Вануату
Вануа́ту (бісл.: Vanuatu, фр.: Vanuatu, англ.: Vanuatu), Рэспу́бліка Вануа́ту (бісл.: Ripablik blong Vanuatu, фр.: République du Vanuatu, англ.: Republic of Vanuatu) — ціхаакіянская дзяржава ў Меланезіі. Мяжуе на поўначы з тэрытарыяльнымі водамі Саламонавых Астравоў, на захадзе з эканамічнай зонай Аўстраліі, на паўднёвым захадзе з тэрытарыяльнымі водамі Новай Каледоніі, на ўсходзе — з тэрытарыяльнымі водамі Фіджы. Працягласць прыбярэжнай паласы — 2528 км. Рэспубліка Вануату размешчана на 83 астравах архіпелага Новыя Гебрыды. Агульная плошча сушы — 12 190 км². Насельніцтва Вануату — 215446 чал. (2008). Сталіца — Порт-Віла. Вануату — сябра ААН, Садружнасці нацый, Франкафоніі, Паўднёваціхаакіянскай камісіі і Форума ціхаакіянскіх астравоў.
| |||||
| |||||
| Дэвіз: «Long God Yumi Stanap» | |||||
| Гімн: «Yumi, Yumi, Yumi» | |||||
| Дата незалежнасці | 30 ліпеня 1980 (ад Францыі і Вялікабрытаніі) | ||||
| Афіцыйныя мовы | біслама, англійская, французская | ||||
| Сталіца | Порт-Віла | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Порт-Віла | ||||
| Форма кіравання | Парламенцкая рэспубліка | ||||
| Прэзідэнт Прэм'ер-міністр |
Іолу Абіл Шарлот Санвай | ||||
| Плошча • Усяго |
161-я ў свеце 12 190 км² | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2009) • Шчыльнасць |
243 304[1] чал. (188-я) 19,7 чал./км² | ||||
| ВУП • Разам (2008) • На душу насельніцтва |
$998 млн[2] (181-ы) $4 251[2] | ||||
| Валюта | Вату (VUV) | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .vu | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | VU | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | VUT | ||||
| Код МАК | VAN | ||||
| Тэлефонны код | +678 | ||||
| Часавыя паясы | UTC+11 і Pacific/Efate[d][3] | ||||
Гімн Yumi, Yumi, Yumi.
Прырода
правіцьУ склад дзяржавы ўваходзіць 12 значных астравоў, у т.л. Эспірыту-Санта (пл. 3,7 тыс. км²), Малекула (2 тыс. км²), Эраманга (1 тыс. км²), Эфатэ (0,9 тыс. км²), і каля 70 дробных. Рэльеф горны (вышыня да 1888 м); каля 60 вулканаў, у т.л. 10 дзеючых; ёсць каралавыя астравы, акаймаваныя рыфамі. Бываюць землетрасенні. Карысныя выкапні: марганцавая руда, алмазы, золата і серабро, сера. Клімат трапічны, з гарачым і дажджлівым сезонам (лістапад—красавік), цыклонамі. Сярэднямесячная тэмпература паветра 20—27 °C. Сярэднегадавая колькасць ападкаў 2310 мм. Пераважае расліннасць трапічных лясоў. Мора багатае рыбай.
Гісторыя
правіцьПершым востравам, заўважаным еўрапейцамі, стаў Эспірыту-Санта, адкрыты іспанскім мараплаўцам Педра Фернандэсам Кіросам у 1606 годзе і прыняты за частку «невядомай Паўднёвай зямлі». У 1906 годзе астравы сталі кандамініумам Брытаніі і Францыі пад назвай «Новыя Гебрыды». 30 ліпеня 1980 г. астравы атрымалі незалежнасць пад назвай «Рэспубліка Вануату».
Дзяржаўны лад і палітыка
правіцьЗгодна з Канстытуцыяй 1980, Вануату — парламенцкая рэспубліка. Кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт, абіраецца парламентам тэрмінам на 5 гадоў.
Заканадаўчая ўлада належыць аднапалатнаму парламенту — Нацыянальнаму сходу, які складаецца з 52 членаў і абіраецца насельніцтвам тэрмінам на 4 гады. Выбарчым правам надзелены ўсе грамадзяне, якія дасягнулі 18-гадовага ўзросту. Выканаўчая ўлада ажыццяўляецца ўрадам на чале з прэм’ер-міністрам, які абіраецца парламентам з ліку дэпутатаў. Склад кабінета міністраў прызначаецца прэм’ер-міністрам таксама з членаў Нацыянальнага сходу.
Вышэйшая судовая ўлада — Вярхоўны суд. Яго старшыня прызначаецца прэзідэнтам краіны пасля кансультацыі з прэм’ер-міністрам і лідарам апазіцыі, а тры суддзі — па рэкамендацыі Юрыдычнай камісіі.
Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел
правіцьНа працягу чатырох гадоў пасля падпісання канвенцыі 1906 г. аб стварэнні кандамініума на Новых Гебрыдах адсутнічала адміністрацыйнае дзяленне, а разгляд розных спраў з удзелам меланезійцаў ажыццяўляў не агульны суд, а Ваенна-марская камісія[4]. У 1911 г. былі зроблены першыя крокі па правядзенні адміністрацыйнай рэформы. У выніку ў 1912 г. на некаторых астравах Новых Гебрыдаў былі прызначаны прадстаўнікі рэзідэнт-камісараў (за выключэннем вострава Эфатэ), якія сачылі за працаўладкаваннем, разглядалі розныя скаргі ад насельніцтва. Брытанскія прадстаўнікі былі накіраваны на астравы Тана і Эспірыту-Санта, французскія — на астравы Малекула і Пентэкост[5]. У 1985 г. была праведзена чарговая адміністрацыйная рэформа, вынікам якой стала скасаванне чатырох акругаў і стварэнне адзінаццаці астраўных саветаў.
З 1994 г. Рэспубліка Вануату падзяляецца на 6 правінцый. Назвы правінцый утвораны з першых складоў або літар асноўных астравоў, якія ўваходзяць у склад правінцыі.
| Правінцыя | Назва на англійскай мове | Плошча (км²) | Насельніцтва (2000 год) | Адміністрацыйны цэнтр |
|---|---|---|---|---|
| Малампа | Malampa | 2 779 | 36 100 | Лакатора |
| Пенама | Pénama | 1 198 | 28 960 | Лангана |
| Санма | Sanma | 4 248 | 32 340 | Луганвіл |
| Тафеа | Tafea | 1 628 | 27 530 | Ісангел |
| Торба | Torba | 882 | 7 870 | Сола |
| Шэфа | Shéfa | 1 455 | 45 280 | Порт-Віла |
| Усяго | 12 190 | 178 080 |
Зноскі
правіць- ↑ "2009 Census Household Listing Counts" (.PDF). Vanuatu National Statistics Office. 2009. Праверана January 6, 2010.
{{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе|journal=(даведка) - ↑ а б Vanuatu(недаступная спасылка). International Monetary Fund. Архівавана з першакрыніцы 5 чэрвеня 2011. Праверана 1 кастрычніка 2009.
- ↑ а б в https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/australasia
- ↑ Tufala Gavman. Reminisces from the Anglo-French Condominium of the New Hebrides / Brian J. Bresnihan, Keith Woodward, editors. — Suva, Fiji: Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific, 2002. — Р. 26. — ISBN 982-02-0342-2
- ↑ Tufala Gavman. Reminisces from the Anglo-French Condominium of the New Hebrides / Brian J. Bresnihan, Keith Woodward, editors. — Suva, Fiji: Institute of Pacific Studies, University of the South Pacific, 2002. — Р. 27. — ISBN 982-02-0342-2
Літаратура
правіць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
- Океания: Справочник. — М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1982. — С. 154—172. — 381 с. — 15 000 экз. (руск.)
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вануату
Дадатковыя публікацыі
правіць
- A Brief Overview of the Old New Hebrides
- Culture contact and John Frum movement on Tanna (New Hebrides)
- Custom and Politics in the New Hebrides
- John Frum Movement in Tanna
- Looking to Epi: Further Consequences of the Kuwae Erruption, Central Vanuatu, AD 1452 Архівавана 5 мая 2008.
- Language, Space and Identity in Vanuatu
- Magic Gardens in Tanna
- Morphology and structure of the southern part of the New Hebrides island arc system
- New Hebrides trench: subduction rate from associated lithospheric bulge
- Rethinking kinship in Island Melanesia: North Vanuatu sociality in comparative perspective Архівавана 9 ліпеня 2013.
- Seismology and Structure of the New Hebrides
- Soils of the New Hebrides islands
- The impact of population patterns and cash-cropping on urban migration in the New Hebrides
- The tree and the canoe : roots and mobility in Vanuatu societies
- Uniformity of Culture and Local Variations in the North Central New Hebrides
- Vanuatu palms : their distribution and uses
Спасылкі на англійскай мове
правіць- Сайт урада Вануату Архівавана 23 верасня 2010.
- Нацыянальная статыстыка
- Афіцыйны сайт турызму Вануату
- Культурны цэнтр Вануату Архівавана 18 красавіка 2009.