Дзеці Разэнталя
Дзеці Разэнталя (руск.: Дети Розенталя) — постмадэрнісцкая[6] опера ў двух дзеяннях кампазітара Леаніда Дзясятнікава на лібрэта Уладзіміра Сарокіна. Сусветная прэм'ера адбылася ў Вялікім тэатры ў 2005 годзе[7][8][9][10]. Опера апавядае аб клонах («дублях») вялікіх кампазітараў — Вагнера, Вердзі, Мусаргскага, Чайкоўскага, Моцарта — створаных Алексам Разэнталем, навукоўцам, уцекачам з нацысцкай Германіі ў СССР[11].
| Дзеці Разэнталя | |
|---|---|
| Кампазітар | |
| Лібрэтыст | Уладзімір Георгіевіч Сарокін[5] |
| Мова лібрэта | руская |
| Жанр | пастмадэрністская опера[d][1] |
| Дзеяў | 2[2] |
| Карцін | 5[2] |
| Першая пастаноўка | 23 сакавіка 2005[3][4] |
| Месца першай пастаноўкі | Вялікі тэатр |
| Месца дзеяння | Масква |
| Час дзеяння | XX стагоддзе |
Пастаноўка оперы ў Вялікім тэатры спачатку выклікала грамадскі рэзананс, звязаны са скандальнай вядомасцю аўтара лібрэта В. Г. Сарокіна[12], выкарыстаннем ненарматыўнай лексікі, а таксама маргінальнасцю персанажаў[13]. Аднак опера не была знятая з пастаноўкі і выконвалася падчас гастроляў у наступныя гады[14][15]. За гэтую пастаноўку Вялікі тэатр быў узнагароджаны Спецыяльнай Прэміяй Журы на конкурсе «Залатая Маска» ў 2006 годзе[16].
Гісторыя стварэння
правіць
Опера была пастаўлена па першаму амаль за 30 гадоў заказу Вялікага тэатра на новую арыгінальную оперу[12][17]. Эдуард Баякоў і Пётр Паспелаў ініцыявалі і пралабіравалі праект у адміністрацыі Вялікага тэатра[18]. У 2002 годзе быў падпісаны кантракт з кампазітарам Леанідам Дзясятнікавым і пісьменнікам Уладзімірам Сарокіным[19]. Першапачаткова меркавалася перапрацаваць п'есу «Капуста» Сарокіна, але, каб пазбегнуць выкарыстання ненарматыўнай лексікі, было прынята рашэнне стварыць арыгінальнае лібрэта. Пры сустрэчы. Л. Дзясятнікава і. В. Сарокіна ў пасёлку Кратава ў Падмаскоўі Сарокін прапанаваў: «А давайце напішам оперу аб клонах кампазітараў-класікаў»[20].
Вагнер, Вердзі, Моцарт, Мусаргскі і Чайкоўскі былі абраныя як самыя рэпрэзентатыўныя кампазітары для опернага мастацтва. Суадносіны два рускіх кампазітара да трох нярускіх было абраны свядома[20]. Пры падрыхтоўцы да працы над лібрэта Уладзімір Сарокін азнаёміўся з лібрэта «Пярсцёнка Нібелунга» Вагнера ў перакладзе пачатку 20 стагоддзя, перакладамі лібрэта опер Вердзі, з лібрэта «Хаваншчыны» і «Барыса Гадунова» Мусаргскага і іншымі. Дзясятнікаў распрацоўваў музыку да оперы на аснове прац кампазітараў 19 стагоддзя, не абмяжоўваючыся «арыгіналамі» прадстаўленых у оперы дубляў. У інтэрв'ю ён таксама адзначыў, што не можа ігнараваць сучасную поп-музыку як патэнцыйны матэрыял[20].
Сюжэт
правіцьУ пачатку першага дзеяння дэманструецца чорна-белы «нямы» фільм, які апавядае аб нямецкім вучоным Алексе Разэнтале, які пераехаў у СССР і праводзіць вопыты па дубляванні жывых істот і людзей.
Першая сцэна 1й карціны адбываецца ў лабараторыі Разэнталя. Ідзе падрыхтоўка да дублявання Моцарта. Разэнталь і хор навукоўцаў спяваюць песню і славяць «уваскрашэнне» геніяў: «Веру: несумяшчальныя геній і смерць!» (Верю: несовместны гений и смерть!) Голас з рэпрадуктара тлумачыць этапы дублявання арганізма па Разэнталю. Пасля ідуць спевы Разэнталя, Паплечнікаў і Генетыкаў, з якіх можна заключыць, што дубляванне прайшло паспяхова. Сцэна другая. Ноч. У гамаках каля навуковага цэнтра спяць дублі: Вагнер, Моцарт, Вердзі і Мусаргскі. З'яўляецца Разэнталь з калыскай. Устрывожаны Вагнер прачынаецца і распавядае змест свайго кашмару: выдатны лебедзь пераўтвараецца ў дождж з магільных чарвякоў. Прачынаюцца астатнія дублі, Разэнталь паведамляе ім аб паспяховым дубліраванні Моцарта.
2я карціна. Месца падзей: веранда дачы Разэнталя. Дуэт Няні і Чайкоўскага: яны наракаюць, што Моцарт нарадзіўся пасля вайны, і яна ўжо не можа наталяць яго грудзьмі, як астатніх дубляў. Чайкоўскі перажывае: «Які складаны свет! / Як страшна ў ім / І дзіўна!» (Как сложен мир! / Как страшно в нем / И странно!) Разэнталь уносіць нованароджанага Моцарта. Астатнія Дублі і Няня ўспамінаюць, як іх уносілі ў дом пасля нараджэння. Пры згадванні падораных Сталіным дзіцячых цацак на сцэну выходзяць Цацкі і танчаць. Разэнталь прызнаецца, што дубляваў кампазітараў таемна, паколькі праграма дублявання павінна рэпрадуктаваць рабочых: стахановцев і да т. п. Затым ідзе чарада малюнкаў лідараў краіны, якая дэманструе паступовае памяншэнне фінансавання праграмы дублявання да поўнага спынення пры Ельцыне. У канцы з'яўляецца вялікі жалобны партрэт Разэнталя з датамі: 1910—1992. Голас паведамляе, што ў дзяржавы няма сродкаў на ўтрыманне дубляў.
Другое дзеянне пачынаецца 3й карцінай, падзеі якой разгортваюцца на Плошчы трох вакзалаў у Маскве ў 1993 годзе. Паязджане, Таксісты, Бежанец, Напарстнікі, Бомж, Прастытуткі, Гандляры спяваюць кожны аб сваім. Дублі даюць музычнае выступленне. Прастытутка Таня расчуленая. Усе дублі акрамя Моцарта сыходзяць у кабак, ён застаецца з Таняй. Адбываецца пераход да першай сцэне 4й карціны: Моцарт і Таня спяваюць пра іх каханне. Умешваецца сутэнёр Кела. Вердзі плаціць за Таню залатымі гадзінамі бацькі, выкупляючы яе ў Келы. Моцарт і Таня клічуць усіх на сваё вяселле: «Усё перамагае каханне!» Кела наракае, што ў яго звялі прастытутку: «Нядоўга вяселейка працягнецца! / Наракай, аторва, на сябе!» У другой сцэне ўсе персанажы вакзала зноў выбягаюць на сцэну. Вяселле, усе весяляцца. Таня кліча ўсіх дубляў паехаць з ёй і Моцартам жыць у Крым да яе маці. Прыбывае іх цягнік. Мусаргскі прапануе выпіць гарэлкі «на адыходак». Неўзабаве дублі і Таня пачынаюць адчуваць сябе дрэнна і падаюць на зямлю.
5я карціна паказвае Моцарта які ляжыць на бальнічным ложку ў бальніцы Скліфасоўскага. Ідзе дыялог Моцарта і Голасу, які тлумачыць, дзе ён знаходзіцца і што ўсе дублі і Таня памерлі ад пацучынага яду, падсыпанага Келай. Моцарт выжыў, так як яго арыгінал быў атручаны ртуццю і арганізм выпрацаваў на яе злучэння імунітэт. Спевы Моцарта перамяжоўваецца цытатамі з партый Дубляў і Тані, пакуль яны ўсё не згасаюць; Моцарт застаецца адзін[11].
Структура оперы
правіцьОпера Дзясятнікава з'яўляецца постмадэрнісцкай у музыцы: кожнаму з дубляў кампазітараў адпавядае матыў у творчай манеры іх «арыгіналаў»[8]. Адсылкі ў музыцы не абмяжоўваюцца дублямі кампазітараў, у прыватнасці, можна таксама заўважыць стылістычны ўплыў Шастаковіча[12].
Лібрэта з'яўляецца канцэптуальнай асновай, якая падтрымлівае музычную структуру оперы праз падзел на карціны, стылізаваныя пад адпаведных кампазітараў. Вагнер у першай карціне апісвае свой кашмар, што перагукваецца з вобразам чароўнага лебедзя. У другой карціне дуэт Чайкоўскага з Няняй парадуе «Яўгена Анегіна». У трэцяй карціне персанажы і масавыя сцэны адсылаюць гледача да «Барыса Гадунова» Мусаргскага. Чацвёртая карціна прысвечана Вердзі, што дасягаецца праз дуэт Моцарта і Тані, а таксама ўстаўкамі італьянскага тэксту. Аднак цяжка знайсці адсылкі да творчасці Моцарта, магчыма, па прычыне цяжкасці парадзіравання яго музыкі[12].
-
«Лаэнгрын» — опера Вагнера па матывах легенды пра рыцара-лебедзя (ілюстрацыя А. фон Хеккеля) -
Дуэт няні і Таццяны «Аб чым жа, Таня» з оперы «Яўген Анегін» П. Чайкоўскага
-
Сцэна царскага каранавання з оперы «Барыс Гадуноў» М. Мусаргскага (дызайн А. Галавіна для пастаноўкі С. Дзягілева ў Парыжы) -
Прыкладам любоўнага дуэта Вердзі можа служыць Un dì, felice, eterea з першага акта «Травіяты» — самай папулярнай оперы кампазітара (на ілюстрацыі сучасная пастаноўка Р. Уілсана)
Зноскі
правіць- ↑ http://www.bolshoi.ru/about/press/articles/announce/835/
- ↑ а б The official web site of Vladimir Sorokin
- ↑ Rossiyskaya Gazeta — Россия: 1990. — ISSN 1606-5484; 1560-0823
- ↑ Lenta.ru — 1998.
- ↑ а б http://www.vremya.ru/2005/37/10/119830.html
- ↑ Александр Ведерников отвечает на вопросы Владимира Молчанова(недаступная спасылка). www.bolshoi.ru. Архівавана з першакрыніцы 24 ліпеня 2016. Праверана 24 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ «Дети Разэнталя» в Бальшом театре | Belcanto.ru. www.belcanto.ru. Праверана 6 жніўня 2016. (руск.)
- ↑ а б "Дети Разэнталя" родились и умерли под аплодисменты. Праверана 6 жніўня 2016. (руск.)
- ↑ Гюляра Садых-заде. «ДЕТИ РазэнтаЛЯ». ОПЕРА И СПЕКТАКЛЬ | Петербургский театральный журнал (Официальный сайт). ptj.spb.ru. Праверана 17 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ Состоялась премьера "Детей Разэнталя". Российская газета. Праверана 6 жніўня 2016. (руск.)
- ↑ а б Дети Разэнталя(недаступная спасылка). www.srkn.ru. Архівавана з першакрыніцы 12 ліпеня 2016. Праверана 6 жніўня 2016. (руск.)
- ↑ а б в г Густякова, Дарья Юрьевна Российский оперный театр в контексте массовой культуры Архівавана 18 жніўня 2016. (руск.)
- ↑ Махлина, Светлана Тевельевна Семиотика искусства в XXI в // Вестник Санкт-Петербургского государственного университета культуры и искусств. — 2013-01-01. — Вып. 3 (16). (руск.)
- ↑ От Чайковского до Дзясятнікава(недаступная спасылка). www.bolshoi.ru. Архівавана з першакрыніцы 24 ліпеня 2016. Праверана 24 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ "Мелодия" и Бальшой театр выпустят оперу "Дети Разэнталя" на дисках. Праверана 24 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ Дети Разэнталя(недаступная спасылка). Golden Mask. Архівавана з першакрыніцы 24 ліпеня 2016. Праверана 24 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ 229-й сезон(недаступная спасылка). www.bolshoi.ru. Архівавана з першакрыніцы 24 ліпеня 2016. Праверана 24 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ ГЛФР :: Шибболет от модернистов(недаступная спасылка). glfr.ru. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2016. Праверана 13 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ БальшОЙ ТЕАТР ГОТОВИТ МИРОВУЮ ПРЕМЬЕРУ(недаступная спасылка). www.bolshoi.ru. Архівавана з першакрыніцы 24 ліпеня 2016. Праверана 24 ліпеня 2016. (руск.)
- ↑ а б в Юлия Бедерова, Леонид Десятников. Время новостей: N°37, 04 марта 2005: Леонид Десятников: Тем, кто выставил себя на посмешище, -- мои соболезнования. www.vremya.ru. Праверана 17 ліпеня 2016. (руск.)