Вікіпедыя

Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі»

Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі» (укр.: Закон України «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики в Україні і деколонізацію топонімії») — закон, прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 21 сакавіка 2023 года. Закон забяспечыў прававую аснову для працэсу дэкаланізацыі [дэрусіфікацыі] ва Украіне[uk], які быў пачаты пасля ўварвання Расіі ва Украіну ў 2022 годзе.

Закон прыняты 248 галасамі народных дэпутатаў.[1]

Гісторыя прыёму правіць

Дэкаланізацыя ва Украіне пачалася з распадам СССР[2][3][4], аднак апагей працэсу дэкаланізацыі прыйшоўся на пачатак расійскага ўварвання ва Украіну ў 2022 годзе. Расійскія помнікі былі знесены ў гарадах і вёсках. Пад дэкаланізацыю трапілі і назвы вуліц, звязаныя з Расійскай Федэрацыяй. Змены адбыліся ў Львове, Дніпре, Кіеве і Харкаве. У сваю чаргу Івана-Франкоўск стаў першым горадам Украіны, які цалкам вызваліўся ад рускіх тапонімаў.

5 красавіка 2022 года ў Вярхоўнай Радзе зарэгістраваны законапраект аб унясенні змяненняў у Закон Украіны «Аб геаграфічных назвах» адносна дэкаланізацыі тапанімікі і рэгулявання выкарыстання геаграфічных назваў у населеных пунктах Украіны №7253.[5] 18 красавіка 2022 года Камітэт Вярхоўнай Рады Украіны па пытаннях арганізацыі дзяржаўнай улады, мясцовага самакіравання, рэгіянальнага развіцця і горадабудаўніцтва рэкамендаваў парламенту прагаласаваць за аснову гэты законапраект, паколькі яго прыняцце паскорыла б дэсаветызацыю і дэрасеізм Украіны.[6]

21 красавіка 2022 года сакратар РНБА Украіны Аляксей Данілаў заявіў, што татальная дэрусіфікацыя бізнесу, палітыкі і многіх сфер жыцця Украіны непазбежная: «нічога рускага тут не застанецца».

14 сакавіка 2023 года шэраг грамадскіх арганізацый падпісалі адкрыты зварот з заклікам да Вярхоўнай Рады Украіны прыняць узгоднены на ўзроўні парламента закон аб дэкаланізацыі.[7]

21 сакавіка 2023 года Вярхоўная Рада Украіны прыняла Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расейскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыю тапанімікі».[8]

21 красавіка 2023 года прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі падпісаў закон аб дэкаланізацыі.З 27 ліпеня 2023 года ўваходзіць у дзеянне Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі».[9]

20 лістапада 2023 г. Украінскі інстытут нацыянальнай памяці падрыхтаваў зборнік матэрыялаў, рэкамендацый і дакументаў па выкананні патрабаванняў Закона Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі».[10]

Змест правіць

Закон складаецца з 8 артыкулаў, у тым ліку:

  1. Сфера дзеяння Закона
  2. Азначэнне тэрмінаў
  3. Асуджэнне расійскай імперскай палітыкі
  4. Забарона прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі
  5. Забарона выкарыстаньня і прапаганды сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
  6. Забеспячэнне ўмоў для правядзення даследаванняў і рэалізацыі мерапрыемстваў па ўвекавечанні памяці аб барацьбе з расійскай імперскай палітыкай
  7. Адказнасьць за парушэньне заканадаўства аб забароне вырабу, распаўсюду, а таксама публічнага выкарыстаньня сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
  8. Заключныя і пераходныя палажэнні.

Асноўныя палажэнні правіць

Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі» растлумачвае значэнне такіх тэрмінаў, як «прапаганда расійскай імперскай палітыкі», а таксама вызначае адказнасць за парушэнне заканадаўства, якое забараняе выраб, распаўсюд і публічнае выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі:

  • закон закранае сферу грамадскай прасторы, тапанімікі, найменняў юрыдычных асоб, помнікаў і памятных знакаў і знакаў для тавараў і паслуг;
  • прызнае злачыннай і асуджае расейскую імпэрскую палітыку;
  • забараняе прапаганду сімволікі расійскай імперскай палітыкі (за выключэннямі, прапісанымі ў законе), вызначае парадак ліквідацыі такой сімволікі з публічнай прасторы.
  • забараняе прысваенне геаграфічным аб'ектам, юрыдычным асобам і аб'ектам права ўласнасці назваў, якія ўслаўляюць, увекавечваюць, прапагандуюць або змяшчаюць сімвалы расійскай імперскай палітыкі і сучаснай Расійскай Федэрацыі як дзяржавы-агрэсара.

Тэрміны і суб'екты прыняцця рашэнняў правіць

Аб перайменаванні тапонімаў у межах населеных пунктаў і дэмантажы помнікаў і памятных знакаў, на якія не распаўсюджваецца заканадаўства аб ахове помнікаў:

  • 27 ліпеня 2023 года — 27 студзеня 2024 года: органы мясцовага самакіравання населеных пунктаў (сельскія, пасялковыя, гарадскія саветы або ваенна-цывільныя адміністрацыі).

Калі рашэнне на гэтым этапе не прынята, паўнамоцтвы надзяляюцца:

  • 27 студзеня — 27 красавіка 2024 года: сельскія, пасялковыя, гарадскія галавы або асобы, якія ажыццяўляюць іх паўнамоцтвы;
  • 27 красавіка — 27 ліпеня 2024 года: кіраўнікі абласных дзяржаўных адміністрацый або асобы, якія ажыццяўляюць іх паўнамоцтвы.

Рашэнні аб перайменаванні населеных пунктаў прымаюцца Вярхоўнай Радай Украіны:

27 ліпеня 2023 года — 27 студзеня 2024 года: мясцовыя органы ўлады павінны ўнесці свае прапановы ў Вярхоўную Раду Украіны;

27 ліпеня 2023 года — 27 студзеня 2024 года: Кабінет міністраў Украіны павінен правесці кансультацыі з прадстаўнікамі карэнных народаў і ўнесці прапановы аб перайменаванні Крыма.

Пры перайменаванні тапонімаў неабходна ўлічваць законы «Аб пераходзе за юрыдычнымі асобамі і аб’ектамі права ўласнасці на імёны (псеўданімы) фізічных асоб, юбілейныя і святочныя даты, назвы і даты гістарычных падзей», “Аб геаграфічных назвах”. Рашэнні павінны прымацца з улікам прапаноў навукоўцаў, меркавання грамад, рэкамендацый Украінскага інстытута нацыянальнай памяці.

Калі помнік мае статус аховы помніка, неабходна выконваць працэдуры, прадугледжаныя заканадаўствам аб ахове культурнай спадчыны:

  • Адносна помнікаў мясцовага значэння рашэнне прымаецца Міністэрствам культуры і інфармацыйнай палітыкі Украіны па прадстаўленні органаў аховы культурнай спадчыны, Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры, іншых грамадскіх арганізацый, у статутныя задачы якіх уваходзіць ахова культурнай спадчыны. Тэрмін выканання: адзін месяц з дня паступлення заяўкі.
  • Адносна помнікаў рэспубліканскага значэння — Кабінет міністраў Украіны па звароце Украінскага інстытута нацыянальнай памяці. Тэрмін: адзін год з дня паступлення заяўкі;

Да 27 ліпеня 2023 года Кабінет міністраў Украіны на запыт Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры разгледзіць статус помнікаў і памятных знакаў, якія з'яўляюцца аб'ектамі культурнай спадчыны і змяшчаюць сімвалы расійскай імперыі. палітыкі. Калі забароненую сімволіку змяшчае толькі элемент, а не ўвесь помнік, выдаляць трэба толькі такі элемент.

Юрыдычныя асобы, палітычныя партыі і аб'яднанні грамадзян павінны да 27 жніўня 2023 года выдаліць забароненую сімволіку з устаноўчых дакументаў, назваў і ўласнай сімволікі. Уладальнікі знакаў для тавараў і паслуг, якія ўтрымліваюць сымбалі расейскай імпэрскай палітыкі, абавязаныя да 27 кастрычніка 2023 году прывесьці такія знакі ў адпаведнасьць з заканадаўствам. Юрыдычныя асобы вызваляюцца ад выплаты адміністрацыйнага збору пры дзяржаўнай рэгістрацыі змяненняў ва ўстаноўчыя дакументы, звязаных з рэалізацыяй закона аб дэкаланізацыі. Дзейнасць асоб, якія не выконваюць патрабаванні заканадаўства, можа быць забароненая.

Выключэнні правіць

  • дзеячы, якія займалі кіруючыя пасады ў расійскіх дзяржаўных установах ад Маскоўскага царства да сучаснай Расійскай Федэрацыі або спрыялі яе палітыцы, адначасова абаранялі палітычныя, эканамічныя і культурныя правы ўкраінскага народа, развівалі ўкраінская нацыянальная дзяржаўнасць, навука і культура, але гэтае выключэнне не распаўсюджваецца на супрацоўнікаў савецкіх органаў дзяржаўнай бяспекі;
  • мемарыяльныя знакі, звязаныя з супрацівам і выгнаннем нацыстаў з Украіны;
  • тапонімы або назвы ў гонар назваў гарадоў Расіі і іншых геаграфічных, гістарычных і культурных аб'ектаў Расійскай Федэрацыі, калі яны звязаны з абаронай правоў або развіццём украінскага народа або з культурай паняволеных народаў Расіі. Федэрацыя;
  • сімвалы, у тым ліку памятныя знакі, толькі таму, што яны былі ўсталяваны ў часы СССР або Расійскай імперыі, і назвы, сугучныя толькі назвам або аб'ектам, на якія распаўсюджваюцца абмежаванні, прадугледжаныя заканадаўствам;
  • забарона не распаўсюджваецца на аб'екты сусветнай спадчыны, нацыянальныя музейныя, архіўныя і бібліятэчныя фонды, пахавальныя збудаванні на тэрыторыі пахаванняў, ганаровыя месцы пахаванняў на могілках, узнагароды, атрыманыя да ўступлення ў сілу закона аб дэкаланізацыі, арыгінальныя баявыя сцягі., акрамя сімволікі сучаснага расійскага ваеннага ўварвання ва Украіну, прадметы антыкварнага гандлю, прыватныя калекцыі і прыватныя архіўныя зборы, дакументы;
  • калі выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі не вядзе да яе гераізацыі ці апраўданьня, то яна можа прысутнічаць у: экспазыцыях музэяў, тэматычных выставах, навуковых працах, творах мастацтва, рэканструкцыях гістарычных падзеяў, атлясах, картах, даведніках, навучальных матэрыялаў, інфармацыйнай прадукцыі.

Гл. таксама правіць

Заўвагі правіць

  1. ↑ Деколонізація в законі: Рада проголосувала за скасування російських географічних назв (укр.). novynarnia.com (21 сакавіка 2023). Праверана 8 чэрвеня 2023.
  2. ↑ Про приведення назви міста Ровно і Ровенської області у відповідність до правил українського правопису | від 11.06.1991 № 1183-XII
  3. ↑ Про відновлення селам Устенське Перше і Устенське Друге Здолбунівського району Ровенської області їх колишніх найменувань | від 16.06.1988 № 6040-XI
  4. ↑ Про відновлення селищу міського типу Першотравневе Ровенської області колишнього найменування Моквин | від 31.10.1990 № 423-XII
  5. ↑ Раді пропонують змінити географічні назви, які символізують росію. www.ukrinform.ua (6 красавіка 2022).
  6. ↑ У Верховній Раді пропонують прийняти закон про заборону географічних назв та символіки РФ. LB.ua (18 красавіка 2022).
  7. ↑ Активісти закликають ухвалити законопроєкт про деколонізацію (укр.). chytomo.com (14 сакавіка 2023). Праверана 8 чэрвеня 2023.
  8. ↑ Парламент ухвалив закон про засудження і заборону російської імперської політики і деколонізацію топонімії (укр.). detector.media (21 сакавіка 2023). Праверана 8 чэрвеня 2023.
  9. ↑ УІНП. Пояснюємо деколонізацію: УІНП підготував інфографіку про те, як буде реалізовуватися закон. УІНП (8 чэрвеня 2023).
  10. ↑ УІНП. Збірник рекомендацій «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики» (укр.). УІНП. Праверана 13 снежня 2023.

Спасылка правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Закон_Украіны_«Аб_асуджэнні_і_забароне_прапаганды_расійскай_імперскай_палітыкі_ва_Украіне_і_дэкаланізацыі_тапанімікі»&oldid=4642617"