Берылій (лац.: Beryllium) Be — хімічны элемент II групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 4. Атамная маса 9,01218.
Вылучаны ў выглядзе вокіслу BeO з мінерала берыла ў 1798 годзе французскім хімікам Л. Вокленам (фр.: Louis-Nicolas Vauquelin). Металічны берылій незалежна адзін ад аднаго атрымалі ў 1828 г. Ф. Вёлер і А. Бюсі[8].

Берылій
Выява
Маса 9,0121831 ± 0 атамная адзінка масы[1]
Названа ад Берыл
Небяспека acute beryllium poisoning[d]
Матэрыял Берыл
Першаадкрывальнік Louis Nicolas Vauquelin[d][2], Фрыдрых Вёлер[2] і Antoine Bussy[d][2]
Дата адкрыцця 1798[3]
Месца выяўлення Францыя
Сімвал элемента Be[4]
Хімічная формула Be[5]
Canonical SMILES [Be][5]
Атамны лік 4[4]
Электронная канфігурацыя 1s² 2s² і [He] 2s²
Электраадмоўнасць 2
Іонны радыус 0,27 Ангстрэм[6] і 0,45 Ангстрэм[6]
Ступень акіслення 2
Удзельная электрычная праводнасць 25 000 000 ampere per volt metre[7]
Шчыльнасць 1,85 ± 0,001 gram per cubic centimetre
Тэмпература плаўлення 2 349 ± 0 ℉ і 1 278 °C
Boiling point 4 532 ± 1 ℉ і 2 970 °C
Vapor pressure 0 ± 1 мм рт.сл.
NIOSH Pocket Guide ID 0054
Time-weighted average exposure limit 0,002 ± 0,001 mg/m³
Ceiling exposure limit 0,0005 ± 0,0001 mg/m³
Immediately dangerous to life or health 4 ± 1 mg/m³
Схематычная ілюстрацыя
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
4 ЛітыйБерылійБор
Перыядычная сістэма элементаўВадародГелійЛітыйБерылійБорВугляродАзотКіслародФторНеонНатрыйМагнійАлюмінійКрэмнійФосфарСераХлорАргонКалійКальцыйСкандыйТытанВанадыйХромМарганецЖалезаКобальтНікельМедзьЦынкГалійГерманійМыш’якСеленБромКрыптонРубідыйСтронцыйІтрыйЦырконійНіобійМалібдэнТэхнецыйРутэнійРодыйПаладыйСераброКадмійІндыйВолаваСурмаТэлурЁдКсенонЦэзійБарыйЛантанЦэрыйПразеадымНеадымПраметыйСамарыйЕўропійГадалінійТэрбійДыспрозійГольмійЭрбійТулійІтэрбійЛютэцыйГафнійТанталВальфрамРэнійОсмійІрыдыйПлацінаЗолатаРтуцьТалійСвінецВісмутПалонійАстатРадонФранцыйРадыйАктынійТорыйПратактынійУранНептунійПлутонійАмерыцыйКюрыйБерклійКаліфорнійЭйнштэйнійФермійМендзялевійНобелійЛаўрэнсійРэзерфордыйДубнійСіборгійБорыйХасійМейтнерыйДармштадтыйРэнтгенійКаперніцыйУнунтрыйУнунквадыйУнунпентыйУнунгексійУнусептыйУнуноктый
Перыядычная сістэма элементаў
4Be
Уласцівасці атама
Імя, сімвал, нумар Берылій / Beryllium (Be), 4
Атамная маса
(малярная маса)
9,012182 а. а. м. (г/моль)

Светла-шэры метал. Шчыльнасць 1847,7 кг/м³. Тэмпература плаўлення 1284 °C, тэмпература кіпення 2450 °C.

Прыродныя крыніцы

правіць

У Зямной кары берылію ўтрымліваецца каля 6·10−4 % па масе. З мінералаў берылію найбольшае прамысловае значэнне мае берыл. Галоўныя радовішчы — у ЗША, Бразіліі, Аргенціне, Мексіцы, ПАР, Намібіі, Мазамбіку, Індыі, Расіі.

Прымяненне

правіць

Выкарыстоўваецца ў авія- і ракетабудаванні (тармазныя дыскі самалётаў, панэлі сонечных батарэй, абшыўкі касмічных караблёў), ядзерных рэактарах (рэгулятар ядзернай рэакцыі: запавольвае нейтроны).

Зноскі

  1. Meija J., Prohaska T., Coplen T. B. et al. Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) // Pure and Applied ChemistryIUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925doi:10.1515/PAC-2015-0305 Праверана 20 кастрычніка 2020.
  2. а б в https://www.rsc.org/periodic-table/element/4/beryllium
  3. https://periodic.lanl.gov/4.shtml
  4. а б Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) // Pure and Applied ChemistryIUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
  5. а б BERYLLIUM Праверана 18 лістапада 2016.
  6. а б (unspecified title)ISBN 0-8493-0485-7
  7. https://www.thebalance.com/electrical-conductivity-in-metals-2340117 Праверана 30 студзеня 2019.
  8. Булычёв Б. М., Ижванов Л. А., Ковальский В. В. Бериллий(недаступная спасылка) // Вялікая савецкая энцыклапедыя (руск.)

Літаратура

правіць
  • Химический словарь школьника / Б. Н. Кочергин, Л. Я. Горностаева, В. М. Макаревский, О. С. Аранская. — Мн.: Народная асвета, 1990. — С. 31. — 255 с. — 75 000 экз. — ISBN 5-341-00127-3. (руск.)
  • Болсун А. Н. Краткий словарь физических терминов / Сост. А. И. Болсун. — Мн.: Вышэйшая школа, 1979. — С. 39. — 416 с. — 30 000 экз. (руск.)

Спасылкі

правіць