствам Маскоўскім былі замацаваны землі шэрагу вярхоўскіх княстваў, далучаных яшчэ яго бацькам Іванам III, далучаны смаленскія землі разам са Смаленскам. На бок маскавітаў перайшоў Міхаіл Глінскі.
Падчас свайго кіравання Васіль далучыў да Масквы Пскоў (1510), Смаленск (1514), Разань (1521), Ноўгарад-Северскі (1522).
Унутраная палітыка
правіцьУ сваёй унутранай палітыцы Васіль III карыстаўся падтрымкай Царквы ў барацьбе з баярскай апазіцыяй. У 1521 мітрапаліт Варлаам быў высланы з-за адмовы ўдзельнічаць у барацьбе Васіля супраць князя Васіля Іванавіча Шамячыча. Князёў Рурыкавічаў Васіля Шуйскага і Івана Варатынскага саслаў у выгнанне. Дыпламат і дзяржаўны дзеяч Іван Бярсен-Бяклемешаў быў пакараны ў 1525 з-за крытыкі палітыкі Васіля. Максім Грэк (публіцыст), Васіян Патрыкееў (дзяржаўны дзеяч) і іншыя былі асуджаныя па той жа самой прычыне ў 1525 і 1531. На працягу кіраванні Васіля III павялічылася зямельнае дваранства, улады актыўна абмяжоўвалі імунітэт і прывілеі баяраў.
Зноскі
- ↑ а б (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
- ↑ Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 86.
- ↑ С. Середонин Иоанн IV Васильевич Грозный // Русский биографический словарь — СПб.: 1897. — Т. 8. — С. 229–271.