Старажытныя кантакты паміж Кітаем і Міжземнамор’ем
У I—II стст. н.э. Ханьская і Рымская імперыі з'яўляліся гегемонамі процілеглых канцоў Еўразійскага мацерыка, аднак у сілу значнай аддаленасці звесткі адзін пра аднаго ў іх былі даволі скупыя. Кітайцы паважліва звалі Рым (а потым і Візантыю) Дацынь, што значыць «Вялікая Цынь». Рымляне звалі Кітай і кітайцаў Серэс (seres), што значыць «шаўковы» ці «краіна шоўку». Хутчэй за ўсё, гэта слова паходзіць ад кітайскага «сы» (絲, 丝 — шоўк). Ад гэтай назвы пайшло і лацінскае слова «serica» — «шоўк». Пра вытворчасць і вытворцаў шоўку піша, у прыватнасці, Пліній Старэйшы ў «Прыродазнаўчыя гісторыі».
Найстаражытныя звесткі пра кантакты Кітая з Рымам прыводзіць гісторык Луцый Аней Флор. Ён паведамляе, што да двара Актавіяна Аўгуста прыбыло, у колькасці іншых, пасольства з Кітая, якое правяло ў дарозе чатыры гады, і што колер іх скуры служыў пераканаўчым доказам таго, што жывуць яны пад іншым небам, чым рымляне. У I ст. н.э. усталяваўся марскі гандлёвы шлях паміж Еўропай і Кітаем, пасроднікамі на якім выступалі ханьскія даннікі Цзяачжы і кхмерская дзяржава Фунань. У пацверджанне гэтага прыводзяць знаходкі старажытнарымскіх манет у дэльце Меконга (старажытная гавань, згаданая Пталамеем як Кацігара).
Паводле паведамлення Плінія, чацвёртая частка з 40000 рымскіх салдатаў, якія пацярпелі пад кіраваннем Краса страшнае паражэнне ад парфян пад Карамі, была сагнана пераможцамі ў Маргіяну. Паводле меркавання Л. М. Гумілёва, менавіта яны прынялі ўдзел у першай Таласкай бітве з хунамі (36 г. да н.э.) і былі пасля паселены ў межах Кітая[1]. Гэты довад пацвярджаецца нядаўнімі знаходкамі ў Узбекістане рымскіх таблічак, пакінутых салдатамі легіёна «Апалінарыс»[2].
У 97 г. 70-тысячная ханьская армія на чале з Бань Чаа, намерваючыся пакараць стэпавікоў, якія трывожылі гандаль па Вялікаму шаўковаму шляху, пераваліла праз Цянь-Шань і разарыла Сярэднюю Азію аж да Мерва. Мяркуючы па ўсім, яны дзейнічалі ў саюзе з парфянскім царом. У Рым быў накіраваны пасланец па імі Гань Ін, аднак уведзены ў зман парфянамі адносна працягласці марскога шляху ў Рым, ён не прасунуўся далей Месапатаміі. У «Хоу Ханьшу» прыведзены сабраныя ім звесткі пра Дацын, у прыватнасці, гаворка ідзе пра вырабы, якія вырабляліся там, і пра прызначальнасць імператараў у эпоху Нервы.
З сачынення Пталамея даведваемся пра падарожжа да Ташкургана ў цяперашнім Сіньцзяне, здзейсненным неўзабаве пасля таго знатным рымлянінам Таціянам. Пра тое, што некаторыя марскія пасольствы дасягалі і самой сталіцы ханьскіх імператараў, вядома з «Хоу Ханьшу», якая згадвае пра прыбыццё паслоў з Дацыня ў 161, 284 і 230-х гг. Зрэшты, апісанні іх прынашэнняў імператару (напр., вырабы з косці насарога) сведчаць пра тое, што набываліся яны дзесьці па дарозе, хутчэй за ўсё, у Індакітаі.
Гл. таксама правіць
Зноскі
Літаратура правіць
- Hill, John E. 2004. The Western Regions according to the Hou Hanshu.
- Henry Yule. Cathay and the Way Thither. 1915.