Кратэт Мальскі

Кра́тэт Мальскі (Кратэт з Мала, Кратэт Маласкі — стар.-грэч.: Κράτης Μαλλώτης; II стагоддзе да н.э., ? — каля 145 да н.э.) — старажытнагрэчаскі філосаф-стоік і граматык, глава пергамскай граматычнай школы, стваральнік мадэлі глобуса. Вядомы таксама пад імем Кратэт Пергамскі.

Кратэт Мальскі
Дата нараджэння	II стагоддзе да н.э.
Месца нараджэння	Mallus[d], Правінцыя Адана, Турцыя
Дата смерці	каля 145 да н.э.
Род дзейнасці	філосаф, бібліятэкар
Навуковая сфера	бібліятэкар
Вядомыя вучні	Panaetius[d], Asclepiades[d], Herodicus of Babylon[d], Zenodotus of Mallus[d] і Tauriscus[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Для тэрміна «Кратэт» гл. таксама іншыя значэнні.

Жыццё і дзейнасць

Нарадзіўся верагодна ў малаазіяцкім горадзе Мале (Маласе), у Кілікіі. Атрымаў адукацыю ў Тарсе. Затым Кратэт жыў пры двары цара Атала II у Пергаме (адсюль мянушка «Пергамскі»), дзе заснаваў уласную граматычную школу.

Каля 167 года да н.э. Кратэт быў адпраўлены Аталам у Рым у якасці пасла. З-за хваробы (пералому нагі) ён быў вымушаны застацца ў Рыме на даволі працяглы час. Там ён чытаў лекцыі і вёў гутаркі, якія далі першы штуршок граматычным даследаванням (мовазнаўству і літаратуразнаўству) у старажытных рымлян.

Сачыненні

Ад шматлікіх сачыненняў Кратэта засталіся толькі загалоўкі і невялікія фрагменты. Галоўнай працай быў шырокі крытычны каментарый да Гамера («Выпраўленне Іліяды і Адысеі» — стар.-грэч.: Διόρθωσις Ἰλιάδος καὶ Ὀδυσσείας). Яму таксама належалі каментарыі да Гесіёда, Еўрыпіда і Арыстафана; «Карціны» (стар.-грэч.: Πίνακες) і іншыя сачыненні.

Філалогія

Кратэт быў адным з выдатных старажытнагрэчаскіх граматыкаў II стагоддзя да н.э.. Узначаленая ім пергамская граматычная школа супрацьстаяла александрыйскай школе граматыкаў, якую ўзначальваў Арыстарх Самафракійскі. Гэта тэарэтычнае разыходжанне мела месца як у сферы тэарэтычнай граматыкі, так і ў сферы інтэрпрэтацыі Гамера. Кратэт быў галоўным прадстаўніком алегарычнай тэорыі экзегезы, і настойваў на тым, што Гамер выражаў навуковыя ці філасофскія ісціны ў паэтычнай форме.

Касмаграфія

Кратэт займаўся таксама даследаваннем будовы зямнога шара. Паводле рымскіх крыніц каля 150 года да н.э. ён пабудаваў першы глобус. Высунутая ім ідэя чатырохчастковага глобуса прадвызначыла антычныя і заходнееўрапейскія ўяўленні пра свет аж да канца Сярэднявечча.

Зямля падзелена на 5 кліматычных зон. У абедзвюх палярных абласцях занадта холадна, а ў экватарыяльнай зоне занадта горача для людзей. Толькі 2 умераных зоны прыдатныя для жыцця.

Суша падзелена на 4 кантыненты. Гэты падзел ствараюць сусветныя акіяны, які перасякаюцца пад прамым вуглом, адзін з якіх цягнецца ўздоўж экватара, а іншы злучае палюсы праз мерыдыян.

Вядомыя часткі свету (Азію, Афрыку і Еўропу) Кратэт назваў агульным імем «Айкумена». Кантынент, магчыма, размешчаны за Атлантычным акіянам, атрымаў імя «Перыайкумена», а недасягальныя з-за экватарыяльнага пояса спякоты часткі свету «Антайкумена» і «Кантынент антыхтонаў». Кратэт таксама прызнаваў, што поры года ў паўднёвым паўшар'і павінны быць процілеглыя порам года паўночнага паўшар'я.

Літаратура

• Wachsmuth C. De Cratete Mallota. — 1860. — (Праца змяшчае звесткі пра жыццё, вучняў і сачыненні Кратэта). (лац.)
• Лосев А. Ф. История античной эстетики. Том V: Ранний эллинизм. Ч. 2. III. § 7. (Пункт 1. е) разглядае крытыку Арыстона Хіяскага і Кратэта Пергамскага ў сачыненні «Пра паэтычныя творы» эпикурейца Філадэма.)