Канцэрагены

Канцэрагены, бластамагены — рэчывы або фізічныя агенты, здольныя выклікаць утварэнне злаякасных пухлін ці садзейнічаць іх узнікненню з нармальнай тканкі. Да канцэрагенаў адносяць розныя хімічныя злучэнні (азотфарбавальнікі, араматычныя аміны, азбест, нітразаміны), фізічныя фактары (іанізуючае выпраменьванне), некаторыя біялагічныя агенты (анкагенныя вірусы, метабаліты трэптафану, стэроідныя гармоны).

Канцэрагены
Апрацоўваецца, змякчаецца ці кіруецца	safe handling of carcinogens[d] і cancer prevention[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Канцэрагеннае ўздзеянне звязана з хімічнай актыўнасцю і электроннай структурай пэўнай часткі малекул, якая ўтварае комплексы з некаторымі кампанентамі клеткі (нуклеінавыя кіслоты, бялкі).

Канцэрагенны падзяляюцца на 3 групы:

• канцэрагены мясцовага дзеяння,
• канцэрагены арганатропныя (выклікаюць пухліны ў пэўных органах),
• канцэрагены множнага дзеяння (выклікаюць розныя пухліны ў розных органах).

Эфект залежыць ад дозы, працягласці ўплыву, стану рэактыўнасці арганізма, здольнасці тканак ці органаў назапашваць (дэпаніраваць) рэчыва. Новаўтварэнні ўзнікаюць праз 1/5-1/7 працягласці жыцця арганізма (у чалавека 15-20 гадоў, у мышэй 4-6 месяцаў).

Многія канцэрагены маюць мутагенныя ўласцівасці. Папярэджанне ўздзеяння канцэрагенаў на арганізм заснавана на прадухіленні забруджвання паветра, вады, ежы, глебы прамысловымі адкідамі, недапушчэнні канцэрагенных прымесяў у ежы і пітной вадзе, ажыццяўленні прафілактычных мер у галіне прафесіянальнай, камунальнай і асабістай гігіены.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).