Грыб-парасонік пярэсты

Грыб-парасон пярэсты, Буйналускоўніца рабая (Macrolepiota procera) — базідыямікотавы грыб сямейства шампіньёнавыя з вялікім, выпуклым пладовым целам, падобны з выгляду на жаночы парасон.

Грыб-парасонік пярэсты
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Грыбы Падцарства:  Вышэйшыя грыбы Аддзел:  Базідыяльныя грыбы Пададдзел:  Agaricomycotina Клас:  Агарыкаміцэты Падклас:  Agaricomycetidae Парадак:  Агарыкальныя Сямейства:  Шампіньёнавыя Род:  Грыб-парасонік Від:  Грыб-парасонік пярэсты
Міжнародная навуковая назва
Macrolepiota procera (Scop.) Singer, 1948
Сінонімы
Agaricus procerus Scop., 1772 basionym Agaricus antiquatus Batsch, 1783 Lepiota procera (Scop.) Gray, 1821 Amanita procera (Scop.) Fr., 1836 Mastocephalus procerus (Scop.) Pat., 1900
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   56183 EOL   2870280 MB   287857

Шырока распаўсюджаны від у рэгіёнах з умераным кліматам. Часта растуць паасобку на добра ўвільгатнёных глебах, пашах, агародах, на ўзлесках. Спелыя грыбы могуць дасягаць 40 см у вышыню і ў дыяметры шапачкі.

Народныя назвы

Капялюх, варона, каўпак, капак, драфа, дропа, шарафаён, купак, ужачкі, вужовікі, вужачкі, вужовы грыб, варанок, чапля, фарысон, панчоха, панчошка, мухамор, паганка, шэрая мухамора, варона, парасонік.

Апісанне

Ножка 10—30 см, параўнальна тонкая, полая. Мае вельмі жылістую тэкстуру, што робіць яе неядомай. Дасягае поўнай вышыні перад разгортваннем шапачкі. Паверхня пакрытая канцэнтрычнымі, падобнымі да змяінай скуры лускатымі наростамі, светла-бураватая.

Шапачка маладога грыба згорнутая, яйкавіднай формы, аддзеленая ад ножкі кальцом. Па меры вырастання мяжа знікае, пакідаючы мясістае, рухомае кальцо вакол ножкі. Шапачка дарослага грыба амаль пляскатая, 8—30 см у дыяметры, з карычневым навершам у цэнтры, па адчуваннях падобны да скуры.

Пласцінкі вольныя, вельмі шырокія, белыя, часам з ледзь заўважным адценнем ружовага колеру. Аддзеленыя ад ножкі кальцом (каларыумам). Споры гладкія, бяз колеру. Мякаць белая, мае прыемны пах. На разломах можа паружавець.

Выкарыстанне

Парасон пярэсты у кляры

Грыб вельмі папулярны праз свой вялізны памер, працяглы сезон вырастання і шматпрыдатнасць у кулінарыі. У ежу спажываецца толькі шапачкі свежых грыбоў, якія маюць белыя пласцінкі і мякаць.

Грыб-парасон цяжка зблытаць з якім іншым грыбом, асабліва ва Усходняй Еўропе, дзе падобны да яго атрутны ілжэпарасон (лац.: Chlorophyllum molybdites) не сустракаецца.

Можа ўжывацца ў ежу сырым. Часта замочваецца ў масле. У краінах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы гэтыя грыбы звычайна гатуюць як катлеты: абмакаюць у яйкі і сухары і смажаць на алеі ці масле. Падаюць з хлебам.

Падобныя віды

Варта адрозніваць пярэсты парасон і падобны па выглядзе, але меншага памеру Chlorophyllum rhacodes, які выклікае лёгкую слабасць у некаторых людзей, асабліва пры ўжыванні сырым. Чырванеючы парасон расце ў тых самых мясцінах. Адрозніваецца меншымі памерамі, вострым смакам, пачырваненнем мякаці на пераломах, адсутнасцю лускі на ножцы і вельмі шурпатай шапачкай.

Macrolepiota excoriata — таксама ядомы грыб, па памерах звычайна саступае пярэстаму. Сустракаецца значна радзей і мае менш заўважныя выступы на ножцы.

Печурыцы маюць карычневыя споры, і пласцінкі дарослых грыбоў не бываюць белымі.

Галерэя

• 
  Малады парасон
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Паштовая марка Беларусі, 1998

Літаратура

• Зуев Д. П. Дары русского леса. — 5-е изд.. — М.: Лесная промышленность, 1988. — 189 с. — 315 000 экз. — ISBN 5-7120-0088-1.
• Гриб-зонтик // Лесная энциклопедия: В 2-х т. / Гл. ред. Воробьёв Г. И.; Ред. кол.: Анушин Н. А., Атрохин В. Г., Виноградов В. Н. и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1985. — Т. 1. — С. 226. — 563 с. (руск.)
• Сержанина Г. И., Змитрович И. И. Макромицеты. Иллюстрированное пособие для биологов (руск.) / Под ред. Н. А. Дорожкина. — Мн.: Вышэйшая школа, 1978. — С. 60. — 192 с. — 60 000 экз.

Спасылкі

• Macrolepiota рrосеrа (Fr.) Sing. (Lepiota procera Quel.) - Гриб-зонтик пестрый (бел. варона, капялюх, парасонік) (руск.). Макромицеты. «Библиотека о грибах». Праверана 16 лістапада 2010.