Вільгельм Кубэ
Вільге́льм Ку́бэ (ням.: Wilhelm Kube; 13 лістапада 1887, Глогуў-на-Одэры (цяпер Польшча) — 22 верасня 1943, Мінск) — нямецкі палітычны дзеяч, генеральны камісар Генеральнай Акругі Беларусь Рэйхскамісарыяту Остланд (1941—1943).
| Вільгельм Кубэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ням.: Wilhelm Kube | |||||
 | |||||
| Нараджэнне |
13 лістапада 1887[1] |
||||
| Смерць |
22 верасня 1943[1] (55 гадоў) |
||||
| Месца пахавання | |||||
| Імя пры нараджэнні | ням.: Wilhelm Richard Paul Kube | ||||
| Веравызнанне | Евангелічная царква Германіі[d] | ||||
| Партыя | |||||
| Член у | |||||
| Адукацыя | |||||
| Дзейнасць | палітык, салдат | ||||
| Навуковая дзейнасць | |||||
| Навуковая сфера | палітыка[2], палітычная партыя[2] і армія[2] | ||||
| Прыналежнасць | Трэці рэйх | ||||
| Бітвы | |||||
| Узнагароды |
|
||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Скончыў гуманітарную гімназію «Цум граўэн клостэр» у Берліне. У 1908-1912 гадах вывучаў гісторыю і навуку аб дзяржаве ў Берлінскім ўніверсітэце. Сябар Акадэміі Нямецкага Права, эксперт па старажытнай гісторыі (1930-я).
У палітыцы правіць
Адзін з заснавальнікаў Нямецкага нацыянальнага саюзу студэнтаў, яго кіраўнік (1911—1914). Сябар Нямецкай сацыяльнай партыі (1911—1913), Нямецкай кансерватыўнай партыі (1913—1918), рэдактар розных партыйных газет. У Нямецкай нацыянальнай народнай партыі (1919—1923), генеральны сакратар брэслаўскай (1919), потым берлінскай (1920) арганізацыі. Адзін з заснавальнікаў (разам з членамі тады забароненай НСДАП) Нямецкай сацыялістычнай партыі свабоды (1923), дэпутат Рэйхстагу (1924), праваднік поглядаў НСДАП. Член Нямецкай нацыянал-сацыялістычнай рабочай партыі (НСДАП) з 1.12.1927. Гауляйтэр партыйнай акругі Остмарк (1928?), актыўны і паспяховы дзеяч на гэтых землях на карысць НСДАП. Дэпутат прускага Ландтагу (май 1928), кіраўнік фракцыі нацыянал-сацыялістаў, паспяховы палітычны дзеяч, значна спрычыніўся ў гэтай ролі да будучай перамогі НСДАП[3]. Пасля перамогі НСДАП, обер-прэзідэнт Берліна і Брандэнбургу (25.3.1933), гауляйтэр партыйнай акругі Курмарк (1.6.1933). Дэпутат Рэйхстагу, дзяржаўны саветнік у Прусіі (1933—1936). У 1936—1941 не граў актыўнай ролі ў палітычным жыцці Германіі (гл. Эпізод з ананімным лістом), але заставаўся членам НСДАП, дэпутатам Рэйхстагу і гауляйтэрам. Генеральны камісар нямецкай грамадзянскай адміністрацыі[4] ў Генеральным Камісарыяце Беларусь (1941—1943). Загінуў ад падкладзенай бомбы.
Гібель Кубэ правіць
Традыцыйны ў савецкай гістарыяграфіі погляд на арганізацыю бомбавага замаху на Кубэ прыпісвае ініцыятыву і падрыхтоўку камандаванню партызанскага атрада «Дзіма», а непасрэднае выкананне Алене Мазанік і Марыі Осіпавай.
Аднак, існуе меркаванне, што выступіць арганізатарамі замаху мелі повад (востры палітычны канфлікт СС і Кубэ) і магчымасць высокія сілы ў СС, магчыма, з ініцыятывы Гімлера.
Погляды правіць
Антысемітызм правіць
Кубэ лічыўся перакананым антысемітам, нават адным з тэарэтыкаў антысемітызму.
Аднак, з невядомых прычын у красавіку 1936 ён выслаў ананімны ліст да галоўнага суддзі НСДАП рэйхсляйтэра Вальтэра Буха, абвінавачваючы таго ў пераследаванні яўрэяў, адначасова паказваючы на яўрэйскае паходжанне жонкі апошняга. Пасля выкрыцця аўтарства і ў сувязі з высокапастаўленым сваяцтвам Буха (зяць Буха — Борман), Кубэ быў вымушаны пакінуць усе дзяржаўныя і партыйныя пасады, і толькі дзякуючы актыўнаму заступніцтву Гітлера захаваў сваё членства ў НСДАП.
Падчас дзейнасці як кіраўніка нямецкай грамадзянскай адміністрацыі ў Беларусі выступамі супраць нечалавечага трактавання мясцовага насельніцтва (у т.л. яўрэяў) атрымаў ад палітычных апанентаў ярлык «любца яўрэяў».
Беларускае пытанне правіць
Пад кіраўніцтвам Кубэ на акупаваных беларускіх землях праводзілася палітыка г.зв. «вайсрутэнізацыі» — спрыяння беларускаму нацыянальнаму развіццю пад нямецкім кіраўніцтвам і кантролем.
Канфлікт з СС правіць
Падтрымка К. беларускага нацыянальнага руху, хоць і падкантрольнага нямецкай адміністрацыі, выклікала рэзкае незадавальненне і процідзеянне іншых палітычных сіл Германіі, найперш СС (Гімлер). Да яшчэ больш рэзкага палітычнага канфлікту прывялі сістэматычныя выступы К. супраць нечалавечай дзейнасці СС і паліцыі ў Беларусі супраць мясцовага насельніцтва. Палітычны поспех у канфлікце некалькі разоў хіліўся на той ці іншы бок, але канчатковага развязання канфлікт не меў да самай гібелі К.
Ацэнкі правіць
Асоба і дзейнасць К. прыцягнулі да сябе самыя палярныя ацэнкі.
Фармальна, паводле арг. структуры Генеральнага камісарыяту, К. падлягалі ўсе сілы СС і паліцыі на падуладнай яму тэрыторыі, а значыць, К. быў саўдзельнікам іх злачынстваў. Але паводле каманднай структуры СС, камандаваць войскам СС мог толькі рэйхсфюрэр, і, рэальна, сілы СС дзейнічалі незалежна, і непасрэднай віны К. у нацысцкіх злачынствах няма.
Больш таго, як адзначае Райтлінгер[5] менавіта пазіцыя і дзейнасць К., хоць і малаэфектыўныя, пэўны час фактычна стрымлівалі вынішчэнне яўрэяў у Беларусі.
У Германіі правіць
Сярод сваіх таварышаў па нацысцкай партыі К. карыстаўся моцнай падтрымкай Гітлера, але, напр., Гімлер, пасля смерці К., выказаўся, што «толькі смерць уратавала таго ад канцлагеру».
У СССР правіць
К. актыўна падтрымліваў ідэю самастойнай беларускай дзяржаўнасці і аб'ектыўна паспрыяў развіццю беларускай нацыянальнай свядомасці. Менавіта гэтым ён заслужыў адназначна негатыўную ацэнку савецкай, а за ёй і афіцыйнай беларускай гістарыяграфіі[5].
У беларускай эмігранцкай гістарыяграфіі ацэнак дзейнасці К. пазбягалі, відавочна, дзеля лепшага, у параўнанні, выгляду дзейнасці Р. Астроўскага[5].
Зноскі
- ↑ а б в (unspecified title)
- ↑ а б в г д е Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
- ↑ Наогул, дзейнасць у гэты перыяд заслужыла Кубэ ўдзячнасць і моцную падтрымку Гітлера ў шэрагу будучых эпізодаў.
- ↑ Прызначэнне Кубэ пасля пяці гадоў палітычнага нябыту на важную пасаду, хоць і мела за сабой моцную падтрымку Гітлера, але выклікала здзіўленне і шматлікія пярэчанні многіх у кіравальных колах Германіі.
- ↑ а б в Туронак, С.119.
Літаратура правіць
- (Туронак) Jerzy Turonek. Bialorus pod okupacja niemiecka. «WERS», Warszawa—Wroclaw, 1989. 186 s.