Варута

Варута — летапісны горад. На думку асобных даследчыкаў -- сталіца Вялікага княства Літоўскага і Каралеўства Літоўскага часоў караля Міндоўга ў XIII стагоддзі. Варута толькі аднойчы згадваецца Галіцка-Валынскім летапісам, яе дакладнае месцазнаходжанне невядома і ёсць мноства гіпотэз пра яго. Нягледзячы на нявызначанасці, канцэпцыя Варуты як сталіцы даволі папулярная ў Літве.

Гістарыяграфія

Міндоўг, першы і адзіны каранаваны кароль Літвы, абараняўся ў Варуце падчас унутранай вайны супраць сваіх пляменнікаў Таўцівіла і Едзівіда (руск.) (бел. і князя Жамойці Вікінта ў 1251 годзе. Інфармацыя змешчаная ў Галіцка-Валынскім летапісе — адзіная пісьмовая згадка Варуты. Рэзідэнцыя Міндоўга (curia nostra -- "двор наш") згадваецца яшчэ двойчы ў крыніцах, але ні назва гэтага "двара" (замка), ні яго месцазнаходжанне невядомы. Не ясна адносяцца гэтыя згадкі да аднаго месца ці да некалькіх^[1].

Тым не менш, некаторыя гісторыкі ў XIX і XX стагоддзях называлі горад «першай сталіцай Літвы» і спрабавалі вызначыць яго месцазнаходжанне. Увогуле было выказана не менш за шаснаццаць версій пра месцазнаходжанне Варуты. Імаверней за ўсё, горад знаходзіўся ў раёне памежжа Літвы і Лівоніі. У пачатку XXI стагоддзя гісторыкі праяўляюць павышаную цікавасць да версіі пра лакалізацыю Варуты на Шеймінішкельскім гарадзішчы ў Анікшчэйскім раёне (руск.) (бел. (гэтую версію прапанаваў і трымаецца Томас Баранаўскас)^[2].

Іншыя даследчыкі сцвярджаюць, што Варута — не горад, а няслушнае тлумачэнне слова, які значыць«капітал». На думку Казімераса Бугі, слова «варут» проста значыць «замак».

Спіс магчымых месцаў

Шеймінішкельскае гарадзішча ў паўднёвай частцы Літвы, адно з магчымых месцазнаходжаннеў Варуты

Руіны Навагрудскай крэпасці на захадзе Беларусі, таксама магчымае месцазнаходжанне Воруты

Месцазнаходжанні, прапанаваныя рознымі гісторыкамі ў розны час:^[3]

Бярзгайняй у Укмяргскім раёне (руск.) (бел., па версіі Пятра Тарасенкі^{[крыніца?]}
Бутейкяй у Анікшчайскім раёне (руск.) (бел., па версіі Казімераса Жэбрыса
Гарадзішча каля Навагрудка, па версіі Тэадора Нарбута
Гальшаны, па версіі Аляксандра Краўцэвіча^[4]
Кярнаве, па версіі па Фрыдэрыка Папее
Карэліх побач з Навагрудкам, па версіі Мікалая Ермаловіча
Лішкява, па версіі па Джонас Тотарайціса
Мядзінінкай, па версіі па Эвалдаса Гечыаўскаса
Рочышке ў Расяйнейскім раёне, па версіі Людвіка Кшівіцкага (руск.) (бел.
Шеймінішкельскае гарадзішча ў Анікшчайским раёне, па версіі Эдуардаса Вальтэрыса
Утурай у Расейнскім раёне, па версіі Войцеха Кентшыньскага (руск.) (бел.
Варняны ў Гродзенскай вобласці Беларусі, па версіі Юліуша Латкоўскага
Вільнюс, па версіі Ромаса Батуры
Раён Даўгай-Варэна, па версіі Генрыка Лаўмянскага
Раён Медвегаліс-Варней, па версіі Антанаса Сцепанайціса

Крыніцы

↑ Gudavičius, Edvardas (1998). Mindaugas(літ.). Vilnius: Žara. ISBN 9986-34-020-9. Архівавана з арыгінала 13 мая 2019. Праверана 13 красавіка 2017.
↑ Томас Баранаускас. Замок Ворута (нявызн.)(недаступная спасылка). viduramziu.istorija.net. Архівавана з першакрыніцы 20 верасня 2018. Праверана 25 сакавіка 2017.
↑ Zabiela, Gintautas (1995). Lietuvos medinės pilys. Vilnius: Diemedis. p. 175. ISBN 9986-23-018-7. {{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне |ISBN= і |isbn= specified (даведка)
↑ Pawet: Міндоўг. Пачатак вялікага гаспадарства (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 студзеня 2016. Праверана 29 снежня 2015.

[1] Gudavičius, Edvardas (1998). Mindaugas(літ.). Vilnius: Žara. ISBN 9986-34-020-9. Архівавана з арыгінала 13 мая 2019. Праверана 13 красавіка 2017.

[viduramziu-2] Томас Баранаускас. Замок Ворута (нявызн.)(недаступная спасылка). viduramziu.istorija.net. Архівавана з першакрыніцы 20 верасня 2018. Праверана 25 сакавіка 2017.

[3] Zabiela, Gintautas (1995). Lietuvos medinės pilys. Vilnius: Diemedis. p. 175. ISBN 9986-23-018-7. {{cite book}}: Пададзена больш чым адно значэнне |ISBN= і |isbn= specified (даведка)

[4] Pawet: Міндоўг. Пачатак вялікага гаспадарства (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 студзеня 2016. Праверана 29 снежня 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]