Стары Запавет — першая, самая старажытная з двух (нараўне з Новым Запаветам), частка хрысціянскай Бібліі, старажытнае яўрэйскае Святое Пісанне («Яўрэйская Біблія»), агульны свяшчэнны тэкст іўдаізму, хрысціянства і ісламу.

Стары Запавет
Выява
Выданне Catholic Old Testament[d], Септуагінта, Танах, Gamla Testamentet öfversatt af O. F. Myrberg[d], Biblia Hebraica, Mikraot Gedolot[d], Biblia Hebraica Stuttgartensia і Benedictine Vulgate[d]
Выданне або пераклад Танах
Вывучаецца ў Old Testament theology[d] і Hebrew Bible studies[d]
Літаратурны матыў flood as punishment[d][1], descent of human from animals[d][1], human made from clay (earth)[d][1], creation of first woman from man's rib[d][1], paradise lost[d][1], paradise lost because of forbidden fruit (drink)[d][1], confusion of tongues[d][1], phoenix[d][2], animal executed for crime[d][2], forbidden tree[d][3], tabu: building too high a tower[d][3], magic mandrake[d][4], speaking blood reveals murder[d][4], magic bell disperses demons[d][4], waters magically divide and close[d][4], magic strength resides in hair[d][4], ladder to upper world[d][5], strong person[d][5], tower of Babel: remarkably tall tower designed to reach sky[d][5], Jonah[d][5], person swallowed and disgorged[d][5], seven years of service imposed on suitor[d][6], queen of Sheba propounds riddles to Solomon[d][6], riddle contests[d][6], Solomon's judgment: the divided child[d][7], Uriah letter changed[d][8], secret of strength treacherously discovered[d][8] і mark of Cain[d][9]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аўтары Старога Запавету шматлікія, некаторыя даследчыкі прытрымліваюцца меркавання, што большасць кніг была напісана ананімна. Кнігі Старога Запавету напісаны ў перыяд з XIII па I стагоддзі да н.э. на старажытнаяўрэйскай мове, за выключэннем некаторых частак кніг Данііла і Ездры, напісаных на арамейскай мове. У перыяд з III стагоддзя да н.э. па I стагоддзе н.э. Стары Запавет быў перакладзены на старажытнагрэчаскую мову. Гэты пераклад («Септуагінта») быў прыняты першымі хрысціянамі і адыграў важную ролю ў станаўленні хрысціянскага канона. Кніга Тобія, Юдыфі і Мудрасці Сіраха захаваліся толькі ў грэчаскім перакладзе. Кніга мудрасці Саламона і другая Ездры напісаны на грэчаскай мове. Трэцяя кніга Ездры захавалася толькі на лацінскай мове.

У канцы IV — пачатку V стагоддзяў Блажэнны Іеранім пераклаў Стары Запавет на лацінскую мову. Яго пераклад называецца «Вульгата». Ім — сярод іншых — карыстаўся Ф. Скарына, перакладаючы Біблію на старабеларускую мову. На царкоўнаславянскую мову пераклад зрабілі святыя браты Кірыл і Мяфодзій у X стагоддзі. Друкаванае выданне Старога Запавету ўпершыню з’явілася ў XV стагоддзі.

Тэрмін «Стары Запавет» з’яўляецца калькай з грэчаскай мовы. У біблейскім свеце «запавет» быў шырока распаўсюджаным тыпам узаемаадносін, і выяўляўся ва ўрачыстай згодзе бакоў, якая суправаджалася вымаўленнем клятваў. Другі тып запавету абазначаў урачыстае абяцанне аднабаковага характару, свайго роду прысягу, зарок. Асаблівым відам з’яўляўся запавет, які заключаўся паміж Богам і чалавекам. Такі запавет мае падабенства з дагаворам аб наданні правоў кіраўніком сваім падданым, шырока распаўсюджанай на Блізкім Усходзе.

У Старым Запавеце тры вялікія цыклы:

Асабліва важны для рэлігіі іўдаізму першы цыкл — Закон, або Тора, які прыпісваецца прароку Маісею. Тут выкладзены асноўныя нормы, правілы, філасофскія ды маральныя прынцыпы іўдаізму.

У другім цыкле Старога Запавету — Прароках — ёсць некалькі твораў, прысвечаных гісторыі яўрэяў ад прыходу іх у Палесціну прыкладна ў XIII стагоддзі да н.э. і да падзення Ізраіля і Іўдзеі ў VI стагоддзі да н.э. у выніку наступленняў вавілонскіх і асірыйскіх войскаў. Гэта старажытныя хронікі, а таксама творы трох вялікіх прарокаў (Ісаі, Ераміі, Езекііля) і дванаццаці так званых «малых» прарокаў. Прарокамі лічацца людзі, вуснамі якіх гаворыць сам Бог. Галоўны пафас іх твораў — папрокі свайму народу за грахі і прадказанні бедстваў Ізраілю за тое, што яўрэі адступіліся ад Бога, не выконвалі яго запаветаў, спакушаліся вераю ў іншых, язычніцкіх, багоў. Праўда, адначасова кнігі прарокаў прасякнуты надзеяй на прыход Месіі-Выратавальніка, пасланага Богам. Хоць вобраз Месіі ахутаны таямнічым арэолам, усё ж ясна, што ён будзе чалавекам, больш за тое — з царскага роду Давіда. Прыход Выратавальніка — найвышэйшы пункт развіцця чалавецтва, апафеоз гісторыі.

Трэці цыкл Старога Запавету — Пісанне — уключае розныя па характары тэксты: лірычныя, дыдактычныя, гістарычныя; гэта Псалтыр, Песня Песень, Эклезіяст, Кніга Руф, Кніга Эсфір, Кніга Іова. Галоўныя героі тут — цары Давід і Саламон, падчас праўлення якіх старажытны Ізраіль дасягнуў найвялікшай магутнасці.

Упершыню тэрмін «Стары Запавет» з’яўляецца ў другім пасланні апостала Паўла да Карынфян, дзе ён пераклікаецца з Майсеевым Законам, запісаным у Пяцікніжжы, і магчыма, аўтар традыцыйна разумее яго як абавязак, накладзены Богам на народ. У алегорыі пра Сару і Агар у пасланні да Галатаў, апостал Павел проціпастаўляе Сінайскі Запавет — Новаму Запавету Ізраіля, які ўжо не з’яўляецца аброкам, але заснаваны на жывых узаемаадносінах паміж Богам і чалавекам.

Стары Запавет у залежнасці ад зацверджанага канона складаецца з рада кніг. 39 кніг налічвае яўрэйскі канон і пратэстантскія плыні. Старажытны, традыцыйны канон налічвае 39 кніг, але вылічвае 22, па ліку літар яўрэйскага алфавіта, злучаючы некаторыя кнігі ў адну, у некаторых крыніцах 24, усе кнігі яўрэйскага канона першапачаткова былі агульнапрынятымі у хрысціянскіх супольнасцях. 46 кніг налічвае каталіцкі канон (альбо 47, калі Ліст Ераміі вылучыць у асобную кнігу, а не як шосты раздзел кнігі Баруха). 49 кніг налічвае праваслаўны канон (альбо больш, у залежнасці ад мясцовай традыцыі, улічваючы ўсе кнігі, змешчаныя ў Септуагінце).

Стары Запавет — збор розных па памеры і па сваім змесце твораў. Скразная іх ідэя — запавет (дамоўленасць) паміж Богам і народам, а галоўная тэма — гісторыя яўрэйскага народа. Тут ставіцца і шмат агульначалавечых праблем.

Пераклады правіць

Зноскі

  1. а б в г д е ё Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958.
  2. а б Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958.
  3. а б Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958.
  4. а б в г д Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958.
  5. а б в г д Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958. Праверана 24 снежня 2022.
  6. а б в Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958. Праверана 24 снежня 2022.
  7. Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958. Праверана 24 снежня 2022.
  8. а б Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958. Праверана 24 снежня 2022.
  9. Thompson S. Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends — 1958. Праверана 24 снежня 2022.

Літаратура правіць