Наступленне на Астурыю
Наступленне на Астурыю (ісп.: Ofensiva de Asturias) — ваенная аперацыя войскаў нацыяналістаў у верасні—кастрычніку 1937 года падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі, якая паклала канец рэспубліканскаму супраціву на поўначы краіны.
| Наступленне на Астурыю | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Паўночнаіспанская кампанія (Грамадзянская вайна ў Іспаніі) | |||
.svg) | |||
| Дата | з 1 верасня па 27 кастрычніка 1937 года | ||
| Месца | Астурыя, Хіхон, Іспанія | ||
| Вынік | перамога нацыяналістаў | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
Сітуацыя правіць
Пасля паражэнняў рэспубліканцаў у Більбаа і Сантандэры тэрыторыя Рэспубліцы на ўзбярэжжы Біскайскага заліва, якую бакі называлі Паўночным фронтам, ператварылася ў анклаў.
Падзенне Сантандэра 26 жніўня 1937 года засяродзіла ўсе рэспубліканскія войскі ў Астурыі, рэгіёне, найбольш аддаленым ад астатняй Рэспубліканскай Іспаніі. Галоўнай рэспубліканскай сілай тут быў XVII армейскі корпус пад камандаваннем падпалкоўніка Лінарэса Аранзабэ. У рэспубліканцаў былі таксама рэшткі XIV армейскага корпуса Франсіска Галана.
У Хіхоне кіраўнікі рэспубліканскіх правінцый сфармавалі Суверэнны савет Астурыі і Леона на чале з Белармінам Томасам. Савет абвясціў Астурыю суверэннай тэрыторыяй, адмовіўся прызнаваць уладу цэнтральнага ўрада Хуана Негрына і зняў генерала Марыяна Гаміра з пасады камандуючага Паўночнай арміі, прызначыўшы новым палкоўніка Адольфа Прада Вакера. Рэспубліканцы спадзяваліся стрымаць наступленне нацыяналістаў у гарах, па меншай меры, да зімы.
Ход баёў правіць
1 верасня паўстанцы пачалі наступленне на пазіцыі праціўніка.
5 верасня аванпасты 1-й Наварскай брыгады сіл генерала Хасэ Сальчагі сутыкнуліся з жорсткім рэспубліканскім супрацівам ля перавала Эль-Мазука, які быў захоплены толькі пасля некалькіх тыдняў кровапралітных баёў (гл. Бітва пры Эль-Мазука). Тым часам у паўднёвым сектары дывізія пад камандаваннем рэспубліканскага маёра Луіса Барзаны здолела затрымаць прасоўванне сіл генерала Антоніа Аранды.
Пасля Эль-Мазука франкісты рушылі наперад, і 27 верасня войскі 1-й Наварскай брыгады ўзялі Рыбадэселю, затым 1 кастрычніка нацыяналісты ўвайшлі ў Кавадонгу.
10 кастрычніка войскі мяцежнікаў занялі абодва берагі ракі Села. На наступны дзень рэспубліканцы пакінулі Кангас-дэ-Оніс.
Тым часам авіяцыя легіёна «Кондар», каля 50 самалётаў, засяродзіла свае намаганні на бамбардзіроўцы партоў, асабліва партоў Хіхона і Авілеса, каб перашкодзіць рэспубліканскім войскам атрымаць дапамогу ці, у канчатковым выніку, эвакуіравацца. Немцы таксама апрабавалі новую тактыку атакі — «дывановыя бамбардзіроўкі», якая ў гарыстай мясцовасці Астурыі апынулася вельмі эфектыўнай.
14 кастрычніка, нягледзячы на шэсць тыдняў баёў, асноўныя вяршыні і стратэгічныя пазіцыі ўсё яшчэ знаходзіліся ў руках рэспубліканцаў.
Раніцай 15 кастрычніка франкісты на чале з генералам Антоніа Арандай злучыліся з сіламі Сальчагі, загнаўшы ворага ў кут паміж Пола-дэ-Лавіяна і Вільявісіосай, а затым працягнулі рух у бок Хіхона.
20 кастрычніка, калі стала ясна, што падзенне Хіхона — справа некалькіх гадзін, Суверэнны савет Астурыі і Леона выдаў загад аб неадкладнай эвакуацыі. Рэспубліканскія ваенныя і палітычныя кіраўнікі і савецкія саветнікі беглі па моры або па паветры. У гэты ж дзень «пятая калона» франкістаў выйшла з падполля і ўступіла ў бой у горадзе, сілай захапіўшы некаторыя грамадскія будынкі. Да канца дня здаліся каля дваццаці двух рэспубліканскіх батальёнаў.
Днём 21 кастрычніка франкісцкія войскі 4-й Наварскай брыгады занялі Авілес і Хіхон. Да 27 кастрычніка ўся Астурыя апынулася ў руках нацыяналістаў.
Вынікі правіць
З заваяваннем Кантабрыйскага ўзбярэжжа і Астурыі нацыяналісты сталі кантраляваць 36% прамысловай вытворчасці Іспаніі, 60% здабычы вугалю і амаль усю вытворчасць сталі. Падзенне Астурыі таксама дазволіла франкісцкаму флоту перадыслакавацца ў Міжземнае мора, каб падмацаваць эскадру, якая знаходзілася там, і нападаць на лініі забеспячэння праціўніка.
Літаратура правіць
- Томас Х. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. — М.: Центрполиграф, 2003. — 573 с. — ISBN 5-9524-0341-7.
- Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8.
- Asturias 1937. La caída del norte [1]