Свабода (газета, 1902)
«Свабода» — выданне, адзіны нумар якога быў падрыхтаваны ў Санкт-Пецярбургу і надрукаваны ў фальварку Лябёдка (цяпер у межах в. Галавічполе, Шчучынскі раён) у 1902.
| «Свабода» | |
|---|---|
| Тып | газета |
| Заснавана | 1902 |
| Спыненне публікацый | 1902 |
| Палітычная прыналежнасць | Беларуская рэвалюцыйная партыя |
| Мова | беларуская |
| Галоўны офіс | |
Газета «Свабода» была задумана як орган Беларускай рэвалюцыйнай партыі. У рэдакцыйнай працы восенню 1902 ўдзельнічалі Вацлаў Іваноўскі, Алаіза Пашкевіч, Іван Луцкевіч[1], Лявон Малецкі. Рукапісныя матрыцы (кірыліцай) падрыхтавалі Вінцэнт Валейка і Рамуальд Мілер. Падрыхтаваныя матэрыялы былі перавезены ў Лябёдку, якая належала Іваноўскім. Пад канец 1902 васьмістаронкавы нумар нелегальна аддрукавалі на гектографе накладам 200 асобнікаў Вацлаў Іваноўскі, Тадэвуш Іваноўскі, а таксама Вінцэнт Валейка з братамі. На тытульным аркушы значылася: «Свабода, № 1, 1903 г.».
Аднак затым «Свабода» была знішчаная (верагодна самімі выдаўцамі) і не дайшла да чытача.[2] Пасля гэтага адзіны ці адзін з нямногіх пазасталых асобнікаў сканфіскавала ў студзені 1903 ў старэйшага з братоў Іваноўскіх, Юры Іваноўскага, варшаўская паліцыя, а сам ён быў арыштаваны і на 4 гады сасланы ў Наўгародскую губерню. З актаў справы Ю. Іваноўскага газета «Свабода» пасля знікла, і больш да нашага часу не было знойдзена ніводнага экзэмпляра выдання.
Як пісаў Адам Станкевіч, спасылаючыся на паведамленне Вацлава Іваноўскага, у «Свабодзе» былі змешчаны два артыкулы, адзін з якіх — на палітычную тэму, а другі — аб нацыянальнай свядомасці беларусаў. Змест гэтых артыкулаў невядомы. Затое вядомы паэтычны дэбют Алаізы Пашкевіч — верш «Мужыцкая доля». Верш Уладзіслава Сыракомлі «Добрыя весці», змешчаны ў «Свабодзе», быў перароблены выдаўцамі: антырасійскія акцэнты арыгінальнага тэксту замянілі на антыцарскія, ідэя класавай згоды паміж сялянствам і шляхтай, якую прапагандаваў Сыракомля, саступіла месца работніцка-сялянскай салідарнасці. Верш гэты захаваўся ў Архіве новых актаў у Варшаве, як адзіны сапраўдны фрагмент «Свабоды».
У 1990 у Мінску пад такой самай назвай пачала выходзіць грамадска-палітычная газета, рэдакцыя якой лічыла яе пераемніцай выдання «Свабоды», надрукаванага ў 1902.
Гл. далей: Свабода (1990)
Зноскі
- ↑ Аб удзеле ў рэдакцыйнай працы І. Луцкевіча вядома ад В. Іваноўскага, але гэты факт не пацвярджаецца іншымі публікацыямі
- ↑ Праўдападобна ініцыятарам знішчэння накладу выдання быў уладальнік Лябёдкі Леанард Іваноўскі, бацька братоў Іваноўскіх
Літаратура
правіць- Туронак Ю. Па слядах «Свабоды» // Ніва. 25.10.1981, 1.11.1981.
- Туронак Ю. Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі. — Мн., 2006. ISBN 985-6530-40-7 (бел.)
- Лаўрэш Л. Іваноўскія і Валейкі // НАША СЛОВА № 39 (1398), 26 верасня 2018.