Алматы
Алматы (каз.: Алматы [ɑlmɑˈtə]) — самы буйны горад у Казахстане, да 1995 года сталіца. Насельніцтва — 2 264 499 чалавек (2024)[4]. Размешчаны на паўднёвым усходзе рэспублікі, каля паўночных схілаў хрыбта Заілійскі Алатау, на вышыні 650—950 метраў, паміж рэкамі Вялікая і Малая Алмаацінкі. Чыгуначная станцыя, вузел аўтадарог (аўтамагістралі на Бішкек, Сяміпалацінск і да мяжы з Кітаем). Аэрапорт. Буйны індустрыяльны і культурны цэнтр рэспублікі.
Горад
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Гісторыя
правіцьЗаснаваны ў 1854 годзе як расійскае ваеннае ўмацаванне Вернае на месцы казахскага паселішча Алматы. З 1867 года горад Верны — цэнтр Сямірэчанскай вобласці Туркестанскага генерал-губернатарства. Быў месцам палітычнай ссылкі. У 1921 годзе перайменаваны ў Алма-Ату, у 1929-95 гадах — сталіца Казахстана. Развіццю горада спрыяла Туркестана-Сібірская чыгунка, пабудаваная ў 1930 годзе.
Прамысловасць
правіцьМашынабудаванне і металаапрацоўка, харчасмакавая (кансервавая, тытунёвая), лёгкая (тэкстыльная, футравая, трыкатажная) прамысловасць; вытворчасць будаўнічых матэрыялаў. ЦЭС, каскад ГЭС на Вялікай Алмаацінцы.
Культура
правіцьТранспарт
правіцьНа адміністрацыйнай тэрыторыі Алматы знаходзіцца сучасны міжнародны аэрапорт «Алматы». У горадзе дзейнічаюць 2 чыгуначныя вакзалы: «Алматы-1» і «Алматы-2». «Алматы-1» з’яўляецца транзітным вакзалам па маршруце з сібірскіх рэгіёнаў Расіі ў Цэнтральную Азію, размешчаны ў паўночнай частцы горада. Вакзал «Алматы-2» з’яўляецца гарадскім, знаходзіцца блізка да цэнтра горада і прызначаны для пасажыраў, якія прыязджаюць у Алмату. Дзейнічае разгалінаваная сетка маршрутаў аўтобусаў, тралейбусаў, маршрутных таксі. З 2011 года дзейнічае метрапалітэн.
Вядомыя ўраджэнцы і жыхары
правіць- Віктар Мікалаевіч Быкаў — беларускі спартсмен.
- Вадзім Анатольевіч Бурыгін (1910—1985) — вучоны, батанік і эколаг, Заслужаны дзеяч навукі Узбекістана.
- Аляксандра Яўгенаўна Дзятлава (нар. 1954) — беларускі мастак дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
- Любоў Фёдараўна Думаноўская (нар. 1946) — беларускі архітэктар.
- Аляксандр Аскольдавіч Іваноў — беларускі стралок.
- Ержан Хазеевіч Казыханаў — казахстанскі дзяржаўны дзеяч.
- Віктар Цімафеевіч Калюжны (нар. 1941) — беларускі архітэктар.
- Юзаф Козел-Паклеўскі (1876—1911) — ваенны аташэ Расіі ў Вялікабрытаніі, ваенна-марскі афіцэр, удзельнік руска-японскай вайны.
- Уладзімір Мікалаевіч Крывашэеў (нар. 1941) — беларускі архітэктар.
- Вячаслаў Іванавіч Лянькоў (1915—1969) — вучоны ў галіне ветэрынарнай мікрабіялогіі, доктар ветэрынарных навук[5].
- Ірына Мікалаеўна Міхайлава (нар. 1940) — беларускі архітэктар.
- Ія Міхайлаўна Папова (нар. 1924) — беларускі архітэктар.
- Віталь Паўлавіч Чацверыкоў (1933—1983) — беларускі кінарэжысёр.
- Анатоль Зусевіч Цэйтлін (нар. 1948) — беларускі архітэктар.
- Людміла Ільінічна Яршова (нар. 1932) — беларускі архітэктар.
Гл. таксама
правіцьКрыніцы
правіць- ↑ а б https://it-ch.topographic-map.com/map-zm9qtj/Almaty/?zoom=19¢er=43.23626%2C76.94573&popup=43.23632%2C76.94573
- ↑ https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT464888&lang=ru
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
- ↑ https://stat.gov.kz/upload/iblock/312/7tb5qeaq7kocp9buur7me7s61j7k9al0/%D0%A2-18-05-%D0%9C%20(08%2024)%20%D0%BA%D0%B0%D0%B7.xlsx
- ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
Літаратура
правіць- Алматы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).