Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі»

У гэтай старонкі няма правераных версій, хутчэй за ўсё, яе якасць не ацэньвалася на адпаведнасць стандартам.

Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі» (укр.: Закон України «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики в Україні і деколонізацію топонімії») — закон, прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 21 сакавіка 2023 года. Закон забяспечыў прававую аснову для працэсу дэкаланізацыі [дэрусіфікацыі] ва Украіне[uk], які быў пачаты пасля ўварвання Расіі ва Украіну ў 2022 годзе.

заканадаўчы акт
«Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі»»
укр.: Закон України «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики в Україні і деколонізацію топонімії»
Дзяржава: Сцяг Украіны Украіна
Нумар: 3005-IX
Ухваленне: 21 сакавіка 2023
Падпісанне: 21 красавіка 2023
Уступ у сілу: 27 ліпеня 2023

Закон прыняты 248 галасамі народных дэпутатаў.[1]

Гісторыя прыёму

правіць

Дэкаланізацыя ва Украіне пачалася з распадам СССР[2][3][4], аднак апагей працэсу дэкаланізацыі прыйшоўся на пачатак расійскага ўварвання ва Украіну ў 2022 годзе. Расійскія помнікі былі знесены ў гарадах і вёсках. Пад дэкаланізацыю трапілі і назвы вуліц, звязаныя з Расійскай Федэрацыяй. Змены адбыліся ў Львове, Дніпре, Кіеве і Харкаве. У сваю чаргу Івана-Франкоўск стаў першым горадам Украіны, які цалкам вызваліўся ад рускіх тапонімаў.

5 красавіка 2022 года ў Вярхоўнай Радзе зарэгістраваны законапраект аб унясенні змяненняў у Закон Украіны «Аб геаграфічных назвах» адносна дэкаланізацыі тапанімікі і рэгулявання выкарыстання геаграфічных назваў у населеных пунктах Украіны №7253.[5] 18 красавіка 2022 года Камітэт Вярхоўнай Рады Украіны па пытаннях арганізацыі дзяржаўнай улады, мясцовага самакіравання, рэгіянальнага развіцця і горадабудаўніцтва рэкамендаваў парламенту прагаласаваць за аснову гэты законапраект, паколькі яго прыняцце паскорыла б дэсаветызацыю і дэрасеізм Украіны.[6]

21 красавіка 2022 года сакратар РНБА Украіны Аляксей Данілаў заявіў, што татальная дэрусіфікацыя бізнесу, палітыкі і многіх сфер жыцця Украіны непазбежная: «нічога рускага тут не застанецца».

14 сакавіка 2023 года шэраг грамадскіх арганізацый падпісалі адкрыты зварот з заклікам да Вярхоўнай Рады Украіны прыняць узгоднены на ўзроўні парламента закон аб дэкаланізацыі.[7]

21 сакавіка 2023 года Вярхоўная Рада Украіны прыняла Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расейскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыю тапанімікі».[8]

21 красавіка 2023 года прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі падпісаў закон аб дэкаланізацыі.З 27 ліпеня 2023 года ўваходзіць у дзеянне Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі».[9]

20 лістапада 2023 г. Украінскі інстытут нацыянальнай памяці падрыхтаваў зборнік матэрыялаў, рэкамендацый і дакументаў па выкананні патрабаванняў Закона Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі».[10]

Закон складаецца з 8 артыкулаў, у тым ліку:

  1. Сфера дзеяння Закона
  2. Азначэнне тэрмінаў
  3. Асуджэнне расійскай імперскай палітыкі
  4. Забарона прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі
  5. Забарона выкарыстаньня і прапаганды сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
  6. Забеспячэнне ўмоў для правядзення даследаванняў і рэалізацыі мерапрыемстваў па ўвекавечанні памяці аб барацьбе з расійскай імперскай палітыкай
  7. Адказнасьць за парушэньне заканадаўства аб забароне вырабу, распаўсюду, а таксама публічнага выкарыстаньня сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
  8. Заключныя і пераходныя палажэнні.

Асноўныя палажэнні

правіць

Закон Украіны «Аб асуджэнні і забароне прапаганды расійскай імперскай палітыкі ва Украіне і дэкаланізацыі тапанімікі» растлумачвае значэнне такіх тэрмінаў, як «прапаганда расійскай імперскай палітыкі», а таксама вызначае адказнасць за парушэнне заканадаўства, якое забараняе выраб, распаўсюд і публічнае выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі:

  • закон закранае сферу грамадскай прасторы, тапанімікі, найменняў юрыдычных асоб, помнікаў і памятных знакаў і знакаў для тавараў і паслуг;
  • прызнае злачыннай і асуджае расейскую імпэрскую палітыку;
  • забараняе прапаганду сімволікі расійскай імперскай палітыкі (за выключэннямі, прапісанымі ў законе), вызначае парадак ліквідацыі такой сімволікі з публічнай прасторы.
  • забараняе прысваенне геаграфічным аб'ектам, юрыдычным асобам і аб'ектам права ўласнасці назваў, якія ўслаўляюць, увекавечваюць, прапагандуюць або змяшчаюць сімвалы расійскай імперскай палітыкі і сучаснай Расійскай Федэрацыі як дзяржавы-агрэсара.

Тэрміны і суб'екты прыняцця рашэнняў

правіць

Аб перайменаванні тапонімаў у межах населеных пунктаў і дэмантажы помнікаў і памятных знакаў, на якія не распаўсюджваецца заканадаўства аб ахове помнікаў:

  • 27 ліпеня 2023 года — 27 студзеня 2024 года: органы мясцовага самакіравання населеных пунктаў (сельскія, пасялковыя, гарадскія саветы або ваенна-цывільныя адміністрацыі).

Калі рашэнне на гэтым этапе не прынята, паўнамоцтвы надзяляюцца:

  • 27 студзеня — 27 красавіка 2024 года: сельскія, пасялковыя, гарадскія галавы або асобы, якія ажыццяўляюць іх паўнамоцтвы;
  • 27 красавіка — 27 ліпеня 2024 года: кіраўнікі абласных дзяржаўных адміністрацый або асобы, якія ажыццяўляюць іх паўнамоцтвы.

Рашэнні аб перайменаванні населеных пунктаў прымаюцца Вярхоўнай Радай Украіны:

27 ліпеня 2023 года — 27 студзеня 2024 года: мясцовыя органы ўлады павінны ўнесці свае прапановы ў Вярхоўную Раду Украіны;

27 ліпеня 2023 года — 27 студзеня 2024 года: Кабінет міністраў Украіны павінен правесці кансультацыі з прадстаўнікамі карэнных народаў і ўнесці прапановы аб перайменаванні Крыма.

Пры перайменаванні тапонімаў неабходна ўлічваць законы «Аб пераходзе за юрыдычнымі асобамі і аб’ектамі права ўласнасці на імёны (псеўданімы) фізічных асоб, юбілейныя і святочныя даты, назвы і даты гістарычных падзей», “Аб геаграфічных назвах”. Рашэнні павінны прымацца з улікам прапаноў навукоўцаў, меркавання грамад, рэкамендацый Украінскага інстытута нацыянальнай памяці.

Калі помнік мае статус аховы помніка, неабходна выконваць працэдуры, прадугледжаныя заканадаўствам аб ахове культурнай спадчыны:

  • Адносна помнікаў мясцовага значэння рашэнне прымаецца Міністэрствам культуры і інфармацыйнай палітыкі Украіны па прадстаўленні органаў аховы культурнай спадчыны, Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры, іншых грамадскіх арганізацый, у статутныя задачы якіх уваходзіць ахова культурнай спадчыны. Тэрмін выканання: адзін месяц з дня паступлення заяўкі.
  • Адносна помнікаў рэспубліканскага значэння — Кабінет міністраў Украіны па звароце Украінскага інстытута нацыянальнай памяці. Тэрмін: адзін год з дня паступлення заяўкі;

Да 27 ліпеня 2023 года Кабінет міністраў Украіны на запыт Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры разгледзіць статус помнікаў і памятных знакаў, якія з'яўляюцца аб'ектамі культурнай спадчыны і змяшчаюць сімвалы расійскай імперыі. палітыкі. Калі забароненую сімволіку змяшчае толькі элемент, а не ўвесь помнік, выдаляць трэба толькі такі элемент.

Юрыдычныя асобы, палітычныя партыі і аб'яднанні грамадзян павінны да 27 жніўня 2023 года выдаліць забароненую сімволіку з устаноўчых дакументаў, назваў і ўласнай сімволікі. Уладальнікі знакаў для тавараў і паслуг, якія ўтрымліваюць сымбалі расейскай імпэрскай палітыкі, абавязаныя да 27 кастрычніка 2023 году прывесьці такія знакі ў адпаведнасьць з заканадаўствам. Юрыдычныя асобы вызваляюцца ад выплаты адміністрацыйнага збору пры дзяржаўнай рэгістрацыі змяненняў ва ўстаноўчыя дакументы, звязаных з рэалізацыяй закона аб дэкаланізацыі. Дзейнасць асоб, якія не выконваюць патрабаванні заканадаўства, можа быць забароненая.

Выключэнні

правіць
  • дзеячы, якія займалі кіруючыя пасады ў расійскіх дзяржаўных установах ад Маскоўскага царства да сучаснай Расійскай Федэрацыі або спрыялі яе палітыцы, адначасова абаранялі палітычныя, эканамічныя і культурныя правы ўкраінскага народа, развівалі ўкраінская нацыянальная дзяржаўнасць, навука і культура, але гэтае выключэнне не распаўсюджваецца на супрацоўнікаў савецкіх органаў дзяржаўнай бяспекі;
  • мемарыяльныя знакі, звязаныя з супрацівам і выгнаннем нацыстаў з Украіны;
  • тапонімы або назвы ў гонар назваў гарадоў Расіі і іншых геаграфічных, гістарычных і культурных аб'ектаў Расійскай Федэрацыі, калі яны звязаны з абаронай правоў або развіццём украінскага народа або з культурай паняволеных народаў Расіі. Федэрацыя;
  • сімвалы, у тым ліку памятныя знакі, толькі таму, што яны былі ўсталяваны ў часы СССР або Расійскай імперыі, і назвы, сугучныя толькі назвам або аб'ектам, на якія распаўсюджваюцца абмежаванні, прадугледжаныя заканадаўствам;
  • забарона не распаўсюджваецца на аб'екты сусветнай спадчыны, нацыянальныя музейныя, архіўныя і бібліятэчныя фонды, пахавальныя збудаванні на тэрыторыі пахаванняў, ганаровыя месцы пахаванняў на могілках, узнагароды, атрыманыя да ўступлення ў сілу закона аб дэкаланізацыі, арыгінальныя баявыя сцягі., акрамя сімволікі сучаснага расійскага ваеннага ўварвання ва Украіну, прадметы антыкварнага гандлю, прыватныя калекцыі і прыватныя архіўныя зборы, дакументы;
  • калі выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі не вядзе да яе гераізацыі ці апраўданьня, то яна можа прысутнічаць у: экспазыцыях музэяў, тэматычных выставах, навуковых працах, творах мастацтва, рэканструкцыях гістарычных падзеяў, атлясах, картах, даведніках, навучальных матэрыялаў, інфармацыйнай прадукцыі.

Гл. таксама

правіць

Заўвагі

правіць
  1. Деколонізація в законі: Рада проголосувала за скасування російських географічних назв (укр.). novynarnia.com (21 сакавіка 2023). Праверана 8 чэрвеня 2023.
  2. Про приведення назви міста Ровно і Ровенської області у відповідність до правил українського правопису | від 11.06.1991 № 1183-XII
  3. Про відновлення селам Устенське Перше і Устенське Друге Здолбунівського району Ровенської області їх колишніх найменувань | від 16.06.1988 № 6040-XI
  4. Про відновлення селищу міського типу Першотравневе Ровенської області колишнього найменування Моквин | від 31.10.1990 № 423-XII
  5. Раді пропонують змінити географічні назви, які символізують росію. www.ukrinform.ua (6 красавіка 2022).
  6. У Верховній Раді пропонують прийняти закон про заборону географічних назв та символіки РФ. LB.ua (18 красавіка 2022).
  7. Активісти закликають ухвалити законопроєкт про деколонізацію (укр.). chytomo.com (14 сакавіка 2023). Праверана 8 чэрвеня 2023.
  8. Парламент ухвалив закон про засудження і заборону російської імперської політики і деколонізацію топонімії (укр.). detector.media (21 сакавіка 2023). Праверана 8 чэрвеня 2023.
  9. УІНП. Пояснюємо деколонізацію: УІНП підготував інфографіку про те, як буде реалізовуватися закон. УІНП (8 чэрвеня 2023).
  10. УІНП. Збірник рекомендацій «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики» (укр.). УІНП. Праверана 13 снежня 2023.

Спасылка

правіць