Паўль Крутцэн

Паўль Джозеф Крутцэн
Паўль Джозеф Крутцэн
	нідэрл.: Paul Jozef Crutzen
Дата нараджэння	3 снежня 1933[…]
Месца нараджэння	Амстэрдам, Нідэрланды
Дата смерці	28 студзеня 2021 (87 гадоў)
Месца смерці	Майнц, Рэйнланд-Пфальц, Германія;
Грамадзянства	Каралеўства Нідэрландаў; Германія;
Род дзейнасці	хімік, інжынер, выкладчык універсітэта, кліматолаг, academic administrator, метэаролаг, даследчык
Навуковая сфера	хімія
Месца працы	Утрэхцкі ўніверсітэт; Тэхналагічны інстытут Джорджыі; Майнцкі ўніверсітэт Іагана Гутэнберга; абшчына Амстэрдам[d]; Стакгольмскі ўніверсітэт; Max Planck Institute for Chemistry[d];
Альма-матар	Оксфардскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Bert Bolin[d]
Вядомы як	даследчык азонавага пласта атмасферы
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства; Леапальдзіна; Шведская каралеўская акадэмія навук; Папская акадэмія навук; Нацыянальная акадэмія навук ЗША; Расійская акадэмія навук; Еўрапейская акадэмія[d]; Нідэрландская каралеўская акадэмія навук; Нацыянальная акадэмія дэі Лінчэі; Шведская каралеўская акадэмія інжынерных навук[d]; Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук; Амерыканскае філасофскае таварыства;
	Камандор ордэна Нідэрландскага льва
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паўль Джозеф Крутцэн (нідэрл.: Paul Jozef Crutzen; 3 снежня 1933, Амстэрдам, Нідэрланды — 28 студзеня 2021) — выбітны галандскі хімік, спецыяліст у хіміі атмасферы, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі (1995) за даследаванні азонавых дзірак у атмасферы. Асноўны напрамак яго даследаванняў — гэта хімія стратасферы і трапасферы і яе роля ў біягеахімічных цыклах і фарміраванні клімату. У цяперашні час працуе ў аддзеле хіміі атмасферы ў Інстытуце Макса Планка па хіміі (Майнц, Германія).

Крутцэн стаў адным з найбольш вядомых вучоных, якія вывучаюць глабальнае пацяпленне і прыцягнуў увагу да гэтай з’явы. Ён таксама з’яўляецца аўтарам тэорыі ядзернай зімы, верагоднага стану клімату Зямлі ў выпадку глабальнай ядзернай вайны. Крутцэн з’яўляецца актыўным прыхільнікам геаінжынерыі — канцэпцыі актыўнага ўмяшання ў прыроду з мэтай змены ўласцівасцей клімату, запавольваць або прадухіляць згубныя яго змены. У прыватнасці, падтрымлівае ідэю масіраванага выкіду розных аэразольных часціц (перш за ўсё двухвокісу серы) у зямную стратасферу для адлюстравання сонечнага выпраменьвання.

У 2000 годзе Крутцэн разам з Штормерам прапанавалі тэрмін «антрапацэн» для апісання сучаснай геалагічнай эпохі.

Зноскі

↑ Paul Crutzen // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Paul Crutzen // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683"></a>
↑ The Max Planck Institute for Chemistry mourns the loss of its former director and Nobel Laureate Paul J. Crutzen — Max Planck Institute for Chemistry, 2021. Праверана 28 студзеня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q832808"></a>
↑ https://nos.nl/artikel/2366382-nobelprijswinnaar-scheikunde-paul-crutzen-overleden.html
↑ Czech National Authority Database Праверана 12 лютага 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ ^а ^б ^в Nobelprijswinnaar scheikunde Paul Crutzen overleden Праверана 3 лютага 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56659957"></a>
↑ https://web.archive.org/web/20160305012502/https://www.ujf-grenoble.fr/universite/presentation/docteurs-honoris-causa/
↑ https://www.mpic.de/4677594/trauer-um-paul-crutzen Праверана 5 жніўня 2022.
↑ https://www.ae-info.org/ae/User/Crutzen_Paul
↑ https://www.lincei.it/it/content/crutzen-paul-josef
↑ NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

Літаратура

Крутцэн Паўль // БЭ ў 18 тамах. Т.8, Мн., 1999, С.489

Спасылкі

Аўтабіяграфія Паўля Крутцэна на сайце Нобелеўскага камітэта (англ.)

[_8795e8aeda19619f-1] Paul Crutzen // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_14f444a96bf021eb-2] Paul Crutzen // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107343683"></a>

[_18cb01ce8d011534-3] The Max Planck Institute for Chemistry mourns the loss of its former director and Nobel Laureate Paul J. Crutzen — Max Planck Institute for Chemistry, 2021. Праверана 28 студзеня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q832808"></a>

[_86c355d823136038-4] ttps://nos.nl/artikel/2366382-nobelprijswinnaar-scheikunde-paul-crutzen-overleden.html

[_a6dfa9ad98ee6ca7-5] Czech National Authority Database Праверана 12 лютага 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[_fa0e314cefed5f76-6] а ^б ^в Nobelprijswinnaar scheikunde Paul Crutzen overleden Праверана 3 лютага 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56659957"></a>

[_fbdc6efd87b8807a-7] ttps://web.archive.org/web/20160305012502/https://www.ujf-grenoble.fr/universite/presentation/docteurs-honoris-causa/

[_39a0d39975b8bf6b-8] ttps://www.mpic.de/4677594/trauer-um-paul-crutzen Праверана 5 жніўня 2022.

[_77feb8b3bba31e9e-9] ttps://www.ae-info.org/ae/User/Crutzen_Paul

[_067160af331ed85c-10] ttps://www.lincei.it/it/content/crutzen-paul-josef

[_6f91517a68bd0f9b-11] NNDB — 2002.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1373513"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]