Разбуры турмы муры

«Разбуры турмы муры» (польск.: Mury, «Муры») — пратэставая песня, якая пазней стала гімнам «Салідарнасці». Таксама стала сімвалам пратэсту ў Беларусі. Песня пазычала мелодыю ў «L’Estaca», тэкст жа напісаны Яцкам Качмарскім.

Mury
Выканаўца	Яцак Качмарскі Пшэмыслаў Гінтроўскі Збігнеў Лапінскі
Дата выпуску	1981 год
Дата запісу	1980 год
Жанр	пратэставая песня
Мова песні	польская мова
Працягласць	каля 5 хвілін
Аўтары	Льюіс Льяк (музыка) Яцак Качмарскі (тэкст)

У Польшчы

Польскі музыка Яцак Качмарскі быў натхнёны пісаць новыя тэксты на мелодыю «L’Estaca», пачуўшы песню на адной з некалькіх гішпанскіх кружэлек, запазычаных у знаёмага ў снежні 1978 года. У выніку атрымаліся «Mury» (польск.: Муры), якія сталі адной з самых вядомых песень пасля прыняцця польскім прафсаюзам «Салідарнасць» у якасці свайго гімна і спяваліся на незлічоных мітынгах, сходах, акцыях пратэсту і страйку па ўсёй Польшчы цягам 1980-х гадоў.

У Беларусі

У сувязі з дзвюхмоўнасцю ў Беларусі пашыраныя як беларускі варыянт «Разбуры турмы муры», так і рускамоўны «Стены рухнут» (руск.: Сцены рухнуць).

Беларускі пераклад «Разбуры турмы муры» зрабіў беларускі паэт Андрэй Хадановіч. Упершыню ён быў праспяваны 19 снежня 2010 года на «Плошчы» пратэстоўцамі пад кіраўніцтвам аўтара беларускага варыянта.

Песня таксама набыла папулярнасць падчас прэзідэнцкіх выбараў у 2020 годзе. 25 мая 2020 года на стрыме ў Слуцку блогер і стваральнік YouTube-канала «Страна для жизни» Сяргей Ціханоўскі расказаў, што на мiнскай студыі гiтарыста Alexander Kiss, якi i зрабiў арыгінальную аранжыроўку песнi, запісаў у сваім выкананні прыпевы «Стены Рухнут» i беларускамоўны варыянт «Муры». А ўсю песню дапiсаў спявак Сяргей Kosmas. У сваiм стрыме Сяргей Ціханоўскі заклікаў, каб людзі вучылі яе словы і разам спявалі на беларускіх плошчах падчас выбарчых пікетаў, акцый салідарнасці і палітычных мітынгаў. Варта адзначыць, што Аlexander Kiss разам з Сяргеям Kosmas адаптавалі тэкст пад актуальную сітуацыю ў Беларусі i прыдумалi новыя словы ў трэцiм i чацвертым куплетах:

«Па усёй Беларусі падняўся народ Свабоду сваю адстаяць. Адзiнаю мэтай узняўся наш дух Цемру святлом разганяць. Браты-афіцэры, мы — адзіны народ. Мы разам жывем на зямлі. Зрабіце ж сумленны выбар свой. Ня хочам мы гэтай вайны. Прачніцесь, сябры, мы да праўды ідзем, Імкнемся да шчасця свайго. І мара народа ў краіне жыцця Проста — как добра было. Моцны грукат нястомленых рук, Рады ідуць і ідуць. Мы — беларусы, мы з мірам ідзем У светлы і сонечны пуць».

З 23 чэрвеня 2020 года пачаўся флэшмоб Салідарнасці, у межах якога выкарыстоўвалася песня, але збольшага ў рускім варыянце «Стены рухнут».

Тэкст

L’Estaca	Mury	Разбуры турмы муры
L’avi Siset em parlava De bon matí al portal, Mentre el sol esperàvem I els carros vèiem passar. Siset, que no veus l’estaca On estem tots lligats? Si no podem desfer-nos-en Mai no podrem caminar! (прыпеўка) Si estirem tots, ella caurà I molt de temps no pot durar: Segur que tomba, tomba, tomba! Ben corcada deu ser ja. Si tu l’estires fort per aquí I jo l’estiro fort per allà, Segur que tomba, tomba, tomba I ens podrem alliberar. Però, Siset, fa molt temps ja: Les mans se’m van escorxant, I quan la força se me’n va Ella és més ampla i més gran. Ben cert sé que està podrida Però és que, Siset, pesa tant Que a cops la força m’oblida. Torna’m a dir el teu cant É L’avi Siset ja no diu res, Mal vent que se l’emportà, Ell qui sap cap a quin indret I jo a sota el portal. I mentre passen els nous vailets Estiro el coll per cantar El darrer cant d’en Siset, El darrer que em va ensenyar	On natchniony i młody był, ich nie policzyłby nikt On im dodawał pieśnią sił, śpiewał że blisko już świt. Świec tysiące palili mu, znad głów podnosił się dym, Śpiewał, że czas by runął mur… (прыпеўка) Oni śpiewali wraz z nim: Wyrwij murom zęby krat! Zerwij kajdany, połam bat! A mury runą, runą, runą I pogrzebią stary świat! Wkrótce na pamięć znali pieśń i sama melodia bez słów Niosła ze sobą starą treść, dreszcze na wskroś serc i głów. Śpiewali więc, klaskali w rytm, jak wystrzał poklask ich brzmiał, I ciążył łańcuch, zwlekał świt… Aż zobaczyli ilu ich, poczuli siłę i czas, I z pieśnią, że już blisko świt szli ulicami miast; Zwalali pomniki i rwali bruk — Ten z nami! Ten przeciw nam! Kto sam ten nasz najgorszy wróg! A śpiewak także był sam. Patrzył na równy tłumów marsz, Milczał wsłuchany w kroków huk, A mury rosły, rosły, rosły Łańcuch kołysał się u nóg… Patrzy na równy tłumów marsz, Milczy wsłuchany w kroków huk, A mury rosną, rosną, rosną Łańcuch kołysze się u nóg…	Ëн быў натхнёны i малады, Iх незьлiчона было. Ён на плошчы вёў гарады Зь песьняй, што блiзка сьвятло. I запальвалi сьвечкi яму, Плыў па-над плошчаю дым. Ён сьпяваў: зруйнуем турму! Яны сьпявалi за iм: (прыпеўка) Разбуры турмы муры! Прагнеш свабоды — то бяры! Мур хутка рухне, рухне, рухне — I пахавае сьвет стары! Ведалi словы на памяць — i сьпеў Несьлi па вулiцах так, Што кроў кiпела i гнеў кiпеў, I сэрцы стукалi ў такт. Бiлi ў сто тысяч далоняў — i рытм Ворагаў бiў напавал. Iшлi на муры ва ўсiм сьвеце старым… А ён усё граў i сьпяваў. Так паўстаў шматтысячны рух, Воiнаў цэлая раць, Можна помнiкi зносiць і брук На камянi разьбiраць. Кожны адчуў — прыйшоў яго час Сiлы аддаць барацьбе: Хто ня з намi — той супраць нас!.. …Сьпявак быў сам па сабе. Глядзеў, як шчыльныя рады Зь ягонай песьняю iдуць, А песьня глухне, глухне, глухне… А муры растуць, растуць…

Спасылкі

• Качмарскава інтэрв’ю за 18 кастрычніка 1987 года, упершыню апублікаванае ў часопісе «INDEKS», захаванае на kaczmarski.art.pl
• І сцены рухнуць. Дзевяць рэвалюцыйных нот Льюиса Льяка
• Разбуры турмы муры: выйшла анталёгія перакладаў Андрэя Хадановіча
• L’Estaca
• Тэкст па-польску

Беларусавы выкананні

• Андрэй Хадановіч разам з Віталём Эпоем і Любоўю Эпавай (клавішы і аранжыроўка), Андрэем Еўдакімовым (гітара), Аляксандрам Буцьком (акардыён), Андрэем Багданавым(запіс, звядзенне, майстарынг)
• Зміцер Вайцюшкевіч
• Сяргей Ціханоўскі & «Kosmos» (руск.)  (бел.)  (толькі прыпеўка)

• Alexander Kiss сола на гiтары

• Вольга Цярэшчанка
• Ганна Пятровіч (руск.) 
• Свабодны тэатр
• Невядомая беларуска з Баранвічаў на віяланчэлі
• Невядомая беларуска на цымбалах
• Беларус з Брэста на гітары
• Беларус на скрыпцы