Веліжскі павет
Ве́ліжскі павет, Вяліжскі павет — адміністрацыйная адзінка ў складзе Пскоўскай і Полацкай губерняў, Полацкага намесніцтва, Беларускай, Віцебскай губерняў, якая існавала ў 1772—1927 гадах. Самы ўсходні павет Віцебскай губерні. Трэці па плошчы (пасля Люцынскага і Полацкага) павет Віцебскай губерні (пасля скасавання ў 1866 г. Суражскага павета). Уваходзіў у мяжу аселасці. Цэнтр — горад Веліж.
| Веліжскі павет | |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Краіна |
 Расійская імперыя |
||
| Уваходзіць у | Віцебская губерня | ||
| Адміністрацыйны цэнтр | Веліж | ||
| Дата ўтварэння | 1772 | ||
| Дата скасавання | 1927 | ||
| Насельніцтва | 100 079 жыхароў (1 897) | ||
| Плошча | 4,4 тыс. кв. км | ||
 |
|||
Гісторыя
правіцьВеліжскі павет у складзе Пскоўскай губерні Расійскай імперыі быў утвораны ў 1772 годзе пасля 1-га падзелу Рэчы Паспалітай. У 1776 годзе павет быў перададзены ў Полацкую губерню (з 1778 года — намесніцтва). У 1796 годзе павет адышоў да Беларускай губерні, а ў 1802 годзе — да Віцебскай. У сакавіку 1924 года ў сувязі са скасаваннем Віцебскай губерні павет быў перададзены ў Пскоўскую губерню. 1 жніўня 1927 года павет быў скасаваны разам з губерняй.
Насельніцтва
правіцьПа дадзеных перапісу 1897 года ў павеце пражывала 100,1 тыс. чал.[1] У тым ліку беларусаў — 85,7 %, яўрэяў — 9,8 %, латышоў — 2,5 %, рускіх — 1,3 %. У павятовым горадзе Вяліжы пражывала 12 193 чал.
У 1926 годзе ў павеце, які зменшыўся да таго часу па плошчы, пражывала 128,2 тыс. чал.
Адміністрацыйны падзел
правіцьУ 1906 годзе ў павеце было 13 валасцей [2]:
- Баранаўская,
- Будніцкая,
- Вузскаўская,
- Вязьменская (цэнтр — м. Крутое),
- Ільінская,
- Казакоўская,
- Крэстаўская,
- Маклакоўская,
- Сярцейская,
- Усвяцкая,
- Усмынская,
- Царкавішчанская,
- Чапельская.
У 1926 годзе колькасць валасцей скарацілася да шасці:
- Веліжская,
- Ільінская,
- Крэстаўская,
- Селязнёўская,
- Усвяцкая,
- Усмынская.
Сучаснае становішча
правіцьУ цяперашні час тэрыторыя павета (у межах на 1917 г.) уваходзіць у склад Веліжскага раёна Смаленскай вобласці, Куньінскага і Усвяцкага раёнаў Пскоўскай вобласці, Заходнедзвінскага і Жаркоўскага раёнаў Цвярской вобласці Расіі і Віцебскага раёна Віцебскай вобласці Беларусі.
Вядомыя асобы
правіць- Сяргей Вярхоўскі (1909—1963) — савецкі военачальнік беларускага паходжання, контр-адмірал.
- Георгій Даўгяла (1902—1974) — беларускі вучоны-тэрапеўт, прафесар, заслужаны дзеяч навукі БССР.
- Бацька Мінай (1891—1964) — адзін з арганізатараў і кіраўнікоў партызанскага руху ў Віцебскай вобласці, Герой Савецкага Саюза.
- Мікалай Нікіфароўскі (1845—1910) — беларускі этнограф і фалькларыст.