Вікіпедыя

Касцёл Маці Божай Шкаплернай (Мядзел)

касцёл 18 ст. у Мядзелі

Касцёл Маці Божай Шкаплернай (Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі з гары Кармель) — каталіцкі храм, помнік архітэктуры позняга барока у Мядзеле, пабудаваны ў 1754 годзе.

Каталіцкі храм
Касцёл Маці Божай Шкаплернай
Касцёл Маці Божай Шкаплернай пасля рэканструкцыі ў 2006 годзе
Касцёл Маці Божай Шкаплернай пасля рэканструкцыі ў 2006 годзе
54°52′56″ пн. ш. 26°55′21″ у. д.HGЯO
Краіна  Беларусь
Горад Мядзел
Канфесія Каталіцызм
Епархія Мінска-Магілёўская архідыяцэзія
Ордэнская прыналежнасць Ордэн босых кармелітаў
Архітэктурны стыль барока
Дата заснавання 1754
Будаўніцтва 1754
Стан дзейнічае
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

У парафіі касцёла з часу яго пабудовы апякаюцца айцы кармеліты босыя. Кармеліты босыя — манахі жабрацкага каталіцкага ордэну, які бярэ свой пачатак на Святой Зямлі. Ордэн быў значна распаўсюджаны на тэрыторыі Беларусі.

Касцёл пабудаваны з цэглы і выкананы ў стылі барока. Інтэр’ер аздоблены ў стылі ракако.

Касцёл Маці Божай Шкаплернай часта блытаюць з касцёлам Святога Станіслава, аднак насамрэч Станіслаўскі касцёл знаходзіўся ў Новым Мядзеле за рэстаранам, быў збудаваны з дрэва і спалены падчас Другой сусветнай вайны.

Гісторыя

правіць

Цагляны касцёл быў пабудаваны ў Старым Мядзеле ў 1754 годзе. Фундатарам выступіў уладальнік Старога Мядзела Антоні Кошчыц. Разам з касцёлам былі пабудаваныя плябанія і кляштар. Бібліятэка пры кляштары на пачатку XIX стагоддзя налічвала 423 кнігі. У 1772 годзе на прылеглых ля касцёла палях і рынку мястэчка была збудаваная Мядзельская Кальварыя, якая ў той час налічвала 21 капліцу і 8 брам. Фундатар касцёлу Антоній Кошчыц быў пахаваны ў касцельнай крыпце, у строі з багатым слуцкім поясам.

За сваю гісторыю касцёл пэўны час выкарыстоўваўся як ўніяцкі кляштара, а таксама пазней быў пераабсталяваны ў праваслаўную царкву. У часы праваслаўя з касцёла былі вынесены алтары, роспісы ў стылі ракако замаляваныя вапнай, Мядзельская Кальварыя, якая налічвала каля 40 капліц, была разабраная. Парафіяльныя кніжкі, цудоўны абраз Маці Божай і статуі, якія стаялі ў нішах святыні, былі перанесены ў каталіцкі храм у Новым Мядзеле. Усё гэта было спалена разам з касцёлам Святога Станіслава 2 лістапада 1942 года.

 
Касцёл і капліца ў Старым Мядзеле, 1930-я.

У міжваенны час, калі Мядзел знаходзіўся пад уладай Польшчы, у Стары Мядзел вярнуліся кармеліты. Храм вярнуўся ў каталіцтва ў 1927 годзе, пасля чаго яго абнавілі, а ў галоўным алтары размясцілі абраз Маці Божай Шкаплернай. Таксама была адбудаваная Мядзельская Кальварыя, якая пачала прыцягваць натоўпы пілігрымаў. Далейшую працу па рамонту касцёла і Кальварыі перарвала Другая сусветная вайна.

У 1943 годзе будынак кляштара быў спалены, а храм цудам ацалеў. Пасля Другой сусветнай вайны касцёл быў зачынены і перададзены ў карыстанне мясцовай сельгасхіміі (магчыма, сельгастэхніцы). Кармеліты заставаліся ў Мядзеле да 1949 года, а потым былі высланы ў Польшчу.[1]

 
Рэшткі капліцы і крыжы, усталяваныя на Кальварыйскім узгорку Мядзельскай Кальварыі

У 1982 годзе каля касцёла праводзілі раскопкі археолагі Міхаіл Чарняўскі і Зянон Пазняк. Даследавана плошча 18 м². Выяўлена кераміка XV—XVI стст., а таксама масіўны каменны падмурак і фрагмент цаглянага мура, якія, імаверна, рэшткі ўніяцкай царквы са шпіталем, вядомым па дакументах сярэдзіны XVII ст.

У 1989 годзе касцёл быў перададзены вернікам, а ў парафію вярнуліся айцы кармеліты босыя. У пачатку 2000-х гадоў на Кальварыйскім узгорку, вакол якога размяшчалася Кальварыя, усталявалі драўляныя крыжы. Да 2014 года Мядзельская Кальварыя была адноўленая. У 2006—2007 гадах быў адрамантаваны знешні фасад і дах касцёла. У 2017 годзе асвяцілі новапабудаваны кляштар.

У студзені 2019 года СМІ Беларусі апублікавалі навіну аб сенсацыйных знаходках, схаваных у тайніку Мядзельскага касцёла. У сцяне касцёла знайшлі мошчы святых і старыя парафіяльныя кнігі. Рэліквіі былі замураваны манахамі ў 1940 годзе. Пра схованку стала вядома з запіскі манаха, якая была знойдзена ў архіве ордэна босых кармелітаў у Кракаве. Сярод знаходак — мошчы святой Тэрэзы, папы Рыгора Вялікага і святой Цэцыліі.

Архітэктура

правіць
 
Плябанія ля касцёла

Будынак касцёла знаходзіцца на невысокім узгорку, недалёка ад парку і возера. Храм мураваны, у стылі барока, выкананы ў форме васьмярык на чацверыку, увянчаны кантаваным купалам. Архітэктура храма нетыповая для архітэктуры беларускага барока[2]. Назіраюцца архітэктурныя паралелі з віленскім касцёлам Сэрца Ісуса[2].

Крыжовая кампазіцыя касцёла арганізавана вакол васьміграннага ядра, знадворку схавана ў кубічным аб’ёме. З трох бакоў храма (акрамя ўсходняга алтарнага боку) размяшчаюца порцікі. Канструкцыя масіўнага купала — двухчасная. Ніжняя частка, якая абапіраецца на васьмярык, прарэзана люнетамі і лучковымі праёмамі. Верхняя частка выканана ў выглядзе васьміграннай вежкі-ліхтара і завершана сферычным дахам. Пад купалам праходзіць абходная галерэя (захавалася часткова)[2].

Інтэр’ер храма, аздоблены ў стылі ракако, некалі быў багата ўпрыгожаны фрэскамі, з выявамі Божага суду, ад якіх захаваліся толькі фрагменты[2].

На тэрыторыі храма таксама размешчаны двухпавярховы будынак плябаніі, які ў наш час патрабуе капітальнай рэстаўрацыі.

Пробашчы

правіць
  • Павел Леліто (2009—2021)[3]
  • Бернард Радзік (2021—2021)[4]
  • Генрых Валeйка (2021—2023)[5]
  • Аляксандр Стока (2023 — цяперашні час)[6]

Зноскі

  1. ↑ Гісторыя кляштара ў Старым Мядзеле(нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 2 красавіка 2023. Праверана 21 верасня 2023.
  2. ↑ а б в г Т. В. Габрусь «Мураваныя харалы беларускага барока» 2001 г.
  3. ↑ 25-годдзе прэзбітэрскага пасвячэння а. Паўла Леліто адзначылі ў Мядзелі
  4. ↑ Адышоў у вечнасць айцец Бэрнард Радзік, кармэліт босы (+ інфармацыя пра развітанне)
  5. ↑ Вечныя манаскія абяцанні склаў кармэліт босы брат Генрых Валейка
  6. ↑ [1]

Літаратура

правіць

Спасылкі

правіць
  Аб’ект Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, шыфр 612Г000414
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Касцёл_Маці_Божай_Шкаплернай_(Мядзел)&oldid=4755136"