Даіндаеўрапейскі субстрат

Даіндаеўрапейскі субстрат — мовы, якія існавалі на тэрыторыі Еўропы, Іранскага культурнага кантынента і Індастана да прыходу туды носьбітаў індаеўрапейскіх моў. Ад даіндаеўрапейскага перыяду засталіся нешматлікія помнікі. Пра наяўнасць субстрата, апроч іх, дазваляюць меркаваць гідронімы, тапонімы і словы індаеўрапейскіх моў з няяснай этымалогіяй, а таксама згадкі ў антычных ці старажытнаіндыйскіх крыніцах меркавана неіндаеўрапейскіх народаў.

Лакалізацыя вядомых па пісьмовых крыніцах даіндаеўрапейскіх моў: Дарымскія народы Іберыі: баскская, тартэсійская, іберская; Дарымская Італія: этруская, рэцкая, сіканская, паўночнапіцэнская; Анатолія: хацкая, хурыта-ўрарцкія, Грэцыя і Кіпр: лемнаская, этэакрыцкая, этэакіпрская, Іран: эламская, Індыя: харапская, Шры-Ланка: веда.

Гісторыя вывучэння

Гіпотэзы пра існаванне даіндаеўрапейскіх моў на тэрыторыі старажытнай Еўропы сталі высоўвацца лінгвістамі з сярэдзіны XIX ст. Для гэтых моў, меркавана звязаных з насельніцтвам эпохі неаліту, быў прапанаваны тэрмін «азіянічныя», англ.: Asianic, фр.: asianique (паколькі іх носьбіты лічыліся выхадцамі з Блізкага Усходу), які, аднак, не прыжыўся.

Марыя Гімбутас, адна з найбуйнейшых фігур індаеўрапеістыкі, у адносінах да меркавана даіндаеўрапейскага перыяду гісторыі Еўропы выкарыстоўвала тэрмін «Старая Еўропа», аднак апісаная ёй культура «старой Еўропы» ахоплівае неалітычныя балканска-ўсходнееўрапейскія культуры размаляванай керамікі і не ўключае дагістарычныя культуры Атлантычнай Еўропы.

У наш час найбуйнейшая група даследчыкаў даіндаеўрапейскага субстрата маецца ў Лейдэнскім універсітэце (Р. Беекес, Ж. ван Дрым, П. Схрэйвер), у ЗША (У. Леман), у Германіі (Р. Майлхамер), у Францыі (А. Фурнэ) і інш.

Еўропа

Гл. таксама: Палеаеўрапейскія мовы і Гідронімы старажытнай Еўропы

• Фіна-ўгорскія мовы
• Дагрэчаскі субстрат:
  • Народы мора
  • Мова Лемнаскай стэлы
  • Пеласгская мова
  • Этэакрыцкая мова і мінойская мова — дагрэчаскія мовы Крыта
  • Этэакіпрская мова і мова кіпра-мінойскіх надпісаў — дагрэчаскія мовы Кіпра
• Дагерманскі субстрат
• Дакельцкі субстрат
  • Дакельцкі астраўны субстрат
    • Дагайдэльскі субстрат
    • Пікцкая мова
  • Дакельцкі кантынентальны субстрат
• Дакласічныя мовы Італіі:
  • Лігурыйскі субстрат (таксама ў Францыі, у тым ліку на Корсіцы, і ў Іспаніі)
  • Пратасардская мова (ці некалькі моў)
  • Паўночнапіцэнская мова
  • Сіканская мова (магчыма, роднасны лігурыйскай)
  • Тырэнскія мовы
    • Рэцкая мова
    • Этруская мова
    • магчыма, шэраг моў за межамі Італіі (лемнаская, этэакіпрская)
  • Элімская мова (магчыма, індаеўрапейская)
• Палеаіспанскія мовы
  • Іберская мова
  • Тартэсійская мова
  • Аквітанская мова
  • Баска-іберская гіпотэза

Азія

• Анатоля:
  • Хацкая мова
  • Хурыта-ўрарцкія мовы
• Вялікі Іран
  • Кутыйская мова
• Даарыйскі субстрат:
  • Даведычны субстрат
    • Пісьмо даліны Інда
  • Ведскі субстрат у сінгальскай мове
    • Веда
  • Ніхалі, кусунда

Літаратура

Археалогія і культура

• Гимбутас М. Цивилизация Великой Богини. М. 2005.
• Anthony, David with Jennifer Y. Chi (eds., 2009). The Lost World of Old Europe: The Danube Valley, 5000-3500 BC.
• Bogucki, Peter I. and Pam J. Crabtree (eds. 2004). Ancient Europe 8000 BC—1000 AD: An Encyclopedia of the Barbarian World. New York: Charles Scribner's Sons.
• Gimbutas, Marija (1973). Old Europe c. 7000-3500 B.C.: the earliest European civilization before the infiltration of the Indo-European peoples. The Journal of Indo-European Studies 1/1-2. 1-20.
• Tilley, Christopher (1996). An Ethnography of the Neolithic. Early Prehistoric Societies in Southern Scandinavia. Cambridge University Press.

Лінгвістыка

• Bammesberger, Alfred and Theo Vennemann (eds., 2003). Languages in Prehistoric Europe. Heidelberg: Carl Winter.
• Blench, Roger and Matthew Spriggs (eds. 1). Archaeology and Language. Vol. I. Theoretical and Methodological Orientations.
• Dolukhanov, Pavel M. (2003) Archaeology and Languages in Prehistoric Northern Eurasia // Japan Review, 15:175-186. http://shinku.nichibun.ac.jp/jpub/pdf/jr/IJ1507.pdf
• Gimbutas, Marija (1989). The Language of the Goddess
• Greppin, John and T.L.Markey (eds., 1990). When Worlds Collide: The Indo-Europeans and the Pre-Indo-Europeans, Ann Arbor.
• Hubschmid, Johannes (1962). Lenguas no indoeuropeas: toponimia prerromana. Enciclopedia linguistica hispanica. CSIC, Madrid.
• Lehmann, Winfred P. Pre-Indo-European. Washington, DC: Institute for the Study of Man. 2002. ISBN 0-941694-82-8.
• Lieberman, Mark. The Linguistic Diversiry of Aboriginal Europe // Language Log. January 6, 2009. http://languagelog.ldc.upenn.edu/nll/?p=980
• Mailhammer, Robert (2010). Diversity vs. Uniformity. Europe before the Arrival of Indo-European Languages. http://www.lrz.de/~mailhammer/htdocs/pdf/SWE_paper-MTP_draft.pdf(недаступная спасылка) // to appear in: Mailhammer, Robert and Theo Vennemann. Linguistic Roots of Europe. Copenhagen: Museum Tusculanum Press.
• Pre-Indo-European // Encyclopedia of the Languages of Europe. Edited by: Glanville Price. 2000. eISBN 978-0-631-22039-8.
• Vennemann, Theo. Languages in Prehistoric Europe north of the Alps. http://www.scribd.com/doc/8670/Languages-in-prehistoric-Europe-north-of-the-Alps
• Vennemann, Theo (2008). Linguistic reconstruction in the context of European prehistory. Transactions of the Philological Society. Volume 92, Issue 2, pages 215—284, November 1994
• Woodard, Roger D. (ed., 2008) Ancient Languages of Asia Minor. Cambridge University Press.
• Woodard, Roger D. (2008) Ancient Languages of Europe. Cambridge University Press.

Спасылкі

• Рэканструкцыя міграцый моўных сем'яў і археалагічных культур у Еўропе (неаліт і энеаліт). Карты з каментарыямі на французскай мове