Масарэцкі тэкст
Масарэцкі тэкст (іўр.: נוסח המסורה, у біблейскай тэксталогіі MT, 𝕸, або ) — сярэднявечная рэдакцыя адной з груп старажытных тэкстаў Танаха (Яўрэйскай Бібліі), прызнаная ў рабінскім асяроддзі ў якасці адзінага святога тэксту[1]. Мала адрозныя адна ад адной формы гэтага тэксту перапісваліся і распаўсюджваліся ў ліку, які перавышае іншыя рэдакцыі; нестандартныя тэксты паслядоўна знішчаліся. Канчатковы зафіксаваны від МТ набыў да X стагоддзя н.э.[2][3]
Рукапісы Мёртвага мора паказалі існаванне больш ранніх, так званых протамасарэцкіх версій Танаха, якія, у адрозненне ад масарэцкага тэксту, пазбаўлены агаласовак і акцэнтных знакаў, а таксама ў шэрагу месцаў разыходзяцца паміж сабой і выпрацаваным масарэцкім тэкстам [4]. У I стагоддзі н.э. цэнтральная роля протамасарэцкіх тэкстаў узрасла з прычыны паслаблення ці знікнення іншых плыняў у іўдаізме. У іўдаізме масарэцкі тэкст стаў асноўным тэкстам Бібліі і ў Новы час вызначальным тэкстам для Старога Запавету ў хрысціянстве і ў навуковым свеце[1]. Гэты тэкст перапісваўся з асаблівай дбайнасцю, а ў перыяд VII—X стагоддзяў група яўрэйскіх навукоўцаў — масарэтаў дадала да яго Масару, гэта значыць агаласоўкі ў яўрэйскім лісце і агаласоўкі і акцэнтныя знакі для правільнага вымаўлення слоў тэксту і нататкі масарэтаў для дакладнага яго перапісвання[1]. Масара была створана на аснове старажытнай традыцыі, але ключавую ролю ў яе замацаванні і распаўсюджванні адыграла ў X стагоддзі сям’я Бэн-Ашэраў з Тыверыі[5]. Тэкст, выпрацаваны масарэтам Ааронам бен Ашэрам, ляжыць у аснове сучаснай Яўрэйскай Бібліі.[6]. Найстарэйшыя рукапісы масарэцкага тэксту, якія захаваліся фрагментарна, адносяцца да IX стагоддзя. Да пачатку XXI стагоддзя найстаражытнейшым цалкам захаваным масарэцкім рукапісам Танаха з’яўляецца манускрыпт, створаны каля 1008 года і названы Ленінградскім кодэксам.[2] Пры гэтым захавалася не менш за 6000 рукапісаў, якія змяшчаюць як поўны, так і частковы тэкст Танаха з Масарой, іх капіраванне працягвалася да пачатку XVI стагоддзя.
Аўтарытэтнае друкаванае выданне МТ выпусціў Даніэль Бомберг у Венецыі ў 1524—1525 гадах, яно застаецца адной з найважнейшых крыніц для навуковых выданняў. Ленінградскі кодэкс пакладзены ў аснову навуковага выдання Biblia Hebraica Stuttgartensia. Сучасныя ізраільскія крытычныя выданні Танаха грунтуюцца на Алепскім кодэксе. Масарэцкі тэкст з’яўляецца асновай для старазапаветнай часткі Бібліі Лютэра, Бібліі караля Якава, кананічных кніг Сінадальнага перакладу і Новай Вульгаты[7].
Адрозненні ад Септуагінты
правіцьУ тэкст не ўключаны другакананічныя кнігі. Таксама адрозніваюцца нумарацыя і змест псалмаў у псалтыры.
| Масарэцкі тэкст | Септуагінта | Каментарый |
|---|---|---|
| Пс 1-8 | Пс 1-8 | Змест і нумарацыя аднолькавыя |
| Пс 9-10 | Пс 9 | У Септуагінце псалмы 9 і 10 злучаны у адзін |
| Пс 11-113 | Пс 10-112 | Нумарацыя разыходзіцца на 1 пункт |
| Пс 114—115 | Пс 113 | У Септуагінце псалмы 114 і 115 злучаны у адзін |
| Пс 116 | Пс 114—115 | У Септуагінце — два псалмы. 115-ы пачынаецца з 10 верша 116 псалма масарэцкай версіі |
| Пс 117—146 | Пс 116—145 | Нумарацыя разыходзіцца на 1 пункт |
| Пс 147 | Пс 146—147 | У Септуагінце — два псалмы. 147-ы пачынаецца з 12 верша 147 псалма масарэцкай версіі |
| Пс 148—150 | Пс 148—150 | Змест і нумарацыя аднолькавыя |
Псалом 151 адсутнічае ў масарэцкім тэксце.
Прыклады беларускіх перакладаў масарэцкага тэксту
правіць- Кніга псальмаў у перакладзе Лукаша Дзекуць-Малея і Антона Луцкевіча
- Кніга Псальмаў у перакладзе Біблейскага таварыства ў Рэспубліцы Беларусь
- Псальмы ў перакладзе Антонія Бокуна
- Псальмы ў перакладзе Э. К. Сабілы, С. А. Малахава
Заўвагі
правіць- ↑ а б в Тов 2001, с. 17.
- ↑ а б Добыкин 2012, с. 41.
- ↑ Price 2007, p. 57.
- ↑ Селезнёв 2008, с. 57.
- ↑ Тов 2001, с. 20.
- ↑ Библия. Энциклопедия Кольера. Энциклопедии & Словари. Коллекция энциклопедий и словарей. Архівавана з першакрыніцы 30 ліпеня 2017. Праверана 16 чэрвеня 2017.
- ↑ Вевюрко 2009, с. 24.
Літаратура
правіць- Вайнгрин Дж. Введение в текстологию Ветхого Завета / Пер. с англ. Л. Сумм. — М. : Библейско-богословский ин-т св. апостола Андрея, 2002. — 114 с. — (Современная библеистика). — ISBN 5-89647-025-8.
- Вевюрко И. С. Текст и традиция: герменевтический круг в библиологии // Вестник Российского университета дружбы народов. Серыя: Философия. — 2009.
- Вевюрко И. С. Септуагинта: древнегреческий текст Ветхого Завета в истории религиозной мысли. — М. : Издательство Московского университета, 2013. — 973 с. — ISBN 978-5-211-06400-3.
- Введение в Ветхий Завет / Под ред. Эриха Ценгера. — М. : Библейско-богословский институт св. апостола Андрея, 2008. — 802 с. — (Современная библеистика). — ISBN 5-89647-115-7.
- Добыкин Д. Г. Лекции по введению в Священное Писание Ветхого Завета: учеб. пособие. — СПб. : Изд-во Санкт-Петербургской православной духовной академии, 2012. — 114 с.
- Селезнёв М. Г. Еврейский текст Библии и Септуагинта: два оригинала, два перевода? // XVIII Ежегодная богословская конференция ПСТГУ: Материалы. — М., 2008. — 56—61 с.
- Селезнёв М. Г.. Масоретский текст // Православная энциклопедия. — М.: Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2016. — Т. XLIV. — С. 283-298. — 752 с. — ISBN 978-5-89572-051-6.
- Тов Э. Текстология Ветхого Завета = Textual Criticism of the Hebrew Bible / Пер. К. Бурмистров, Г. Ястребов. — М., 2001. — 424 с. — ISBN 5-89647-031-2.
- Barr J. Migraš in the Old Testament // Journal of Semitic studies. — 1984. — Vol. XXIX. — Iss. 1. — P. 15—31. — ISSN 0022-4480. — DOI:10.1093/jss/XXIX.1.15.
- Burnett, Stephen George. The Christian Hebraism of Johann Buxtorf (1564—1629): PhD dissertation. — Madison : The University of Wisconsin, 1990. — 359 p.
- Kahle, Paul E. The Cairo Geniza. — London: British Academy, 1947. — 247 p.
- Price R. Searching for the Original Bible. — Eugene (Oregon) : Harvest House Publishers, 2007. — 304 p. — ISBN 9780736910545.
- Wurthwein E. The Text of the Old Testament: An Introduction to the Biblia Hebraica / Tr. by Erroll F. Rhodes. — Wm. B. Eerdmans Publishing Co, 1994. — 304 с. — ISBN 9780802807885.