Гісторыя Нарвегіі

Дагістарычны перыяд

Асноўны артыкул: Дагістарычная Нарвегія

У эпоху ранняга мезаліту на тэрыторыю Нарвегіі ўслед за адыходзілым на поўнач ледавіком пракраліся дзве роднасных культуры паляўнічых і збіральнікаў, названыя па асноўных помніках Фосна і Комса. Клімат у Нарвегіі пасля заканчэння ледавіковага перыяду быў выключна спрыяльным, і Нарвегія была адной з найбольш густанаселеных тэрыторый у той перыяд гісторыі Зямлі.

У перыяд неаліту на поўдні Нарвегіі існавала мегалітычная, меркавана даіндаеўрапейская культура лейкападобных кубкаў, а на ўсходзе — культура ямачна-грабеністай керамікі (апошняя была меркавана фіна-ўгорскай).

Эпоха вікінгаў (793-1066 гг.)

З прычыны прыродных і кліматычных асаблівасцей у Нарвегіі дрэнна развівалася супольнае землеўладанне; адасобленыя двары складалі прыватную ўласнасць уладальніка, які альбо сам карыстаўся ёю, альбо здаваў у арэнду. Зямля звычайна перадавалася па спадчыне старэйшаму сыну; малодшыя атрымлівалі сваю долю рухомай маёмасцю, і нярэдка адпраўляліся шукаць шчасце на чужыне. У VIII стагоддзі набегі скандынаваў на Еўропу набылі небывалыя маштабы. Удзельнікаў гэтых набегаў называлі вікінгамі. Фармальна кропкай адліку эпохі вікінгаў прынята лічыць напад на манастыр Святога Кутберта на востраве Ліндысфарн ў 793 годзе. Аднак відавочна, што скандынавы здзяйснялі рабаўніцкія рэйды і раней.

Нарвежскія дробныя каралеўствы. 872 г.

Сярэднявечныя храністы (Дудо Сэн-Кантэнскі, Адам Брэменскі) выказвалі меркаванне, што вікінгі сыходзілі ў рабаўніцкія паходы па прычыне перанаселенасці або беднасці. Аднак сучасныя даследаванні абвяргаюць гэты пункт гледжання. Адным з галоўных пабуджальных матываў паходаў вікінгаў, піша Э. Роздаль, былі пошукі славы і багацця, як пра гэта сведчаць скальдычныя песні і рунічныя камяні. Вікінгі таксама шукалі новыя гандлёвыя базы і месцы для паселішчаў. Не апошнюю ролю адыграла развіццё караблебудавання ў Скандынавіі. Акрамя таго, у гэты час у нарвежскім грамадстве адбываліся карэнныя пераўтварэнні. Нярэдка ў заваявальныя экспедыцыі пускаліся і самі конунгі. Сярод іх найбольш вядомыя - Эйрык Крывавая Сякера і Харальд Суровы.

Адрозніваюць два перыяды экспедыцый вікінгаў: у першым нарвежцы плаваюць за мора невялікімі атрадамі, нападаюць толькі на берагі і астравы і выдаляюцца дадому на зімоўку; у другім - збіраюцца вялікімі войскамі, заходзяць углыб тэрыторыі, застаюцца на зіму ў краіне, якую рабуюць, будуюць там умацаванні і, у рэшце рэшт, пасяляюцца ў іх. У некаторых з наведаных вікінгамі землях гэты перыяд пачынаецца раней, у іншых - пазней: у Ірландыі і ў вусце Луары - у 835 годзе, у Англіі і па нізоўях Сены - у 851 годзе. Вікінгі пабывалі практычна ва ўсіх частках Еўропы: плавалі вакол Пірэнейскага паўвострава, рабавалі Прыбалтыку, высаджваліся на Апенінах, падарожнічалі па Кіеўскай Русі і нават служылі ў варажскай гвардыі візантыйскага імператара ў Канстанцінопалі.

У канцы IX стагоддзя, упершыню адбылося аб'яднанне паўднёва-заходніх зямель Нарвегіі. Заслуга гэтая належыць Харальду Цудоўнавалосаму. Вырашальную перамогу над аб'яднаным войскам ярлаў ён атрымаў у бітве пры Хаўрсфіёрдзе. Традыцыйная дата гэтай бітвы - 872 год. Харальду таксама атрымалася падпарадкаваць Аркнейскія і Шэтландскія астравы. Харальд Цудоўнавалосы лічыцца першым конунгам краіны. Яго нашчадкі кіравалі краінай аж да 1319 года.

Харальд пакінуў пасля сябе мноства сыноў, двое з якіх сталі конунгамі Нарвегіі. Яшчэ пры жыцці ён прызначыў сабе ў суправіцелі сына Эйрыка па мянушцы Крывавая Сякера. Пасля смерці Харальда Эйрыку давялося змагацца з братамі за вяршэнства ў Нарвегіі. Спачатку ён разграміў двух братоў, якія загінулі ў баі. Аднак неўзабаве ў краіне аб'явіўся яшчэ адзін, малодшы сын Харальда - Хокан, народжаны ад наложніцы. Ён выхоўваўся ў англійскага караля Этэльстана. Хокан паабяцаў бондам аднавіць іх старажытныя правы і хутка атрымаў іх падтрымку. У выніку Эйрык быў вымушаны пакінуць Нарвегію і з'ехаць у Англію, дзе і знайшоў сваю смерць.

Сярэднявечча

1262 - 1264 гг. - Нарвежцы заваявалі Ісландыю.

1319 - складзена асабістая унія са Швецыяй.

1380 - аналагічная унія падпісана з Даніяй.

1397 - Кальмарская унія, якая аб'яднала тры скандынаўскіх каралеўствы пад эгідай Даніі.

1537 - Нарвегія страціла самастойнасць і стала правінцыяй Даніі.

Нарвегія ў Другой сусветнай вайне

Пачынаючы з уварвання 9 красавіка 1940 года Нарвегія знаходзілася пад ваеннай акупацыяй нямецкіх войскаў і грамадзянскай адміністрацыі Германіі ў супрацоўніцтве з пранямецкім марыянетачным урадам. Акупацыя Нарвегіі нацысцкай Германіяй скончылася 8 мая 1945 года пасля капітуляцыі нямецкіх войскаў у Еўропе.

Нарвегія пасля 1945 года

1949 - ўступленне Нарвегіі ў НАТА